Tíminn - 04.01.1986, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 4. janúar 1986
MINNING
Ólöf Guðmundsdóttir
frá Ríp
KVEÐJUORÐ
Fædd 11. niars 1898
Dáin 28. des. 1985
Nú árid cr lidid í aldanna sknut
og uldrci þuð kcmur til buku,
nú gcngin er scrltver þcss gleði og
þraui,
það gjörvallt cr runnið ú cilífðar-
braut,
cn minning þcss víst skal þó vaka.
Vuldcmur Bricm
Á árinu.sem var að líða kvöddu
báðir forcldrar mínir. Pabbi dó 14.
júní, mamma 28. desember.
Pau voru miklar lánsmanneskjur
og fengu að lifa langa og viðburða-
ríka ævi. „Allar þessar framfarir",
sagði pabbi oft. „Pað var öðruvísi
þegar við vorum að byrja búskap,
allt gcrt mcð höndunum". Pau voru
líka svo lieppin að fá alltaf aö vcra
saman.
Ég er að skoða í myndabók
minninganna. Par cr allt svo blítt og
fallegt, pabbi að breiöa sængurnar
betur yfirokkur, rúðurnareru hvítar
af hé'lu. Stundum var kalt í gamla
bænum. Og þarna cr pabbi að bæta
kolum í ofninn.
Svo koma myndir af mömmu.
Þarna er hún aösyngja í uppljómaðri
kirkjunni hcima, þarna að sinna um
blómin sín og þarna er Inin að setja
Ijós út í glugga ogsvo sé ég liana með
spcnntar grcipar í bæn. Svo kcmur
mynd af pabba með barnabörnin á
báðum hnjám og þarna eru myndir
frá fjölskyldumótum. Pað var alltal'
svo mikill gleðigjafi fyrir þau að hafa
skyldfólkið í kringum sig.
Ég veit að ég l'inn nálægð ykkar
þegar ég heyri fagra tóna og þcgar
blærinn strýkur vanga rnína, þá veit
ég að það eru mjúku hendurnar ykk-
ar að klappa mér.
Elsku mamma og pabbi. Nú kveð
ég ykkur með þakklæti fyrir allt sem
þið voruð oggerðuð. Pakkir fyrir all-
ar ykkar gjafir, fyrirbænir, ástúð,
vernd og blíðu.
Ég bið Guð að lciða ykkur saman á
ný og blessa að cilífu.
Kveikt cr Ijós við Ijós,
burt cr sorans svið.
Angar rós við rós,
opnast himins lilið.
Niður stjörnum stráð,
cngill framhjá fcr.
Drottins nægð og náð
boðinn alþjóð cr.
SlL'liín ti.i Hvítiidnl
Bugga
Mig langar til að skrifa nokkur fá-
tækleg kveðjuorö um tengdamóöur
mína, Ólöfu Guðmundsdóttur frá
Ríp í Hegranesi.
Ólöf var fædd að Ási í Hegranesi,
II. mars 1898. Foreldrar hennar
voru merkishjónin Jóhanna Einars-
dóttir og Guðmundur Ólafsson, sem
bjuggu allan sinn búskap héraðs-
kunnu rausnarbúi að Ási.
Par ólst Ólöf upp í átta systkina
hópi. Nú eru aðeins tvær yngstu syst-
urnar, Kristbjörg og Lovísa eftir
hérna megin við tjaldið, sem sumir
nefna dauða en aðrir inngang til
lífsins.
Mikill kærleikur var með þcim
systkinum og þó alveg sérstaklcga
rrieð Ólöfu og tveim yngstu systrun-
um.
Ólöf var fögur kona á yngri árum
og alla tíð í augum þeirra sem þekktu
hana best. í æviminningum sínum
segir Þórir Bergsson (Þorsteinn
Jónsson), að hún hafi verið fegursta
kona í Skagafirði. Hún hefur því
áreiðanlega vcrið eftirsóttur kven-
kostur og margir ungir menn litið
hana hýru auga.
Einn þcirra var ungur, cfnilegur
maður úr Hegranesinu, Þórarinn Jó-
hannsson, uppeldissonur bóndans á
Ríp. Ólöf og Pórarinn gengu í hjóna-
band 26. maí 1918 og utn sama leyti
munu þau hafa tekiö viö búskap á
Ríp að hálfu af uppeldisíöður Þórar-
ins, sem oröinn var aldraður.
Þórarinn var dugnaðar- og
mannkostamaður og var hjónaband
þeirra hið farsælasta. Hann lést sl.
surnar í hárri elli. Sérlega ástúðlegt
var með þeim hjónum og nú síðustu
árin máttu þau vart hvort af öðru sjá,
jafnvel þó að ckki væri nema hluta úr
degi.
Ólöfu og Þórarni búnaðist vel á
Ríp og árið 1931 tóku þau til ábúðar
liinn helminginn af jörðinni og
bjuggu eftir það á henni allri, þar til
synir þeirra tóku við búrekstrinum,
þegar þau þraut krafta.
Ólöfu og Þórarni varð tíu barna
auðið, allt dugnaðar- og myndar-
fólk. Sum búa í Skagafirði en nokkur
hafa scst að í öðrum byggðarlögum.
Ólöf og Þórarinn munu nú eiga 93
niöja.
Ólöf var mikil dugnaðar- og
mannkostakona. Auk þess að fæða í
heiminn ogsjá um uppeldi tíu barna,
hvíldu öll heimilisstörf á hennar
herðum og þó að Þórarinn, maður
hennar, væri dugnaðar- og atorku-
maðurvarhann heilsnlítill með köll-
umogþurfti m.a. tvívegisaðgangast
undir læknisaðgerð í Reykjavík. í
fyrra skiptið sex árum eftir að þau
hófu búskap og þurfti Ólöf þá að sjá
ein um búreksturinn mcð þrjú smá-
börn á höndunum.
Ríp var bæði þingstaður hreppsins
og kirkjustaður. Oft var því gest-
kvæmt hjá Ólöfu og Þórarni og enda
þótt þröng væru húsakynnin í gamla
Rípurbænum, bætti hjartahlýja og
meðfædd gestrisni Ólafar það upp
sem á vantaði með húsrýmið.
Eftir að synir þeirra hjóna tóku við
búskapnum og flutt hafði verið í
betri húsakynni, sá Ólöf um heimilið
fyrir Gunnlaug, son þeirra um tíma
og síðar, eftir að Gunnlaugur flutti
með konu sinni til Sauðárkróks, hélt
Ólöf heimili fyrir sig og Þórarin, þar
til fyrir fimm árum að heilsa hennar
bilaði og hún þurl'ti að leggjast á
sjúkrahús, en eftir það fékk hún
aldrei fulla heilsu.
Alltaf var sami myndarbragurinn á
öllu sem Ólöf gerði og heimili þeirra
Þórarins var alla tíð sem annað
heimili barna og barnabarna þeirra,
sem sum dvöldu þar langdvölum,
þ.á.m. tvær dætur okkar hjóna.
Ólöf hafði yndi af blómum og þau
þrifust hvergi betur cn hjá henni og
hún talaði stundum við þau eins og
nána vini eða lítil börn. Hún var
söngelsk og sjálf hafði hún fallega
rödd og söng vcl. í kirkjukór Ríp-
urkirkju söng hún í áratugi.
Kynni okkar Ólafar hófust er ég
fór í fyrsta sinni norður í Ríp með
unnustu rninni, Kristbjörgu, dóttur
Ólafar og Þórarins. Þá var ég dálítið
taugaóstyrkur yfir því, hvernig
tengdaforeldrar mínir myndu takja
mér og hvort þeim fyndist ég vera
nógu góður fyrir yngstu dóttur sína,
sem ég vissi að þau héldu mikið upp
á.
Þegar norður kom tók Ólöf á móti
okkur með útbreiddan faðminn og
mér hvarf á svipstundu allur ótti.
Síðan hafa Ólöf og Þórarinn verði
mér sem aörir foreldrar og heimili
þeirra sem annað heimili.
Meðan börn okkar hjóna voru
lítil, fórum viö einu sinni eða oftar á
hverju sumri noröur að Ríp og
dvöldum nokkra daga hjá Ólöfu og
Þórarni. Ljúft er aö minnast þeirra
stunda þcgar við ókum í lilað á Ríp
og Ólöf beið eftir okkur mcð kræs-
ingar í eldhúsinu og bæði görnlu
hjónin fögnuðu okkur einlæglcga.
Nú verður tómlegra að koma
norður, þegar þau bæði eru farin.
Kannske bíða þau á öðrum stað og
taka með fögnuði á móti ferölúnum
gesti þegar síðustu förinni lýkur.
Ólöf var ekki aðeins mikil kona,
hún var einnig góð kona. Heyrt hefi
ég sagt um Jóhönnu, móður hennar,
að hún hafi verið svo hjartahlý og
góðhjörtuð að hún hafi aldrei mátt
neitt aumt sjá og hafi allra vanda
leyst, væri það á hennar færi. Sama
held ég að hafi mátt segja um Ólöfu.
Um þannig manneskju mætti
skrifa langt mál, sem þó yrði aldrei
nema eins og skuggi eða endurómur
raunveruleikans. Löng skrif henta
ekki í minningargrein.
Með Ólöfu hefur merk og góð
kona lokið löngu og farsælu ævi-
starfi. Sá sem fullnað hefur dagsverk
sitt á rétt á næturhvíld.
Ég þakka Ólöfu fyrir alla hennar
vináttu og ástúð og ég þakka forsjón-
inni fyrir að hafa átt kost á að kynn-
ast henni. Öllum ástvinum hennar
votta ég dýpstu samúð.
í Guðs friði
Ævar Jóhannesson
Dagurinn líður, dimma færist nær,
dýrlcg og skær.
Sólin er að svölum beð að ganga;
kvöldroðans brenna blys á himinslóð
svo blíð og rjóð,
sem æskurós á ungrar meyjar vanga.
Kristján Jónsson
Kveðjuorð til ömmu
Það er erfitt að skrifa um ömmu,
hún var stórbrotin, ein af þessum
konum, sem aldrei fór neitt fyrir og
aldrei tranaði sér fram, en var samt
lykillinn að velgengni og samheldni
fjölskyldunnar. Hún var að mörgu
leyti óvenjuleg kona, sannkölluð
kona mannsins síns og móðir barn-
anna sinna. Ekkert í hennar tilveru
var þessu æðra.
Amma og afi eignuðust saman tíu
börn, sem öll komust upp, en þrátt
fyrir stóran barnahóp og þungt heim-
ili var gestrisni á Ríp alla tíð þvílík
að orð fór af. Hefur það verið ærinn
starfi fyrir húsmóðurina að sjá um að
allt væri í lagi, en aldrei bar þó á því
að of mikið væri á eina manneskju
lagt. Ekki ætlaðist hún til þakka fyrir
þau verk sem hún vann og alltaf var
hún lítillát og hógvær.
Þau sumur sem ég dvaldi hjá
ömmu kenndi hún mér flest það, sem
ég nú kann, í sambandi við heimilis-
hald og þessháttar. Reynsla af að
taka á móti fjölda gesta er einnig
ómetanleg, en vissulega grunaði
hvoruga okkar, að hún kæmi að svo
miklu gagni sem raun ber vitni.
Amma kenndi mér einnig að trana
mér ekki fram, heldur að þegja, eig-
inleika sem konum fyrri tíðar hafa
verið nauðsynlegir.
Mig langar að þakka ömmu fyrir
allt, sem hún gerði fyrir mig, og í
leiðinni þakka ég öllum þeim, sem
létu sér annt um hana og léttu undir
með henni síðustu árin.
Allir sem til þekktu vissu að afi og
amma lifðu hin síðari ár mest hvort
fyrir annað og eftir andlát afa sl.
sumar var amma lík og jurt án
lífsvatns, hún hreinlega visnaði upp
og dó. í liuga ömmu var skilnaður
þeirra afa vissulega tímabundinn og í
fullri trú um að svo hafi verið kveð
ég ömmu mína, Ólöfu Guðmunds-
dóttur frá Ríp.
Endurminningin merlaræ
í mánasilfri hvað sem var,
yfir hið liðna bregður blæ
blikandi fjaríægðar,
gleðina jafnar, sefar sorg.
Svipþyrping
sækir þing
í sinnis hljóðri borg.
Grímur Thomsen
Sigga
Gísli Björgvin
Kristjánsson
ritstjóri
Fæddur 28. febrúar 1904
Dáinn 24. desembcr 1985.
Sveitungi minn og fornvinur Gísli
Kristjánsson frá Brautarhóli í Svarf-
aðardal er látinn á 82. aldursári.
Hans minnist ég frá fyrstu bernsku,
enda skammur spölur á milli
æskuheimila okkar og vinátta góð
milli ungra og aldinna á þeim bæjum.
Hér verða aðeins skráð fáein
persónuleg minningabrot á kveðju-
stundu.
Gísli var tæpum tíu árum eldri en
ég og það er býsna mikill aldursmun-
ur framan af ævi. Þó höguðu atvikin
því svo, -að vinátta bast milli okkar
þegar ég var fimmtán ára. Það sumar
unnum við þrjú af grannbæjum í
sveitinni við verslunarstörf niðri á
Dalvík. Auk okkar Gísla var það
Dagbjört Gfsladóttir frá Hofi. Við
unnum sitt á hverjum vinnustað, en
hittumst auðvitað oft og urðum
stundum samferða heirn, þegar tæki-
færi gafst. Seinna undraði mig hve
þau tvö, sem voru þetta miklu eldri
en ég, voru mér miklir og góðir félag-
ar þetta sumar.
Gísli hafði þá þegar unnið sér mik-
inn sess í félagslífi sveitarinnar, enda
búfræðingur og vel fær til margra
hluta þess utan, m.a. batt hann bæk-
ur og tók Ijósntyndir, sem þá var ekki
algengt.
Veturinn 1936 dvaldi ég um skeið í
Kaupmannahöfn hjá bróður mínum
og mágkonu. Gísli var þar við nám
og þótt sjúkleiki hefði tafið hann um
hríð, lét hann ekki hugfallast. Ham-
ingju hafði hann þó líka sótt á
sjúkrahúsið, því þar kynntist liann
konuefninu sínu, Thoru Margrethe
Nielsen hjúkrunarkonu. Einn
sunnudag bauð hann mér mcð sér í
heimsókn til hennar og steig ég þá í
fyrsta sinn upp í járnbrautarlest.
Ekið var til Holte og gengið þaðan
að hressingarhæli, sem stóð á undur-
fögrunt stað við Furesöen. Þar sá ég
því Thoru í fyrsta sinn. fríða og svip-
hreina í hvíta hjúkrunarbúningnum.
Hún tók mér af svofalslausri alúð, að
ekkert var sjálfsagðara en að leggja
leið sína á heimili þeirra, er þau voru
flutt til fslandsogsest að, fyrst í Bún-
aðarfélagshúsinu við Tjörnina í
Reykjavík, seinna í Hlíðartúni í
Mosfellssveit. Þar spruttu fljótt tré í
túni, sem skýldu blómskrúði og
nytjagróðri svo undrun sætir.
Sumarið 1978 fór hópur kvenna frá
Kvenfélagasambandi íslands að
heimsækja grænlenskar vinkonur og
varð Gísli okkur samferða. Öll feng-
um við innilegar viðtökur. og engum
duldist að Gísli átti sérstök ítök í
fólkinu þarna á ströndinni í þessu
harðbýla og fagra landi. Hann hafði
þá - líklega í áratugi - astoðað græn-
lenska pilta til náms í íslenskum bún-
aðarskólum og til lengri og skemmri
dvala á íslenskum heimilum. Honum
var tekið sem þeim, sem leyst hafði
hvers manns vanda, leiðbeint, hvatt
og hjálpað, svo að Grænlendingar
kynntust búnaðarháttum á íslandi,
sem líklegastir voru lil að gætu orðið
þeim fyrirmynd. „Hann Gísli okkar
er kominn", heyrðist oftar en einu
sinni. Ekki veit ég hve margir Græn-
lendingar hafa dvalið á heimili Gísla
og Thoru, lengri eða skemmri tíma,
en ég fékk það á tilfinninguna, að
þeir væru ófáir.
Heimili þeirra hjóna hefur alltaf
staðið með mikilli rausn og einstök-
um myndarskap, enda er húsfreyjan
þeirrar gerðar, að allt blessast í
hennar höndum. Frændlið og sveit-
ungar Gísla hafa átt þar skjól og
skemmtun, auk allra þeirra, sem
störf hans hafa laðað að. Þá efa ég
ekki, að félagar barna þeirra hafi oft
átt þar viðdvöl.
Ef hægt væri að mæla þau störf,
sem Gísli hefur af hendi leyst, myndi
sýnast líklegra, að þar hefðu margir
að verki staðið fremur en einn, sem
löngum stríddi við tæpa heilsu.
Þegar þessi tryggi og góði sam-
ferðamaður er kvaddur, koma þess-
ar hendingar i hugann:
„Af eilífðar Ijósi bjarma ber,
sem brautina þungu grciðir".
(E. Ben.)
Það Ijós mun lýsa eftirlifandi ást-
vinum hans. Þeim öllum sendi ég
innilegar samúðarkveðjur.
Sigríður Thorlacius.