Tíminn - 04.08.1988, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 4. ágúst 1988
Tíminn 5
Hlutur launþega af verðmætasköpun fyrirtækjanna aldrei verið stærri:
Nær 3/4 hlutar þ jóðar-
kökunnar til launþega
Sá hluti „þjóðarkökunnar“ sem fer í laun til launþega hefur
aldrei verið stærri en síðasta ár og í ár, eða í kringum 71-73%
samkvæmt útreikningum Þjóðhagsstofnunar. Arin 1985-86
háðu launþegar hins vegar ekki nema um 64% „kökunnar“ í
sinn hlut og aðeins 60% árið 1984. Til samanburðar má nefna
að árið 1986 var þetta hlutfall á bilinu 61-67% á Norður-
löndunum, Bretlandi og Bandaríkjunum, þ.e. ekki ólíkt og
þá var hér á landi.
Nokkurn veginn svona er áætlað að „þjóðarkökunni“ sé skipt milli launþega og fyrirtækjanna (og eigenda þeirra)
árin 1987 og 1988. Ef atvinnurekendum eru ætluð álíka laun og launþegum verður lítið eða ekkert eftir af hagnaði
fyrirtækjanna til nýrra framkvæmda. Vaxtagreiðslur fyrirtækjanna verða að hluta að vaxtatekjum einstaklinga (sem
eiga megnið af sparifénu). Afskriftir reiknast á móti því sem eignir (t.d. atvinnuhúsnæði, vélar, tæki og skip) úreldast
og rýma og notast m.a. til greiðslu afborgana af lánum fyrirtækjanna og til kaupa á nýjum atvinnutækjum í stað
úreltra og ónýtra.
„Þjóðarkakan" eru þau verðmæti
sem vinnuaflið og fjármagnið bera
úr býtum. Landsframleiðsla árið
1987 var um 206 milljarðar króna.
Þegar frá hafa verið dregnir óbeinir
skattar, en framleiðslustyrkjun hins
vegar bætt við verða eftir um 166
milljarða króna svonefndar vergar
þáttatekjur, sem eru þau verðmæti
sem vinnuaflið og fjármagnið báru
úr býtum á árinu 1987, þ.e. sjálf
„þjóðarkakan". í ár stækkar hún í
um 209 milljarða, án þess þó að vaxa
neitt að raungildi og þar af er
launakostnaður áætlaður 71-73%.
Launþegar fá 71 -73%
Um 71-73% hlutur launþeganna í
„kökunni“ 1987 þýðir aðum 118-119
milljarðar króna hafi farið til þeirra.
Hlutur fyrirtækjanna var því um
47-48 milljarðar. Þjóðhagsstofnun
áætlar að um helmingur þess sem
fyrirtækin héldu eftir (um 24 mill-
jarðar) fari í afskriftir. Hinn helm-
ingurinn er talinn skiptast nokkurn-
veginn til helminga: Annar hlutinn í
vexti af lánum og eigin fé fyrirtækj-
anna (11-13 milljarðar) og hinn hlut-
inn (11-13 milljarðar) í hagnað til
eigenda fyrirtækjanna, hvar af þeir
urðu m.a. að greiða sjálfum sér
laun.
Hagnaðurinn aðeins
fyrir saiti í graut
atvinnurekenda?
Þar sem sjálfstæðir atvinnurek-
endur eru f kringum 15.000, eða um
tíundi hluti starfandi manna í land-
inu (þar af um 6.000 í landbúnaði)
þurfti um 13 milljarða til að þeirra
laun yrðu svipuð og launþeganna.
Hagnaður fyrirtækjanna þar umfram
virðist því að meðaltali lítill sem
enginn, þannig að stækkun eða nýja
uppbyggingu hafi fyrirtækin orðið
að fjármagna að mestu með lánsfé.
Enda eftirspurn mikil eftir lánsfé
sem kunnugt er. (Þess ber þó að geta
að hluti atvinnurekenda getur haft
nokkur Iaun sem launþegar, t.d.
bændur sem ráða sig í sláturhús á
haustin, þannig að kannski þurfa
þeir ekki að fá full laun af hagnað-
arhlutanum.)
Samkvæmt framansögðu hefur
launakostnaður launþega og eigenda
samtals verið í kringum 130 milljarð-
ar af alls 166 milljarða króna „þjóð-
arköku“ árið 1987.
Einstaklingar eiga þó líklega enn
stærri hlut í „kökunni". í skýrslu
Þjóðhagsstofnunar er bent á að sá
hluti rekstrarafgangs fyrirtækjanna
sem fer í vaxtagreiðslur (11-13 mill-
jarðar í fyrra) rennur að hluta til
heimilanna, því þau eru nettóspar-
endur - þ.e. eiga drjúgan hluta
þeirra fjármuna sem fyrirtækin taka
að láni.
„Breytingar á raunvöxtum geta
því haft áhrif á tekjur heimilanna án
þess að það komi fram í launahlut-
fallinu", segir í skýrslu Þjóðhags-
stofnunar. Mikil hækkun raunvaxta
undanfarin ár hefur þannig stækkað
sneið launþeganna í „þjóðarkök-
unni“ enn meira, síðustu ár, eins og
meðfylgjandi kökurit sýnir. Það
dæmi hefur væntanlega verið öfugt á
síðasta áratug, þ.e. neikvæðir vextir
af sparifé einstaklinganna hafi þá
gert hlut fyrirtækjanna stærri en þau
63-69% sem hann var þá.
Unnin ársverk 1987 hafa væntan-
lega verið í kringum 127-128 þúsund.
Sé samanlögðum hlut launþega og
hagnaði atvinnurekenda deilt niður
á ársverkin kemur góð ein milljón á
hvert þeirra 1987 og hátt í 1,3
milljónir í ár. Benda má á að úrtak
úr skattskýrslum sýndi tekjur allra
karla og ógiftra kvenna um 1,1
milljón og tekjur giftra kvenna um
hálfa milljón 1987. Rætist spár Þjóð-
hagsstofnunar um 28% hækkun at-
vinnutekna á mann milli ára gætu
samsvarandi tölur orðið um 1.400
þús. og 640 þús. kr. á yfirstandandi
ári.
Það raunalega er að þessi hækkun
er öllsömul verðbólgukrónur. Þrátt
fyrir þessa 28% hækkun atvinnu-
tekna á mann er spáð óbreyttum
kaupmætti, enda allur vöxtur „þjóð-
arkökunnar" (úr 166 í 209 milljarða
1988) líka eingöngu í verðbólgu-
krónum - vöxtur þjóðarframleiðsl-
unnar er enginn milli ára.
Á árunum 1979 til 1982 komu
69-70% „þjóðarkökunnar“ í hlut
launþega, en sú sneið minnkaði
síðan í 60-64% árin 1983-86 (botninn
’84). Síðasta ár og þetta hafa
launþegar náð 71-73% í sinn hlut
sem áður greinir, sem þykir mjög
hátt hlutfall. Hér að neðan má sjá
hvert þetta hlutfall hefur verið f
nágrannalöndum okkar á þessum
áratug:
Danmörk . . . . .... 62-67%
Noregur .... 55-61%
Svíþjóð .... 65-69%
Bretland .... 63-68%
Bandríkin . . . . .... 65-66%
ísland .... 60-73%
Um 65-66% launahlutfall í Banda-
ríkjunum hefur verið nær stöðugt
um langt árabil, samkvæmt upplýs-
ingum Þjóðhagsstofnunar. í Svíþjóð
og Bretlandi komst það hins vegar
nokkuð yfir 70% á árunum 1977 til
1980, en hlutfallið rokkar hvergi
eins mikið og hér.
Eina ráðið
að stækka „kökuna“
Af framansögðu má ráða að hlutur
launþega í „þjóðarkökunni" stækki
varla að ráði frá því sem nú er.
Raunverulegra hækkana á launum
almennt er því tæpast að vænta hér
á landi nema með því að stækka
„þjóðarkökuna" í raun, þ.e. með
aukinni framleiðslu og framleiðni
(verðmætasköpun) í landinu. Að
öðrum kosti verða alvöru launa-
hækkanir, t.d. handa „þeim lægst-
launuðu“ varla að veruleika, nema
þá með þvt' að launalækkanir komi á
móti hjá einhverjum öðrum hópum
- þ.e. að launahlutföllum í landinu
verði breytt.
Fjöldi manns við rannsókn flugslyssins:
30 sjónarvottar
voru yfirheyrðir
Rannsóknarnefnd flugslysa og
Loftferðaeftirlitið hafa frá því í
fyrrakvöld unnið að frumrannsókn á
flugslysinu sem varð við Reykjavík-
urflugvöll um sexleytið á þriðjudag.
í fyrrakvöld og gær voru 30 sjónar-
vottar yfirheyrðir til að fá gleggri
mynd af því hvernig slysið bar að,
auk þess sem gögnum um flugvélina
og mennina sem í henni voru, auk
annars sem til þarf, var safnað
saman.
Búið er að breiða yfir flak vélar-
innar þar sem hún brotlenti og beðið
er eftir fimm manna kanadískri flug-
slysarannsóknarnefnd, auk fulltrúa
framleiðenda vélarinnar frá Spáni
og tveim fulltrúum félagsins sem rak
vélina, en von er á þeim fyrir hádegi
í dag. Þá verður hafist handa við að
rannsaka flak vélarinnar.
Skúli Jón Sigurðarson deildar-
stjóri hjá Loftferðaeftirlitinu sagði í
samtali við Tímann að, að sjálfsögðu
yrðu hreyflar vélarinnar vandlega
rannsakaðir, þar sem margir sjónar-
vottar hefðu heyrt torkennileg hljóð.
„Ýmsar vangaveltur hafa komið
fram um orsakir slyssins, en of
snemmt að segja til um á þessu stigi
málsins," sagði Skúli. - ABO
Nú hefúr verið breitt yfir flakið og beðið er eftir rannsóknaraðilum frá Kanada og Spáni. Tlmamynd: PJetur