Tíminn - 10.03.1987, Qupperneq 10

10 Tíminnj
Þriðjudagur 10. mars 1987
Tímarit Máls
og menningar
Fyrsta hefti þessa árs af Tímariti
Máls og menningar var að koma inn
á borðið hjá mér. Að vanda flytur
heftið bæði þjóðfélagslegt og bók-
menntalegt efni, sem haganlega er
blandað saman af ritstjóranum, Silju
Aðalsteinsdóttur.
Sérmál þessa heftis er um fjöl-
miðla, og er um það fjallað í fjórum
greinum. Höfundar eru Einar Örn
Benediktsson, Stefán Jón Hafstein,
Nicholas Garnham og Þorbjörn
Broddason.
Það stendur núna yfir mikil fjöl-
miðlabylting hér hjá okkur, og af
þeim sökum er meir en tímabært að
taka málefni úr þeirri átt til um-
fjöllunar. Þó verð ég að segja að
innihaldið í þessum fjórum greinum
gerði tæplega að vekja verulega
sterkan áhuga hjá mér. Ástæðan er
kannski að þar er fyrst og fremst
fengist við hina svo nefndu ljósvaka-
fjölmiðla, sem út af fyrir sig er
skiljanlegt núna rétt í kjölfarið á
nýju útvarpslögunum. En fjölmiðlun
er margt fleira, til dæmis dagblöð og
tímarit, sem gegna geysistóru hlut-
verki á íslenska fjölmiðlamarkaðn-
um.
Þó voru þarna gagnlegar athuga-
semdir í greininni eftir Nicholas
Garnham, um það sem hann nefnir
almenning og snýst um stöðu ríkis-
fjölmiðlanna sem vettvangs fyrir alla
borgarana til að koma skoðunum
sínum á framfæri. Það er alls ekki
fráleitt að hér hjá okkur sé orðin
þörf á umræðu um það hvort ríkisút-
varpið eigi í enn ríkara mæli að
verða opið fyrir skoðunum og sjón-
armiðum almennings, og sem slíkt
meiri lýðræðislegur og skoðanamót-
andi umræðuvettvangur en það er í
dag. Þó er að því gætandi að í
dagblöðunum hér á íslandi fer fram
mjög mikil slík umræða, og hefur
raunar farið áberandi vaxandi hin
seinni ár.
Af bókmenntaefni er þarna af
ýmsu að taka. Ég nefni sérstaklega
Ijóð eftir Sigurð Pálsson sem heitir
Höfundur Laxdælu og er forvitni-
legt. Einar Kárason ritar þarna
ádrepu sem m.a. snýst um þýðingar
íslenskra bókmenntaverka á heim-
stungurnar og ég hef þegar vikið að
hér í blaðinu. Þá er þarna þýdd saga
sem heitir Hassanturninn og felur í
sér býsna vel gerðar og myndrænar
lýsingar á ferðafólki og umhverfi
suður í Marokkó. Boðberi súrreal-
isma á íslandi, Sjón, á þarna tvær
ljóðaþýðingar, og töluvert vel hnit-
miðuð smásaga er þarna eftir Agúst
Sverrisson.
Nokkrir ritdómar eru þarna að
vanda, og af hinu klassískara efni
má nefna minningargrein um Snorra
Hjartarson eftir Þorleif Hauksson.
Þeirrar ættar er líka fyrri hluti grein-
ar eftir Peter Hallberg, þar sem
hann tekur fyrir það efni hvernig
Halldór Laxness endar skáldsögur
sínar. Vissulega forvitnilegt
viðfangsefni, en þó virðist mér að
Hallberg hafi stundum tekið á af
meiri fræðimannlegri snerpu í fyrri
skrifum sínum um Halldór en hér.
Þetta hefti fjallar að stórum hluta
til um fjölmiðla, sem vekur vitaskuld
einnig til umhugsunar um stöðu
Tímaritsins sjálfs á tslenska tíma-
ritamarkaðnum. Eins og menn vita
ráða þar nú ferðinni stór, skrautleg
og litprentuð tímarit, þar sem mikið
fer fyrir áberandi uppslætti, glansi,
litmyndum og öðrum flottheitum.
Tímarit Máls og menningar í
höndum Silju Aðalsteinsdóttur er
algjör andstæða þessa, og má raunar
í dag teljast helsta vígi happasællar
íhaldssemi á íslenska tfmarita-
markaðnum. Það er ekki fræðilegt
tímarit, en þó nálægt því. í því er
blandað saman þjóðfélagsumræðu,
skáldskap og bókmenntaumfjöllun.
Og allt þetta efni er miðað við þarfir
venjulegra greindra íslendinga sem
hafa áhuga á því einu saman að lesa,
og sem þola jafnvel nokkuð þung-
melta texta.
í seinni tíð hefur mér líka virst að
sú harðpólitíska vinstri afstaða, sem
lengi vel einkenndi Tímaritið, hafi
verið þar á undanhaldi. í þessu hefti
er aukheldur fyrst og fremst á ferð-
inni umræða sem er hæfilega róttæk
til að mega teljast stefna fram á við,
en þó ekki beint byltingarkennd. Og
pólitískur málstaður Alþýðubanda-
lagsins er þarna ekki lengur settur
berlega á oddinn.
Þessi þróun er af hinu góða. Á
tímum sívaxandi auglýsingaglamurs
er notalegt fyrir menn að eiga slíkt
afdrep til að halla sér í þegar glymj-
andinn ætlar að æra þá.
- esig
Silja Aðalsteinsdóttir, ritstjóri TMM.
Vonarljós
Jörð, litli hnöttur minn! Hví ert
þú svona einmana á göngu þinni í
geimnum meðal allra bræðra þinna
og systra?
Hví tekur þú ekki þátt í samsöng
þeirra hnatta, sem svífa fagnandi um
hinn víða geim?
Hví ert þú svo döpur? Hví gengur
þú svo hljóð á braut þinni?
Heyrir þú ei systurstjörnur þínar
kalla til þín uppörvandi? Hlustar þú
ekki á boðskap þeirra?
Heyrir þú ei, að þær bjóða þér
samfylgd? Þær vilja veita þér af orku
sinni. Þær vilja, að þú takir þátt í
gleðisöng himnanna. Þær vilja rétta
þér styrkjandi hönd.
Finnur þú ei hina ástríku strauma,
sem systur þínar senda þér? Finnur
þú ei, að þær hryggjast vegna þinnar
hryggðar?
Hvað er það, sem gerir þig dapra?
Hafa einhverjir skuggar byrgt þér
sýn til stjarnanna björtu, systra
þinna?
Getur þú ekki tekið á móti þeim
ástríku geislum, sem til þín berast?
Þú ert fögur ásýndum, litla stjarn-
an mín. Fjöllin þín glitra í geislum
sólar þinnar, gróður þekur stór svæði
af yfirborði þínu, dýr lifa milljónum
saman á löndum þínum og í djúpum
hafanna.
Hví ert þú þá svo döpur, þrátt
fyrir allt sem þig má prýða?
Mannkyn átt þú, föngulegt og vel
af guði gert. Það hefur aukist og
margfaldast í tímanna rás. Það hefur
öðlast nokkra vitsmuni og er nú
farið að stjórna lífríkinu á yfirborði
þínu. En hefur því tekist að stjórna
því skynsamlega? Hefur því tekist
að vernda og varðveita lífverur þínar?
Leitast það við að fegra og bæta
hugsunarhátt sinn og auka sam-
kennd sína með öllu sem lifir? Hefur
það veitt viðtöku þeim lífmagns-
„Samsöngur hnattanna" er eitt af því sem skáld og listamenn allra alda hafa
skynjað og sungið um. Hér er að sjálfsögðu um að ræða sambönd þroskaðra
mannkynja á ýmsum hnöttum þar sem iífsstefnan er allsráðandi. Myndin
sýnir sólnagrúa í nágrenni sólkerfis okkar.
straumum, sem lengra komin
mannkyn annarra stjarna beina til
barna þinna?
Því miður verður víst að svara
flestum þessum spurningum neit-
andi. Skilja má, hversvegna þú, Jörð
Opið bréf til menntamálaráðherra
Eftir borgarstjórnarkosningar sl.
vor samþykkti borgarráð Reykjavík-
ur að stofna svokallað skólamálaráð
sem skyldi fjalla um þau verkefni sem
skólaskrifstofu Reykjavíkur eru fal-
in til úrlausnar o.fl. Ráð þetta
skyldi starfa við hlið fræðsluráðs
Reykjavíkur og sömu fulltrúar í
báðum ráðunum. Þó er sá munur á,
að fræðslustjórinn í Reykjavík situr
fundi fræðsluráðs, skv. grunnskóla-
lögum, en ekki fundi skólamálráðs
og borgarráð setti eigin reglur um
aðild kennarafulltrúa að skólamálar-
áði en um aðild kennara að fræðslu-
ráði eru ákvæði í grunnskólalögum.
Lögmenn borgarinnar rökstuddu
stofnun þessa nýja ráðs með því að
vitna í 58. grein sveitarstjórnarlaga,
þar sem sveitarfélögum er gefið
tækifæri til að sameina nefndir, þrátt
fyrir að þarna sé um nýja nefnd að
ræða og engar nefndir lagðar niður í
staðinn.
Kennarafélag Reykjavíkur mót-
mælti strax 4. grein samþykktar fyrir
skólamálaráðið sem fjallar um aðild
kennara að ráðinu og einnig benti
félagið á að ýmislegt í samþykktinni
bryti í bága við lög um skólahald í
landinu. Borgarstjórn sáekki ástæðu
til að endurskoða samþykkt fyrir
skólamálaráð Reykjavíkur, svo að
Kennarafélag Reykjavíkur vísaði
málinu til úrskurðar félagsmálaráðu-
neytisins.
Nú hefur félagið fengið bréf frá
félagsmálaráðuneytinu og fylgir því
álitsgerð frá ráðgjafarþjónustu
Lagastofnunar Háskóla íslands. í
bréfinu og álitsgerðinni kemur m.a.
fram að ekki var um sameiningu
nefnda að ræða þegar skólamálaráð
var stofnað. En hefði svo verið, ættu
kennarar og fræðslustjóri að njóta
þar allra sömu réttinda og þeir nutu
í fræðsluráði. Einnig kemur fram að
borgarstjórn Reykjavíkur var heim-
ilt að stofna skólamálaráð, en ráðinu
er ekki heimilt að afgreiða þau
verkefni sem fræðsluráði ber að
afgreiða skv. grunnskólalögum.
Nú er ljóst að borgarstjórn
Reykjavíkur ætlar sér ekki að taka
tillit til álitsgerðar Lagastofnunar
Háskóla Islands og bréfs félagsmála-
ráðherra. í samþykktum borgarráðs
kemur fram að engin ástæða sé til
breytinga á störfum skólamálaráðs
Reykjavíkurborgar. Stjórn Kenn-
arafélags Reykjavíkur vill því benda
á að augljóst er að mjög mörg
verkefni skólamálaráðs, allt frá stofn-
un þess, eru verkefni sem fræðslu-
ráði eru ætluð skv. grunnskólalög-
um. Sem dæmi má nefna að skóla-
málaráð hefur fjallað um allar um-
sóknir um kennarastöður við grunn-
skóla Reykjavíkur frá því í júlí
1986. Kennarar eiga fulltrúa í
fræðsluráði Reykjavíkur og hafa
þeir þar málfrelsi og tillögurétt. Það
er því með öllu óþolandi ástand að
skólamálaráð skuli hafa yfirtekið
flestöll verkefni fræðsluráðs og þar
með útilokað bæði kennarafulltrúa
og fræðslustjóra frá umræðum um
skólamál í borginni.
Stjórn Kennarafélags Reykjavík-
ur beinir eftirfarandi spurningum til
Sverris Hermannssonar mennta-
málaráðherra:
1. Telur menntamálaráðherra að
niðurstöður bréfs félagsmála-
ráðuneytis og álitsgerðar ráðgjaf-
arþjónustu Lagastofnunar Há-
skóla íslands séu réttmætar?
2. Telur menntamálaráðherra að
skólamálaráð Reykjavíkurborg-
ar hafi átt að fjalla um umsóknir
um kennarastöður við grunn-
skóla Reykjavíkur?
3. Ætlar menntamálaráðherra að
beita sér fyrir því að fræðsluráð
Reykjavíkur fái aftur lögbundin
verkefni sín? Ef svo er, hvernig
verður því þá fylgt eftir?
Virðingarfyllst
f.h. stjórnar KFR
Sigrún Ágústsdóttir formaður,
mín, ert svo einmana og döpur, á
göngu þinni um hinn víða geim. Það
er vegna þess, að mannkyn þitt
hefur brugðist hlutverki sínu og er
nú að fara fram hjá því marki, sem
því var sett, við upphaf sköpunar
þess og þróunar.
Haltu samt áfram að vona, fagra
Jörð mín. Einhver af börnum þínum
munu þegar hafa skilið hvert horfir
og hvað gera þarf til að breyta um
stefnu. Ef til vill er þar upphaf þess,
að æðri orkugeislan nái tökum á
lífríki þínu, svo þú getir á ný tekið
þátt í gleðisöng annarra lífstjarna,
systra þinna, þeirra sem nú svífa
fagnandi og sigrandi um hinn víða
algreim. Þá yrðir þú hlutgeng, svo
sem til var stefnt í öndverðu, í
samsöng hnattanna og í alsambandi
lífsins.
Ingvar Agnarsson.
1
Berðu ekki við
tímaleysi
í umferðinni.
Þaö ert ýcí sem
situr undir stýri.