Tíminn - 03.12.1987, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Ftmmtudagur 3. desember 1987
Ttmiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr'. 400 prdálk-
sentimetri.
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 600.-
Fjárlagaafgreiðslan
Það er gömul saga en ekki ný að desembermán-
uður er annasamasti tími Alþingis. Líðandi
skammdegisdagar nú skera sig ekki úr um þetta
atriði að neinu leyti. Alþingi hefur til lokameðferð-
ar afgreiðslu fjárlaga fyrir næsta ár, en fjárlög eru
að sjálfsögðu langveigamesta verkefni Alþingis og
auk þess hið tímafrekasta og vandasamasta.
Vandi fjárlagagerðarinnar nú er þeim mun meiri
að á undanförnum árum var ríkissjóður rekinn
með halla. Vandi þeirrar ríkisstjórnar sem nú fer
með völd er að vinna að því að hallarekstri
ríkissjóðs verði hætt og tapi hans á fyrirfarandi
árum eytt. Samkomulag varð um það milli stjórn-
arflokkanna í stjórnarmyndunarviðræðunum í júní
og júlí í sumar að jafna ríkissjóðshallann stig af
stigi á þremur árum. Um það var sett sérstakt
ákvæði í stjórnarsáttmála. Síðar varð samkomulag
um að flýta því að eyða ríkissjóðstapinu og
ákveðið að fjárlög næsta árs yrðu afgreidd halla-
laus.
Glíma ríkisstjórnar og Alþingis um fjármálin
stendur um það þessa daga hvernig hægt er á
raunhæfan hátt að afgreiða hallalaus fjárlög.
Tíminn telur að þetta markmið ríkisstjórnarinnar
sé mjög mikilvægt, en jafnframt verður að hafa í
huga að það er ekki sjálfgefið mál hvernig þessu
markmiði verður náð. í því efni ræður ekki regla
Jesúíta og annarra öfgamanna að tilgangurinn
helgi meðalið. M.a. kemur ekki til greina að
afgreiða fjárlög án þess að ríkisvaldið geti tryggt
það að staðið verði við fjárskuldbindingar þess í
sambandi við stjórn landbúnaðarmála.
Eins og fjárlagafrumvarpið var lagt fram í
upphafi þings var ástæða til að óttast um hlut
landbúnaðarins. Landbúnaðarráðherra með þing-
flokk Framsóknarflokksins að baki sér, gerði
fyrirvara um fjárveitingahugmyndir fjármálaráð-
herra í landbúnaðarmálum. Af þeirri ástæðu og
samkvæmt kröfu landbúnaðarráðherra var skipuð
sérstök nefnd, sem þingflokkar ríkisstjórnarinnar
tilnefndu fulltrúa í, til þess að gera tillögur um
úrbætur varðandi hin lágu útgjöld á fjárlagafrum-
varpi til landbúnaðarmála.
Tillögur meirihluta nefndarinnar, Páls Péturs-
sonar og Eiðs Guðnasonar, liggja nú fyrir ríkis-
stjórninni, en þar er gert ráð fyrir að hækka verði
framlög til landbúnaðarmála a.m.k. um 300 millj-
ónir miðað við hugmynd fjármálaráðherra eins og
hún birtist í fjárlagafrumvarpinu.
Landbúnaður stendur á tímamótum. Fram-
kvæmd nýrrar stefnu í landbúnaðarmálum er
hafin. Um þá stefnu er enginn grundvallarágrein-
ingur lengur milli stjórnmálaflokka. Það er ljóst að
hækka verður fjárveitingu til landbúnaðarmála
miðað við fjárlagafrumvarpið. Eins og mál liggja
fyrir er óþarfi að gera þessa hækkunarþörf að
ágreiningsmáli. Hún verður að eiga sér stað.
Tryggja verður framkvæmd hinnar nýju landbún-
aðarstefnu og félagslegan rétt bændastéttarinnar í
því sambandi.
GARRI
Fjármagnskostnaður
Það hendir víst flesta að þurfa af
og til að taka lán. Faestir eru svo
ríkir að það komi aldrei fyrir þá að
þurfa að slá sér smáupphæð, annað
hvort til að brúa bil eða festa kaup
á einhverjum hlut heldur fyrr en
ijárhagurinn raunverulega leyfir.
Og því fer fjarri að nú orðið þyki
þetta nokkuð óeðlilegt. Þvert á
móti. Þetta er talinn almennur og
eðlilegur þáttur í fjármálalífl þjóð-
arinnar, jafnt að því er varðar
einstaklinga og fyrirtæki.
Garri nefnir þetta vegna þess að
í síðustu viku las hann fréttir frá
kaupfélagsstjórafundi. Þar kom
fram að núna væri fjármagnskostn-
aður farinn að leggjast það þungt á
verslanir kaupfélaganna að þar
væru menn famir að kvarta. Með
öðrum orðum, vextir af lánum era
orðnir það háir að venjuleg álagn-
ing á vörur í búðum stendur ekki
lcngur undir því að taka peninga
að láni til þess að kaupa þær inn og
versla með þær.
Varðandi kaupfélögin er þess
einnig að gæta að óðaverðbólga
liðinna ára hefur leikið mörg þeirra
grátt. Á sama hátt og önnur lyrir-
tæki hafa þau lent í því að verð-
bólgan héfur brennt upp rekstrar-
féð fyrir þeim, og þess vegna eru
þau máski háðari bankalánum en
ella væri.
Rófan á kettinum
Núna er Garri trúlega farinn að
skrifa í þeim stíl, sem Morgunblað-
ið kennir við það að sé stigið ofan
á rófuna á Sambandinu þá mjálmi
Tíminn. En hvað sem líður sér-
skoðunum Morgunblaðsins þá er
hitt staðreynd að upp á síðkastið
hafa stöðugt viðar heyrst raddir
sem kvarta undan því að vextir hér
séu orðnir of háir og að vcrðbólgan
sé þar með að fara úr böndunum.
Og hér sér Garri ekki betur en að
talsverð hætta geti verið á ferðinni.
Látum vera þó að hár vaxta-
kostnaður og skortur á rekstrar-
ijármagni setji einhverja kaup-
menn ■ Reykjavík á hausinn. Þeir
vinna í anda frjálshyggjunnar, og
þvi fylgir að þeir halda rekstri
sínum áfram einungis svo lengi
sem hann skilar þeim gróða. Þess
vegna er síður en svo nokkuð
annað en eðlilegt við það að slíkir
menn hætti ef þeir græða ekki
lengur. Og Morgunblaðið getur
ekki ætlast til þess að nokkurt blað
mjálmi þó að stigið sé ofan á
rófuna á þessum mönnum. En
málið horfir kannski örlítið öðru
vísi við ef hætta er á að fjármagns-
kostnaðurinn fari að þrengja alvar-
lega að verslun kaupfélaganna.
Fyrirtæki fólksins
Hvað svo sem Morgunblaðinu
kann að finnast þá er hitt staðreynd
að kaupfélögin eru fyrirtæki fólks-
ins í landinu og verkfæri hins
almenna launamanns, bónda eða
sjómanns, til þess að tryggja sér
hcilbrigða og sanngjarna verslun-
arhætti. Þau era trygging hans
sjálfs fyrir því að vera ekki háður
einum saman gróðasjónarntiðum
kaupmanna að þvi er varðar þörf-
ina til að verða sér úti um daglegar
neysluvörur.
Af þessu leiðir svo hitt að kaup-
félögin eru mörg hver ein helsta
kjölfesta byggðar í viðkomandi
landshlutum. Fólk reynir að beita
þeim fyrir sig þegar þörf er á nýju
atvinnuframtaki, og þau eru metin
í Ijósi þeirrar staðreyndar að þau
eru kyrr heima, hvað sem yfir
dynur, og hlaupa ekki landshluta
milli í eltingarteik við gróðavonina.
Fjármagnskostnaðurinn hangir
vitaskuld saman við verðbólguna í
landinu. Því hærri sem verðhólgu-
prósentan er því hærri verða vext-
irnir og verðbæturnar. Og því
hærri sem þessi kostnaður verður
þvi erfiðara verður fyrir kaupfélög-
in að tryggja verslun sína og áfram-
hald hennar.
Og ekki má heldur gleyma hinu
að þetta kemur við pyngju okkar
allra sem skuldum smærri sem
stærri upphæðir. Nú má heita að
öll lán séu orðin verðtryggð, og
þess vegna fer því fjarri að háir
vextir séu eitthvert sérvandamál
fyrirtækjanna. Þcir eru vandamál
allra sem þurfa að taka lán, hvort
heidur er til bílakaupa, húsakaupa,
til ferðalaga eða til annars.
Þegar öllu er á botninn hvolft fer
það þannig ekki á milli mála að það
er sameiginlegt hagsmunamál
þjóðarinnar allrar að halda þensl-
unni í skeljum. Það sem við þurf-
um á að halda er nægileg kyrrstaða
í efnahagslífinu til þess að halda
verðbólgustiginu það langt niðri að
vaxtaprósentan verði ekki óhófleg.
Og þar má ekki láta gylliboð fjár-
magnsstofnana um háa innláns-
vexti glepja fyrir sér. Við megum
ekki gleyma því að til þess að borga
fjármagnseigendum háa vexti
þurfa einhverjir aðrir að borga háa
vexti af lánum á móti. Garri.
VÍTTOG BREITT
Stórar bækur og litlar
Bókaútgáfa á Islandi stendur
með miklum blóma. í forystugrein
í DV nýlega var því fagnað hvað
mikið kæmi út af bókum fyrir hver
jól og sagt: „Við eigum því ekki að
býsnast yfir bókaflóðinu. Við eig-
um að fagna því, stórum bókum og
litlum bókum, merkilegum bókum
og ómerkilegum." Segja má að
þetta séu hin almennu viðhorf
Islendinga til bóka þeirra sem hér
eru skrifaðar og hér koma út í
þýðingum. Þetta er um margt æski-
legt viðhorf, þótt það sé ekki
beinlínis gagnrýnið í eðli sínu og
leyfi ýmislegt sem er ekki frásagn-
arvert. En tíminn er fljótur að
breiða yfir slík afbrigði útgáfunnar,
og þau gera engum mein, nema
þegar misgæfir túlkendur* bók-
mennta og pólitískir fara að halda
einhverjum afbrigðum ákaflega að
lesendum. Þá tapar bókaþjóðin og
bókaútgáfan yfirleitt.
2000 kr. meðalverð
Verðlag á bókum hefur verið
mismunandi með tilliti til verðlags
á annarri almennri vöru. Gamall
bókaútgefandi verðlagði lengi vel
sínar bækur eftir verði á brenn-
ivínsflösku. Það gekk bærilega.
Að minnsta kosti efnaðist hann
sæmilega. Nú er talað um að með-
alverð á bókum sé um og undir tvö
þúsund krónum. Það er ekki hátt
og eitthvað lægra en almennar
verðhækkanir segja til um á milli
ára. Nú er talað um að bókaverð
sé miðað við verð á skyrtum. Ekki
veit ég sönnur á þessu, en sama er
hvort skyrtan eða brennivínsflask-
an er notuð til viðmiðunar. Á
meðan bókaverð er viðráðanlegt
fyrir hinn almenna, áhugasama
lesanda skiptir ekki máli hvort
menn finna bókmenntalega við-
miðun í brennivíni eða skyrtum.
Breyttir tímar
Hér áður fyrr ríkti mikið meiri
alvara í bókaútgáfu og á meðferð
texta yfirleitt. Menn komu kannski
með greinar á blöð, og væri þeint
áfátt í réttritun, eða frágangjjr
þætti benda til þess að skriftir væru
ekki stórt viðfangsefni höfundar,
var hann stundum beðinn að taka
handritið aftur og lagfæra það.
Þess voru einnig dæmi að menn
fengu ekki skrif sín birt sökum
ónógs frágangs. Þannig litu varð-
menn orðsins stórt á sig og létu þá
sem ófærari voru finna fyrir valdi
sínu og stórlæti. Nú er þessu ekki
lengur til að dreifa. Allt streymir
frjálslegra fram og höfundar rita
mál sitt nokkurn veginn eftir geð-
þótta. Það er kannski ekki þróun
sem ástæða er til að hælast yfir. En
hún er þó betri kostur en sá að telja
mönnum trú um að þeir geti engu
komið frá sér óbjöguðu á blað.
Metnað þarf að hafa
Þótt frjálslyndið sé mikið þýðir
það ekki að leggja eigi allan metn-
að fyrir róða. Bækur þurfa að vera
vel skrifaðar og velfrágengnar hvað
prófarkalestur snertir og allan ytri
búnað. Auðvitað er ekkert til sem
heitir forskrift að bók. En um tíma
hefur þó verið lenska að gera sem
mest úr þeim bókum, sem fjalla
um margvísleg vandamál í þjóðfé-
laginu. Slíkum bókum hefur verið
vel tekið af hinum „lærðu“ menn-
ingarmönnum, sem af einhverjum
ástæðum hafa valið þann kostinn
að skrifa um verk annarra, væntan-
lega með það í huga að geta beitt
áhrifum sínum við að beina lesend-
um á réttar brautir. Satt er það að
almenningur lætur stundum glepj-
ast af slíkum ábendingum, og fræg
dæmi hafa orðið, þegar slíkir um-
getningsmenn koma í fjölmiðla og
nota ekkert nema hástig iýsingar-
orða um verk sem kaupendur skila
síðan unnvörpum af því þeir geta
ekki iesið þau. Þá daga er bókin að
tapa.
Brennivín og skyrta
Hafa ber í huga að samfélagið er
stöðugt að breytast. Það sem í dag
eru vandamála og öreigabók-
menntir skipta engu máli á
morgun. Ljóðlistin er dæmi um
þessar breytingar. Nú stunda menn
lausmálsyrkingar af kappi. Orð
eiga að vega þungt og gera það
kannski í munni skáldsins. En það
hefur reynst erfitt að flytja þennan
þunga til lesenda. Hin þungu orð
komast því stutt og standa ekki
lengi við. Að vísu er gott að
lesandinn sé svolítið skáld líka. En
um það verða engar kröfur gerðar.
Engu að síður fara hér um stórir
flokkar manna, sem eru skáld. Þeir
efna til margvíslegra kvölda og
daga og eru mikið í umferð. Það
sem eftir situr er á valdi tómleik-
ans. Allt er þetta partur af stórri
mynd, sem nefnist einu nafni ís-
lenskar bókmenntir. Og fyrir jólin
eru þær bornar inn á heimilin í
margvíslegum myndum. Þær hitta
síðan fyrir margvíslega lesendur,
sem stynja undan jólasteikum og
rjómatertum. Það er kannski þess
vegna sem oft er gripið til þess
líkingamáls um bókmenntir, að
„þarna sé feitt á stykkinu." Og
stundum vill svo til þótt ekki eigi
það skylt við jólasteikina. En hvað
sem því líður þá virðist bókin vera
hvað verð snertir í skaplegu hlut-
falli við brennivín og skyrtu. IGÞ