Tíminn - 07.02.1987, Blaðsíða 9

Tíminn 9
Laugardagur 7. febrúar 1987
Þann 17. janúar síðastliðinn
fengu SV-Þjóðvenar tækifæri til
þess að kynnast Islandi af sjón-
varpsskerminum, í þriggja klukku-
stunda þætti. Hversu almennt þeir
nýttu þennan möguleika skal ósagt
látið, en hins getið, að á hinum
rásunum tveimur sem til boða
stóðu var dagskrá sem fáir íslend-
ingar hefðu látið framhjá sér fara,
ef þeir hefðu eytt kvöldinu í sjón-
varpsgláp á annað borð: þar var
ein hinna fjölmörgu kvikmynda
um leynilögreglumanninn Clos-
eau, Drakúla-mynd, þáttur með
falinni myndavél og tilheyrandi
sprelli. Menn geta reynt að geta sér
þess til, hversu margir hefðu notið
tilsagnar ríkissjónvarpsins í þrjár
klukkustundir um Sri Lanka eða
Baffinsland, ef Stöð 2 hefði boðið
upp á aðrar eins kræsingar. Á móti
kemur, að Þjóðverjar hafa annan
smekk en við, sem best sést á því,
að þeir fylla sérhvert hús, sem
býður upp á skyggnusýningar frá
framandi löndum fyrir verð eins
bíómiða.
Ásækinn sönghópur
Þátturinn var tvískiptur: fyrri
hlutinn átti að fjalla um landið
almennt, sá seinni um Reykjavík,
og menningarstarfsemi. Inn á milli
komu 5 mínútna fréttir, til þess að
áhorfendum væri ljóst að heimur-
inn væri svipaður, og þegar þeir
skildu við hann, jörðin enn hnatt-
laga og Rín ennþá drullug. I tvær
mínútur var þátturinn líkur því,
sem búast hefði mátt við af þvílík-
um þætti, sýnd hæfilega langt brot
úr myndinni „Umhverfis landið á
80 mínútum", skotið á landslag hér
og þar, en skyndilega var hljóm-
sveitin „Strax“ komin á skerminn,
væntanlega til þess að hressa upp á
bágborna enskukunnáttu áhorf-
enda. Næstu 3 klukkustundir gat
varla heitið, að sönghópur þessi
yfirgæfi skerminn fullkomlega. Því
næst átti að kynna íslenskan al-
menning fyrir sjónvarpsáhorfend-
um, og litið inn í dæmigert íslenskt
dreifbýlispósthús. Tilgangur
uppátækisins varð brátt ljós: þar
inni beið algengasti sprellikarl ís-
lensku þjóðarinnar, og lék listir
sínar af innlifun. Eftir þetta var
þátturinn heltekinn suðurnesja-
gamansemi, skotið var á hver hér
og fjall þar, og á hverjum stað fékk
ærslamaður þessi að sprella ofurlít-
ið. Eins og menn vita, þá gengur
íslenskt tuttugustualdarspaug út á
að gera sig afkáralégan, og þykjast
vera bóndi, sjómaður, Færeyingur
eða gamalmenni, og var sú hefð í
heiðri höfð.
Tungumálasalat
Seinni helmingur þáttarins fjall-
aði, sem fyrr segir, um Reykjavík
og menningarstarfsemi. Byrjað var
á að ræða við borgarstjóra, var
aðstandendum þáttarins einkum
hugleikið að fá að vita, hvernig á
því gæti staðið, að ekki eldri maður
hefði afrekað jafn miklu um ævina,
og leysti borgarstjóri greiðlega úr
því. Áf gefnu tilefni útskýrði hann
einnig nauðsyn þess, að sem allra
flestir landsbúar byggju á Suður-
nesjum. Yfirleitt heyrðust spurn-
ingar á þýsku, og svo svöruðu
innfæddir ýmist á þýsku, ensku,
frönsku eða íslensku. Enginn á
dönsku. Síðan tók þýskumælandi
þýðandi fljótlega fram í, svo að
áhorfendur gætu skilið. Forseti ís-
lands hélt meðal annarra uppi
heiðri tungunnar, og sagði á ís-
lensku, að Evrópuþjóðir, aðrar en
enskumælandi, ættu að byggja
saman varnarmúr gegn hinum læ-
vísu áhrifum enskunnar. Eins og til
þess að sýna hversu slæmt ástandið
væri, var næsta sena tileinkuð ein-
um hinna ensku slagara hljómsveit-
arinnar „Strax“. f einum af þeim
mörgu senum, sem þeirri hljóm-
sveit var tileinkuð var reyndar
íuhljómsveitina og óperuna, eins
og 15 sekúndur hvor, og rætt var
við þjóðleikhússtjóra. Og svo var
farið í Broadway. Eitthvað fór þó
þessi kynning á skemmtanalífi fyrir
ofan garð og neðan, en hún skiptist
í tvo hluta: f annan stað var rætt
við forsprakka hljómsveitarinnar
„Strax“, og sagði hann meðal ann-
ars að hljómsveitin hefði verið
skólagrúppa „couple of years ago“.
Einhverra hluta vegna fannst þeim
er þýddi fara best á að þýða það
Því miður fór öllu
þessu fram, án þess að
neitt það henti sem
spaugilegt gæti talist,
en þáttagerðarmennirn
ir virðast hafa lært það
af íslenskum sam-
starfsmönnum sínum,
að fara varlega í að
klippa burt óþarfa
filmubúta. Að sjálf-
sögðu tók „Strax“ lagið
og þávar þeirri umfjöll-
un lokið
„fyrir allmörgum árum“. Þeir hafa
sennilega ekki vitað af fullorðins-
fræðslunni á íslandi. Hinn hluti
skemmtanalífskynningar fólst í
því, að títtnefndur æðstiprestur
íslenskrar fyndni gekk um og svifti
frá sér frakka inni á Broadway, en
þennan stórskemmtilega brandara
hafa fjölmargar sænskar gaman-
myndir gert sígildan, enda er góð
vísa aldrei of oft kveðin í íslenskum
skemmtanaiðnaði. Allavega voru
áhorfendur jafnnær um Broadway
og íslenska skemmtistaði almennt.
Nú fékk leiðtogafundurinn um-
fjöllun. Hún var einkennileg, eins
og lesandann kannski grunar. Fyrr-
nefndur gamanfugl brá sér í gervi
bresks fréttamanns, og gekk um
bæinn í sánuleit. Því miður fór
þessu öllu fram, án þess að neitt
það henti sem spaugilegt gæti talist,
en þáttagerðarmennirnir virðast
hafa lært það af íslenskum sam-
starfsmönnum sínum, að fara var-
lega í að klippa burt óþarfa filmu-
búta. Að sjálfsögðu tók „Strax“
lagið, og þá var þeirri umfjöllun
lokið.
Hjátrú
Nú kom að því að styrkja stoðir
nýjustu hugmyndarinnar um
ísland. Enginn trúir því lengur, að
íslendingar séu eskimóar eða ís-
bimir aðeins sárafáir trúa því að þar
sé töluð danska, enginn með viti
heldur að Hekla sé fordyr helvít-
is, eða að íslendingar búi í snjóhús-
um. í staðinn eru íslendingar nú
orðnir hjátrúarfyllsta þjóð heims-
vera glens á ferð. Hver býst við
því? Og þó svo menn gerðu sér
grein fyrir því, þá var það ekki til
annars en að bera skopskyni
þjóðar, sem er hafin yfir gaman-
semi annarra þjóða en enskumæl-
andi, alldapurlegt vitni. Þar að
auki voru senur þessar einu tengsl
áhorfandans við íslenskan almenn-
ing. í ljómandi góðri bandarískri
kvikmynd, „Soldier Story“, sem
fjallar um ímynd og sjálfsímynd
bandarískra svertingja, er sagt frá
blökkumanni, sem lætur bleiknefj-
aða landa sína múta sér til þess að
festa á sig hala, setja á sig banana-
kórónu, klifra upp á borð, og láta
ófriðlega á almennum dansleik,
kynþætti sínum til háðungar. Aðrir
blámenn viðstaddir kunnu pilti litl-
ar þakkir, sem von var, og sendu
hann samdægurs á fund feðra
sinna. Ekki er óskað eftir því hér,
að þeir séu hafðir til eftirbreytni,
en mælt með því að skemmtikraft-
ar reyni aðeins að hemja gaman-
náttúru sína á alþjóðlegri vettvangi,
heldur en td. Broadway eða Hótel
Sögu, sérstaklega ef hún knýr þá til
þess að gera landa sína svolítið
hjákátlega.
Lægstu skrælingjar
Um tilgang landkynningar má
lengi deila. Flestum finnst fara best
á, að hún laði sem allra flesta
ferðamenn til landsins, en það er
draumur landsmanna, að þeir geti
í framtíðinni lifað á ferðamanna-
iðnaði, hugviti og braski. Suma
dreymir jafnvel að þeir geti það nú
þegar. Áðrir líta svo á, að sú
landkynning sé best, sem flesta
ferðamenn fælir burt, enda séu
þeir langt komnir með að jafna við
jörðu velflest fjöll með trampi og
tröllshætti. Svo eru þeir til, sem
telja brýnst, að sóma lands og
þjóðar sé sem mest og best fram-
haldið. Það kann í fljótu bragði að
þykja barnalegt, enda erfitt að
meta það í krónum og aurum. En
þeim íslendingum sem sækja heim,
eða búa á erlendri grund, þykir
nokkurs vert að vera ekki taldir
með allra lægstu skrælingjum, og
út frá því sjónarhorni var þáttur
þessi frekar vafasöm landkynning.
17. janúar sl. veltu margir Islend-
ingar í Sv-Þýskalandi því fyrir sér,
hvaða þjóðerni væri heppilegast að
gera sér upp næsta mánuðinn. Og
þeir Þjóðverjar sem lögðu á sig að
horfa á þáttinn urðu flestir fyrir
miklum vonbrigðum. Menn leggja
það á sig að sjá þriggja klukku-
stunda þætti um framandi lönd af
fróðleiksfýsn, en ekki til þess að
sjá þöglumyndahúmor ganga aftur
uppi á íslandi.
Þessi misskilningur stafar hugs-
anlega af því, að vegna almenns
trúleysis á makt myrkranna, tala
íslendingar gjarna frekar glanna-
lega um hluti eins og drauga og
afturgöngur.
Steinþór Sigurðsson
Höf. stundar nám í Freiburg í
V es tur- Þýskalandi
ins, og var þetta sannað með
tilvitnunum í óra nokkurra myrk-
fælinna sálna, sem sennilega eru
flestar gengnar yfir í annan heim,
til liðs við vini sína, draugana.
Yfirgengileg
gamannáttúra
Aðaleinkenni þáttarins í heild,
var hversu sundurlaus og ósam-
stæður hann var. Vaðið var úr einu
í annað, og hinir sérstæðu grínpistl-
ar komu jafnan á milli. Þess var
ekki getið, fyrr en velflestir áhorf-
endur hafa verið búnir að slökkva,
eða farnir að hrjóta framan í
skerminn, að þarna væri alræmdur
spaugfiskur og sprellikarl á ferð.
Það var mikil tilætlunarsemi gagn-
vart meðaláhorfandanum að hann
áttaði sig á því að þarna ætti að
T!
En þeim íslendingum,
sem sækja heim eða
búa á erlendri grund,
þykir nokkurs vert að
vera ekki taldir með
lægstu skrælingjum,
og út frá því sjónar-
horni var þáttur þessi
frekar vafasöm land-
kynning
Eins og menn vita, þá
gengur íslenskt
tuttugustualdarspaug
út á að gera sig afkára-
legan, þykjast vera
bóndi, sjómaður, Fær-
eyingur eða gamal-
menni, og var sú hefð
í heiðri höfð
sungið á þýsku, og tókst ekki illa.
Einhvers staðar á milli „Strax“ og
„Mezzoforte“ sást glitta í Sinfon-
Steinþór Sigurðsson:
Sérkennileg landkynning