Tíminn - 03.08.1986, Qupperneq 9

Sunnudagur 3. ágúst 1986
Tíminn 9
f
ar og munu hverfa á ný, - í þetta
sinn að eilífu.
Horfin borg hefur lotið í lægra
haldi í lokabaráttu sinni við
tímans tönn.
Tímans tönn
Á þessum fimmtán öldum sem
liðið hafa fram til ársins 1970
hafa um 6 tíunduhlutar róm-
versku borgarinnar orðið eyði-
leggingunni að bráð, - þó mest
á 19. öld ogfyrrihluta þeirrar20.
Upp frá því hefur eyðingunni
hraðað ógnvænlega, því að um
15% í viðbót hafa skemmst er
stórvirkar vinnuvélar grófu upp
leifarnar og færðu í burtu, því
að rústirnar hömluðu nútíma
byggingaframkvæmdum.
Frá 1974 hafa veggir, gólf og
aðrar leifar um 400 til 500 róm-
verskra húsa og bygginga verið
merkt á kort og rannsökuð að
hluta eða öllu leyti af fornleifa-
fræðingum og sérfræðingum í
rómverskri byggingarlist.
En húsin hafa öll, að undan-
skildum átta byggingum, sem
rétt þótti að halda, verið rifin og
skemmd og þeim ekið úr borg-
tnn á ruslahaugana. Þyrftu
Lundúnir hinir nýju ekki á
auknu byggingasvæði að halda,
hefði verið hægt að halda eftir
heillegum um 50 húsnm af þeim
sem uþp voru grafin.
Þríhyrningurinn
Ógnvænlega ör uppbygging
miðborgar Lundúna, en til
hennar verður samtals varið um
250 milljónum punda á næstu
fimm árum, hefur orðið efnivið-
ur í smásögu og nokkuð óvenju-
legrar útleggingar á þríhyrnings-
minninu.
Þrír aðalhóparnir í þessu
„sambandi" em fomleifafræðing-
arnir, nútíma verkfræðingar -
og fornir Rómverjar!
Fornleifafræðingarnir, sem
hafa komið á fót sérstakri
„björgunarsveit“, hafa fyrst og
fremst áhuga á að grafa upp
rústirnar, athuga þær og rann-
saka - en sú hugmynd að varð-
veita stóran hluta bygginganna
og forna rómverska múrveggi
fyrir almenning að skoða er
þeim ekki hugleikin. Þá er sér-
staklega tekið með í reikninginn
skortur á ríkisstyrkjum til slíkra
framkvæmda og sú viðleitni
fornleifafræðinga að troða ekki
verkfræðingunum um tær.
Hinsvegar hafa iðnaðar-
mennirnir komið þannig til móts
við fornleifafræðingana, þótt
þeir séu venjulega ekki hrifnir af
varðveislu gamalla bygginga, að
leyfa uppgröft rústanna og rann-
sökun áður en þeir sjálfir hefja
framkvæmdir.
Samstarf fomleifafræðinganna
og verkfræðinganna er mikil-
vægt fyrir fornleifarannsóknirn-
ar - en endar yfirleitt með
algjörri eyðileggingu l'ornleif-
anna sjálfra.
Það sem eftir verður eru ná-
kvæmar skrár, ljósmyndir og
teikningar í spjaldskrá fornleifa-
fræðinga og þúsundir sýnishorna
af rómversku handverki, svo
sem leirkrukkum og málmhlut-
um ýmiss konar.
Öllu hent á haugana
Hafi almenningur einhvern
áhuga á að virða fyrir sér róm-
versku Lundúni, eins og hún
áður leit út, verður hann fyrir
vonbrigðum. Því er sérstaklega
um að kenna kostnaði við við-
hald og flutning rústanna og
leifanna á hentugri stað, hvikul
lóðaviðskipti og breytilegt verð
á landssvæðum og áhugaleysi
fomleifafræðinga á að varðveita
fornar leifar, þá búið er að
rannsaka þær.
Árið 1981 gerðu fornleifa-
fræðingar stórkostlega upp-
götvun er þeir fundu og
grófu upp rómversku hafn-
armannvirkin við Thames.
Maximinus Thrax, hermaður
sem var 2,5 metri á hæð,
varð keisan (235-38) en var
myrtur ásamt syni sinum af
eigin liðsmönnum í hernum.
(Kapitolsafnið í Rómaborg)
Gullmynt með mynd Dioc-
letians keisara sem var uppi
á seinni hluta annarrar aldar
og réð því yfir Londonium.
(British Museum)
Nákvæm teikning lista-
mannsins af fornu markaðs
hverfi Lundúnaborgar.
Rúmlega 400 rómverskar
byggingar hafa verið rifnar í
Lundúnum frá árinu 1974 og þar
af voru 40% rústir heimila, 20%
voru skipahafnir og leifar vöru-
húsa, 20% voru hús utan um
ríkisstofnanir, hof og hallir og
20% voru leifar lítilla verk-
smiðja.
Höfnin fundin
Stórkostlegasti fundurinn er
sjálfsagt rómverska höfnin í
Lundúnum.
Að minnsta kosti 250 tonn af
ágætlega varðveittum viðar-
bryggjum voru grafin upp og
skráð af fornleifafræðingum -
en að hluta til vegna skorts á
fjármagnsstuðningi varð að
henda um 99% leifanna upp á
pallbíla og aka þeim á rusla-
haugana fyrir utan borgina!
Lundúnir eiga upphaf sitt að
rekja til Rómverja og óbeint til
víkinga, sé tekið mið af uppgötv-
unum síðari ára.
Lundúnir - eða Londonium á
latnesku - var stofnuð af Róm-
verjum í kring um árið 50. Árið
60 var hún brennd til grunna af
uppreisnarsinnuðum Bretum
undir stjórn hinnar frægu drottn-
ingar Boudica. Að lokinni
enduruppbyggingu borgarinnar
blómstraði borgarlífið og íbúar
töldu um 30.000 manns.
Árið 410 hélt rómverski her-
inn á brott af Bretlandi til að
verja heimsveldið gegn árásum
villimanna. Stærsti suðurhluti
Bretlands varð því á skömmum
tíma tekinn herskildi af germ-
önskum þjóðum og Lundúnir
urðu yfirgefin borg og þá hófst
hólmganga hennar við beitta
tönn tímans, sem nú loksins
virðist hafa haft betur.
Utan við borgarmúrana þró-
aðist nýtt germanskt samfélag,
þar sem hatrammir víkingar vel
girtir vopnum réðust til atlögu
árið 870 og settust að með
germönum. Sextán árum síðar,
886, tókst að vinna á víkingun-
um og þeir voru flæmdir á brott.
Þá réð Alfreð konungur, sem
var engilsaxi, að Lundúnir
skyldu endurbyggðar, þar sem
gamlir rómverskir borgarmúrar
yrðu ágætt skjól gegn óþjóðalýð
sem víkingum.
En tíminn tekur sinn toll og
rómverska borgin hvarf smátt
og smátt undir stræti Lundúna-
borgar þar sem hún hefur legið
svo að segja óhreyfð fram á
okkar dag. En svo fór að lokum
að hennar skapadægur rann upp
á gervihnattaöld.
Sverð og vopn hinna fornu
Rómverja megna sín lítils gegn
stórvirkum vinnuvélum verk-
fræðinga Lundúnaborgar þessa
síðustu tíma.
Meðal þeirra fáu og dreifðu
rómversku rústa sem munu
standa eftir um sinn í Lundúnum
mega áhorfendur sjá helgihof
Miþrasar, mósaiklagðar gang-
stéttir, stuttan bút borgarmúr-
anna og leifar rómversks gufu-
baðs. Sýning á uppgötvunum og
leifafundum fornleifafræðinga í
Lundúnum verður frá 9. sept-
ember nk. til 1. febrúar 1987, í
Museum of London í miðborg-
inni. Fjöldi áhugaverðra og stór-
kostlegra muna, sem metnir eru
á 10 milljónir sterlingspunda og
hafa verið grafnir upp úr bygg-
ingagrunnum Lundúna síðustu
15 ár verða þar til sýnis. -þj