Tíminn - 17.03.1987, Side 7

Þriðjudagur 17. mars 1987
Tíminn 7
var tvívegis búinn að skjóta því
á frest að efna þetta heit. Taldi
sig nú ekki geta frestað þessu
lengur. Um þetta hefi ég nú hina
fullkomnustu heimild - orð
Magnúsar Jónssonar prófessors
sjálfs. Og sem Magnús svo höfð-
inglega hafði staðfest þetta -
urðum við dús!
Ekki var að efa það, að báðir
voru þessir menn jafnkomnir til
að hljóta þetta hlutskipti.
Að kvöldi þess sama dags,
sem kunn urðu úrslitin um dós-
entsembættið, sitjum við fimm
saman, heimafólk í Laufási, og
er rætt um, hvað nú skuli gjört.
Vildi Tryggvi ógjarnan fara frá
Laufási eins og komið var. Sló
því þá niður í huga minn að
spyrja Tryggva Þórhallsson,
hvort hann vildi gjörast ritstjóri
Tímans. Ekki hafði Tryggvi
svarað þessu þegar gengið var til
náða, en sjálfur hafði ég það á
tilfinningunni, þegar ég lagðist
út af það kvöld, að þessi mundi
verða raunin.
Allt þarf sína fjarlægð. Ekki
síst sögulegir viðburðir. En nú
hafði hinn ungi Framsóknar-
flokkur ekki aðeins fengið sinn
frambúðar ritstjóra, heldur jafn-
framt sinn flokksformann!
„Ég man nú eftir fasinu þínu,
þegar þú komst til okkar Hall-
gríms upp í Samband til þess að
segja okkur frá þessu,“ sagði
Jón Árnason við mig ekki alls
fyrir löngu.
Eftir átta mánuði nákvæmlega
skipti um ritstjóra Tímans. Að-
eins 35 fyrstu blöðin af Tíman-
um komu út undir minni stjórn.
Hinn 17. nóvember 1917 kemur
út fyrsta blaðið af Tímanum
undir ritstjóm Tryggva Þórhalls-
sonar. Jónas Jónsson er þennan
vetur norður á Hrifiu. Kennara-
skólinn og fleiri skólar störfuðu
ekki út af kolaskorti. Að sjálf-
sögðu höfðu þessi mannaskipti
verið rædd við hann, áður en
þau áttu sér stað.
Þegar J.J. síðan kom suður
um vorið, varð hann ekki hrifinn
af því, með hverjum hætti
Tryggvi hafði unnið að út-
breiðslu Tímans. Þegar að-
komumenn voru hér á ferð, sem
snertingu höfðu við okkur, yfir-
heyrðum við þá, hvern um sig,
um hverjir í þeirra byggðarlagi
væru Iíklegir til að gjörast kaup-
endurTímans. Prentuðum síðan
allar þessar adressur í stórum
örkum, sem síðan voru klipptar
niður og límdar á blaðaböggl-
ana. Að sama skapi var upplag
blaðsins aukið og mátti Tíminn
nú teljast orðið stórblað á ís-
lenska vísu.
En allt kostaði þetta peninga
og kom nú annað við sögu.
Eigi löngu eftir að Sambandið
er sest að hér í höfuðstaðnum,
kom upp sú hugmynd, að Hótel
ísland yrði keypt og þar komið
upp samvinnuverslun í nokkrum
deildum. Að minni tillögu yrði
þessi verslun undir stjórn eins
æskuvinar okkar Tryggva úr
Ungmennafélagi Reykjavíkur*
Magnúsar Kjaran.
Hótelið var keypt, en ekki
komst ráðagerð þessi í
framkvæmd. MagnúsKjaran var
bundinn gömlu, skilyrðis-
bundnu loforði við húsbónda
sinn, sem nú var hermt upp á
hann.
Niðurstaðan varð, að Hótel
ísland var selt. Mismunurinn á
kaupverði þess og söluverði var
lagður í Tímann. Komst blaðið
þar með fjárhagslega yfir örðug-
an hjalla.
VI.
Ekki er hægt að segja sögu
Tímans, án þess að minnast á
„Tímaklíkuna“. Hættulegur og
örðugur var Tíminn pólitískum
andstæðingum, en hvað var
hann á móti „Tímaklíkunni“!
„Tímaklíkan", sem pólitískir
andstæðingar ræddu um og rit-
uðu, varð að dularfullri, hroll-
vekjandi stærð í þjóðlífinu, en
þá jafnframt að átrúnaðargoði
og hollvætt hinna, sem aðhyllt-
ust lífsskoðanir þær og viðhorf,
sem Tíminn boðaði.
Hverjir voru svo í þessari
mikið umræddu klíku? Jónas
Jónsson, Tryggvi Þórhallsson,
Hallgrímur Kristinsson, Jón
Árnason, Aðalsteinn Kristins-
son og Guðbrandur Magnússon.
En Sigurður Kristinsson eftir að
Hallgrímur bróðir hans lést.
Allt þangað til Framsóknar-
flokkurinn fékk lögformlegt
skipulag, var „Tímaklíkan" í
framkvæmd ókrýnd miðstjórn
Framsóknarflokksins utan Al-
þingis, sem jafnframt bar hitann
og þungann af útgáfu Tímans
fyrstu 16 árin, eða þangað til
1933, að Framsóknarflokkurinn
fékk sitt skipulag - sitt félags-
form, og verður jafnframt yfir-
lýstur eigandi blaðsins.
VII.
En áhrif Tímans voru frá
upphafi tvíefld fyrir það, að auk
ritstjóranna skrifaði Jónas Jóns-
son að staðaldri í Tímann. „Gott
blað er átök margra manna,"
mælti sá vísi maður Guðmundur
Björnsson við fyrsta ritstjóra
Tímans. Og vissulega hafa
margir staðið að því að gjöra
Tímann að góðu blaði, en eng-
inn þó meir en Jónas Jónsson,
sem samfellt í 20 ár ritaði blaðið
samhliða ritstjórunum.
Ég hefi velt því fyrir mér,
hver rás atburðanna hefði orðið,
ef Jónas Jónsson frá upphafi
hefði áttað sig á því, að stjórnm-
ál yrðu hans aðaláhugamál. Ef
hann árum saman hefði ekki
verið að leita að flokksformanni.
En það var ekki fyrr en 1927, að
Tryggvi Þórhallsson hafði mynd-
að stjórn, og óskað þess, að J.J.
yrði ráðherra í þeirri stjórn, að
J.J. áttar sig á því, að það eru
almenn stjórnmál, en ekki að-
eins uppeldismál, sem eiga hug
hans.
Hvernig hefði farið, ef J.J.
1927 hefðir orðið stjórnarfor-
maður og borið aðalábyrgð?
Hvort hefði þá ekki enst lengur
samvinna þessara merku sam-
herja? - En þetta eru nú aðeins
vangaveltur.
Hitt er segin saga, að sem
Tryggvi Þórhallsson féllst á þá
hugmynd, að vera með í stofnun
nýs flokks - Bændaflokks, þá
kom það sér fyrir Framsóknar-
flokkinn, hveru lítið hún lét á
sér standa 2. kynslóð forustum-
anna Framsóknarflokkins.
Hefðu á þessum tíma ekki verið
komnir til sögu og áhrifa Herm-
ann Jónasson, Eysteinn
Jónsson, Gísli Guðmundsson og
fleiri, er ekki vitað hvernig full-
trúarnir hefðu þolað það áfall,
er flokkurinn varð fyrir um þetta
leyti. Einnig voru það þessir
annarrar kynslóðar forustu-
menn á þessum klofningstíma,
sem áttu sinn ríka þátt í að koma
félagsformi - föstu skipulagi - á
Framsóknarflokkinn, stjórn
hans, fundarhöld og flokksþing.
Og ekki er það fyrr en á þessum
árum, að Framsóknarflokkurinn
formlega eignast Tímann, svo
sem áður var sagt.
VIII.
Þótt nú hafi verið reynt að
rekja þessar minningar, er það
segin saga, að hér er farið á
skemmsta vaði.
Hér er ekki að kalla vikið að
mönnum, sem stórfellda þýð-
ingu hafa haft fyrir Tímann og
Framsóknarflokkinn, beint og
óbeint. ÞeirSambandsmennt.d.
skildu vel, hvernig blása mundi
um samvinnumálstaðinn, ef eng-
inn væri málsvarinn. Það var sú
tíðin, að stjórnmálablöðin
treystust ekki, vegna ótta við að
missa auglýsingar kaupmanna,
að birta greinar, sem vörðu
málstað kaupfélaga.
Þá er ekki hins að dyljast, að
lífsreynsla þeirra Sambands-
manna, og þá einkum um við-
skipta- og atvinnumál, var eins
konar sífelld tiltæk kjölfesta
harida okkur, sem yngri vorum
og reynsluminni, og þá jafn-
framt með hugann við aðra
málaflokka, enda rituðu sumir
Sambandsmanna einatt í
Tímann, sem muna má.
IX.
Hvort munu menn almennt
hafa veitt því athygli, að Fram-
sóknarflokkurinn á íslandi er
eini frjálsyndi miðflokkurinn á
stóru svæði, sem haldið hefir
velli? Systurflokkar hans í ná-
grannalöndunum, sem voru öfl-
ugir um það leyti, sem Fram-
sóknarflokkurinn kemur til
sögu, svo sem frjálslyndu mið-
flokkarnir í Bretlandi, Svíþjóð,
Noregi og Danmörku og víðar í
löndum, hafa allir gengið saman
og orðið áhrifaminni en fyrr, á
sama tíma sem Framsóknar-
flokkurinn hefur verið hér einn
öflugasti stjórnmálaflokkurinn.
Hvað veldur? Ekki þarf langt
að leita skýringarinnar. Fram-
sóknarflokkurinn er megin-
málsvari samvinnunnar hér á
landi og flokkurinn hefur jafn-
framt skilið, hveru mikils er um
vert jafnvægi atvinnuveganna.
En hér kemur þá einnig til leikni
ungra forstumanna við að aðlaga
flokkinn breyttum aðstæðum og
frjálslyndum viðhorfum.
X.
Fyrsta kynslóð forustumanna
Framsóknarflokksins var mjög
kennd við Tímann.
Önnur kynslóð forustumanna
hans hefir einkum vakið athygli
fyrir störf sín á þingi þjóðarinnar
og í stjórn landsins.
Að því leyti, sem þriðja for-
ustukynslóðin er komin til sögu-
nnar, fer hvað mest fyrir henni
við Tímann, en hefir einnig látið
að sér kveða í í samtökum úngra
Framsóknarmanna.
Haukur Snorrason, sem um
mörg ár var aðalritstjóri Dags,
var tilkvaddur fyrir rúmu ári,
þegar afráðið var að stækka
Tímann um þriðjung, og hefir
síðan verið annar aðalritstjóri
blaðsins, ásamt Þórarni Þórar-
inssyni, sem nú hefir unnið leng-
ur við Tímann sem ritstjóri en
nokkur annar maður.
Báðir rita þessir menn um
íslensk stjórnmál, en Þórarinn
Þórarinsson hefir um mörg ár
jafnframt ritað um erlend
stjórnmál með þeim hætti, að
vakið hefur sérstæða athygli,
eigi aðeins innlendra manna,
heldur einnig erlendis, og mundi
þó hafa kveðið enn meira að
því, ef íslensk tunga væri erlend-
um mönnum eigi jafn þung í
skauti, sem raun er á.
Undir stjórn þessara forustu-
manna og með völdu samstarfs-
liði er Tíminn orðinn að fyrir-
myndar dagblaði og málgagni,
sem Framsóknarflokkurinn get-
ur verið stoltur af.
Þegar ég ræði um forystu-
menn í þessu sambandi, á ég við
þá, sem einkum hafa starfað að
málum landsins í heild á
alþjóðavettvangi. En ekki má
gleyma þeim, sem haldið hafa
uppi merki flokksins í hinum
einstöku byggðarlögum um land
allt. Þar hefir líka ein kynsióð
tekið við af annarri. Og án þess
að nefna nöfn er ég, fyrir hönd
okkar sem ungir að árum beitt-
um okkur fyrir stofnun Tímans
og Framsóknarflokksins, þakk-
látur öllum þeim, sem lagt hafa
hönd að verki, sem hafið var
fyrir 40 árum.
Ritstjórar og biaðstjórnarmenn Tímans 1968. Frá vinstri: Þórarinn
Þórarinsson, ritstjóri, Tómas Karlsson, ritstjórnarfulltrúi, Óðinn Rögn-
valdsson, prentsmiðjustjóri, Jón Helgason, ritstjóri, Kristján Benedikts-
son, framkvæmdastjóri, Eysteinn Jónsson, formaður blaðstjórnar,
Indriði G. Þorsteinsson, ritstjóri, og Andrés Kristjánsson, ritstjóri.
Tímamynd Guðjón Einarsson.
Ólafur Jóhannesson er meðal margra mætra manna sem gegnt hafa
starfi formanns biaðstjórnar Tímans. Á myndinni er hann að svara á
beinni línu Tímans árið 1979. Aðrir á myndinni eru Geir Kristjánsson,
blaðamaður, Jóhann Jónsson, framkvæmdastjóri, Heiður Helgadóttir,
blaðamaður, og Jón Sigurðsson, ritstjóri.
Skólanemar koma oft til lengri eða skemmri dvalar á ritstjórn Tímans.
Hér fræðir Jón Helgason, ritstjóri, áhugasama tilheyrendur um
starfið á blaðinu. Myndin er tekin í apríl 1977.
Blaðberar Tímans eru margir og dreifðir um allt land. Hér er ungur
Bolvíkingur að koma blaðinu síðasta spölinn í hendur kaupanda.
Lengst af hafði ritstjórn Tímans húsaskjól í Edduhúsinu við Lindar-
götu. í ágúst 1977 var flutt í nýtt húsnæði að Síðumúla 15. Myndin er
tekin á síðasta ritstjórnarfundinum i Edduhúsinu. Frá vinstri: Guðjón
Einarsson, Ijósmyndari, Jón Sigurðsson, ritstjóri, og blaðamennirnir
Gunnar Salvarsson, standandi, sitjandi eru Fríða Björnsdóttir, Bjarg-
hildur Stefánsdóttir, Kristinn Hallgrímsson, Guðný Bergsdóttir, Kjartan
Jónasson, Áskell Þórisson, Magnús Ólafsson og Fanný Ingvarsdóttir.