Tíminn - 25.08.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn.
Fimmtudagur25.ágúst1988
Iíminn
MÁLSVARIFRJÁLSIYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGísiason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Á bjargbrúninni
Eftirtektarvert er að í umræðum um nauðsyn
efnahagsráðstafana, sem eðlilega hafa aukist
eftir að niðurfærsluhugmyndin komst í almæli, er
varla staðnæmst við að ræða sjálfan vandann,
sem við er að glíma, heldur einblínt á ágalla
þeirra leiða, sem til greina koma við lausn á
ef nahagsöngþveitinu.
Það væri illa farið, ef þjóðin og forystulið
hennar í hópi stjórnmálamanna og formanna
hagsmunasamtaka almennings, halda áfram að
deila um leiðir út úr ógöngunum, þar til þjóðin
og þj óðarleiðtogarnir hrapa út af bj argbrúninni.
Hvað niðurfærsluleiðina varðar þá er æskilegt
að allir geri sér grein fyrir því að hún er því aðeins
fær að öll áhrifaöfl þjóðfélagsins standi á bak við
hana. Niðurfærsluleiðin er vissulega rothögg á
pólitískar kreddur og þær patentlausnir, sem
móðins er að veifa sem allrameinabót á borð við
óhefta markaðshyggju eða slagorðavaðal um
kjaraskerðingu, ef reynt er að rjúfa vítahring
verðbólguskrúfunnar.
Niðurfærsluleiðina verður að skilja þannig -
og framkvæma þannig - að í henni felist þær
heildarráðstafanir sem gera þarf til þess að koma
útflutnings- og samkeppnisatvinnuvegunum á
réttan kjöl.
Þegar rætt er um leiðir til að komast út úr
efnahagsvanda er höfuðatriði að skýrgreina
vandann, vita um hvað er verið að tala. Vanda-
málið er alls ekki það, hvort hægt sé að tryggja
óskert lífskjör hvers einasta manns í landinu,
ekki heldur hvort hægt sé að tryggja kaupsýslu-
stéttinni frjálsa álagningu á vöruverð, eða bænd-
um vélræna hækkun búvöruverðs, hvað þá
peningamöngurum frelsi til að okra á lánsfé.
Ekkert af þessu er hægt að tryggja. Enda er
efnahagsvandinn alls ekki fólginn í því að
íslendingar búi við fátæktarkjör og ófrelsi, hann
er ekki fólginn í því að verslunarálagning og
vaxtataka sé í einhverju lágmarki.
Það sem er að drepa íslenskt atvinnulíf er
verðbólga og framkvæmdaþensla á höfuðborgar-
svæðinu. íslensk útflutningsstarfsemi er ósam-
keppnisfær að selja vörur sínar á erlendum
mörkuðum. Samkeppnisiðnaður í landinu stenst
ekki samkeppni við innflutta vöru. Fjármagnið
er orðið að markaðsvöru á opinberum svarta-
markaði innan í þröngum og lokuðum fjármagns-
markaði íslensks hagkerfis.
Ef umrædd niðurfærsluleið liggur út úr þessu
öngþveiti, þá ættu ráðamenn þjóðarinnar að fara
hana. Ríkisstjórnin lýsir yfir því að hún sé að
kanna þessa leið sem úrræði til lausnar efnahags-
vandans. Það er ástæða til að skora á önnur
ráðaöfl þjóðarinnar að gera slíkt hið sama.
Fordómalaus athugun ætti engan að skaða.
Hver fann upp
framfarirnar?
Ekki alls fyrir löngu átti einn af
blaðamönnum Tímans viðtal við
flugmálastjóra, Pétur Einarsson,
þar sem hann greindi frá ýmsu,
sem er að gerast í flugmálum hér á
landi og reyndar í útlöndum líka.
Þetta viðtal logaði allt af bjart-
sýni varðandi möguleika flugsins.
Flugmálastjóri sér framtíðina
þannig fyrir sér að fsland eigi eftir
að verða eins konar „skiptistöð“
fyrir norðurhluta Evrópu og Amer-
íku, þar sem leiðir muni liggja til
margra átta. Maður sem faeri frá
Bandaríkjunum og ferðaðist um
ísland gæti átt þess kost að fara
þaðan til Norðurlanda, Þýskalands
og annarra Evrópulanda með is-
lenskum flugvélum.
Altt í ólestri
Þetta má takast, segir flugmála-
stjóri, ef íslendingar taka á djarf-
legan hátt þátt í alþjóðlegu sam-
starfi um flugrekstur og skipulag
flugleiða um ísland. Segir Pétur
Einarsson að tslendingar eigi að
vera óragir við að hafa hér starf-
andi flugfélög, sem útlcndingar
eigi stóran hlut í, að því tilskildu að
þau fylgi íslenskum lögum og lúti
íslenskri stjórn.
Pétur Einarsson bendir á að
flugrekstur sé að verða frjáls í
öllum löndum meira og minna og
ekki einokaður á þjóðlegum
grundvelli, svo að tímabært sé fyrir
íslensk flugfélög að huga að nánari
tengslum við „risana", sem hann
svo kallar.
Þá víkur flugmálastjóri að því
sem er að gcrast beint í innan-
landsfluginu og nefnir þar nýja
flugmálaáætlun, sem nú er að
koma til framkvæmda. Hún er, að
dómi flugmálastjóra, mesta fram-
tak íslendinga í flugmálum fyrr og
síðar. í henni felst m.a. fjórföldun
á framkvæmdafé, sem þýðir að nú
sjáum við fram á að geta lokið
uppbyggingu á öllu okkar flug-
vallakerfi innan tíu ára eða jafnvel
fyrr. Segir hann að flugvallagerð
íslendinga hafí verið í miklum
ólestri, enda séum við langt á eftir
öllum nágrannaþjóðum okkar í
flugvallagerð.
Bjartsýni nú og þá
Allt er þetta rétt og satt í sjálfu
sér. Hins vegar má ekki gleyma
því, þegar verið er að bera saman
nútíð og fortíð að hvert tímaskeið
hefur sína möguleika. „Allt hefur
sinn tíma,“ segir í Heilagri ritn-
ingu. Frá sjónarmiði tæknistigs og
Ijárhagsgetu ársins 1988 er eðlilegt
að halda því fram að flugvallamál
hafi verið og séu í ólestri. En ef
menn leyfa sér að horfa nokkra
áratugi um öxl og missa ekki sjónar
af þróun þjóðfélagsins, þá mætti
alveg eins halda því fram að fram-
farir og athafnir á sviði flugmála
hafi verið stórkostlegar. Það fer
allt eftir því hvaða mælikvarði er
lagður til grundvallar slíkum full-
yrðingum. Því sitthváð hefur nú
skeð. ísland hefur jafnvel verið
obbolítil skiptistöð í flugi milli
heimsálfa.
Sannleikurinn er sá að bjartsýní
og framfarahugur er ekkert sér-
einkenni á allra síðustu árum eða
nánustu samtíð. Allt sem af er
þessari öld, að minnsta kosti, hefur
ekki annað orð verið munntamara
athafnamönnum og stjómmála-
mönnum en verklegar framfarir.
Þar hefur samgöngumál borið hátt,
flugsamgöngur og flugrekstur ekki
síður en annað,
Anno 1938
Garri var hér á dögunum að
fletta upp í Tímanum frá sumrinu
1938. Þar er að finna langa grein
um flugmál, enda voru Tímamenn
snemma mikiir áhugamenn um
flug. í þessari Tímagrein er því
haldið fram „að árið 1938 virðist
ætla að verða merkisár í íslenskum
flugmálum". Þar segir frá því að
tveir ungir flugmenn, Agnar Ko-
focd-Hansen og Bergur G. Gísla-
son, hafi með styrk úr ríkissjóði
flogið hringinn í kringum landið í
leit að lendingarstöðum. Þá var
varla til flugvöllur á íslandi, líklega
enginn, en þessi ferð var farin, að
sögn Tímans, til þess að gera
nauðsynlegar athuganir áður en
hafist væri handa um að gera
„landflug" að virkum þætti í sam-
göngum. Áður hafði verið notast
við sjóflugvélar, það litla sem flog-
ið var í atvinnuskyni.
Nú er aldrei nema von að ungum
mönnum þyki 50 ár langur tími og
finnist ekki umtalsvert, þótt eitt-
hvað hafi miðað í framförum á
hálfri öld, en komíst samt að þeirri
niðurstöðu að allt sé í ólestri.
Ungir menn hafa vissulega leyfi til
þess að „leggja stórhuga dóminn á
feðranna verk“. Það var ungum
mönnum reyndar ráðlagt strax um
aldamótin. Samt finnst Garra að
ungir og athafnasamir menn gætu
oft komist jafn langt með áhugamál
sín og staðið fyrir umbótum og
framförum án þess að trúa því að
þeir hafi fundið upp púðrið.
Þcssum hugleiðingum Garra er
út af fyrir sig ekki beint til okkar
bráðduglega flugmálastjóra, þótt
tilefni þeirra sé hressilegt viðtal við
hann um framtiðarmöguleika
flugsins og orð sem hann viðhafði
um ástand flugvalla hér á landi
miðað við önnur lönd. Garri er
jafnvel svo ósvífinn að benda ungu
fólki á að þakka fyrir að það hefur
fyrir framan sig ótal óunnin verk
og þarf ekki að kvíða athafnaleysi
í framtíðinni. Það versta sem fyrir
getur komið er það, ef einhver
kynslóðin færi slíkum hamförum i
verklegum framkvæmdum að hún
skildi ekkert eftir handa afkom-
endum sínum að sýsla við. ■>
Garri
Leiðrétting
í grein Garra á þriðjudaginn
(Alþýðumenning án þess að vera
það) hefur orðið sú prentvilla að
þar sem standa átti alþýðlegum
hefðum hefur misprentast „alþjóð-
legum“ hcfðum, sem auðvitað er
rangt þama og leiðréttist hér með.
Garri.
Illllllllllllllllllllllllll VÍTTOG BRÉITT
Svikamylla okraranna
Fiskvinnslan á íslandi er komin
á hausinn vegna of hárra launa.
Formaður ráðgjafanefndar ríkis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum er
öllum hnútum kunnugur í fisk-
vinnslu- og launamálum. Hann
upplýsti í sjónvarpi í fyrrakvöld að
svo sé komið að fiskvinnslufólk á
íslandi fái nú svipuð laun og verka-
fólkið sem vinnur hjá íslensku
fiskverksmiðjunum í Bandaríkjun-
um. Þar með er allt komið í voða
hér. Þegar launin voru helmingi
lægri við að vinna að fiski hér en
að handfjatla sama fisk á færibönd-
um í USA var þetta allt í lagi. En
svo hrapaði dollarinn og launin
hækkuðu á íslandi og allt er að fara
til andskotans, svo að notuð sé
lýsing ( páfa íslensks iðnaðar á
ástandi atvinnu- og peningamála.
Einsýnt er að lausnin á vanda-
málunum miklu er að lækka launin.
Til að breiða sanngirnisblæju yfir
þá einföldu aðgerð er lagt til að
vöruverð lækki líka, en helmingi
minna en kaupið.
Dýrari heima en erlendis
Útgerð og fiskvinnsla segja að
allt verði í sómanum hjá sér,
aðeins ef kaupið verður lækkað.
Hins vegar virðist því fólki sem
þarna stjórnar ekkert koma við
hvernig launafólkið á að draga
fram lífið og fiskverð til íslenskra
neytenda bendir ekki til að þeir
sem með fiskdreifingu sýsla beri
skarðan hlut frá borði.
Lengi var það svo að fiskur var
ódýr á íslandi og hægt var að halda
heimiliskostnaði verulega niðri
með mikilli fiskneyslu. Verkamað-
ur er fjórum sinnum lengur að
vinna fyrir fiskmáltíð nú en fyrir 30
árum.
Það er talað um að lækka vöru-
verð um 4-5% til að vega upp á
móti væntanlegum launalækkun-
um.
En hvað skyldu það verða miklar
kjarabætur ef milliliðir drægju úr
óhóflegum álögum á fisk?
í fréttum sjónvarps í fyrrakvöld
var viðtal við lúðuveiðimann í
Eyjum. Fram kom að hann selur
afla sinn í gámum til útlanda og fær
280 kr. fyrir kílóið.
Fiskmarkaðurinn í Hafnarfirði
greiðir 108 kr. fyrir kíló af stór-
lúðu.
Á íslandi er kílóið selt á 495 kr.
út úr búð. Það er í sneiðum,
úrgangur er enginn en hausinn
seldur á aðeins lægra verði.
Vel á smurt
I Tímanum í gær var sagt að 100
kr. hafi fengist fyrir kíló af ýsu í
Bretlandi. Fyrr í mánuðinum var
það á 77 kr. á sama markaði.
Morgunblaðið sagði frá 70 kr.
meðalverði á ýsu á fiskmörkuðum
í Bretlandi í júní. Sama mánuð var
meðalverð á ýsu í Hafnarfirði 46,43
kr kílóið, en á fiskmarkaði Suður-
nesja var meðalverðið á ýsu í júlí
53.22 kr. Á Faxamarkaði var með-
alverðið 47.21 kr. í júlímánuði.
DV sagði þær fréttir, einnig í
gær, að á Faxamarkaði hafi fengist
61-64 kr fyrir kílóið af ýsu.
Tvær stórlúður voru seldar á 160
kr kílóið.
Allt er þetta náttúrlega heild-
söluverð og fiskur er seldur haus-
aður í smásölu, eða jafnvel flakað-
ur, nema stórlúðan, og skattur
leggst á með álagningunni.
Þetta verð getur hvert einasta
heimili á landinu borið saman við
það sem greitt var fyrir síðustu
máltíð af ýsu eða lúðu.
Samt sem áður er fiskur óheyri-
lega dýr til íslenskra neytenda. Ef
þeir sem fiskinn draga, verka og
selja bæru gæfu til að draga úr
okrinu til íslenskra neytenda og
gefa þar með kost á ódýrri og hollri
fæðutegund mundi það vera meiri
og betri kjarabót en flestar ráðstaf-
anir aðrar. Það gæti jafnvel farið
svo að þeir hefðu efni á að reka
útgerð og fiskvinnslu áfram, ef þeir
aðeins hefðu það vit í kollinum að
reyna að græða meira á öðrum en
einmitt því sama vinnuafli sem þeir
segjast ekki hafa efni á að borga
kaup.
Ef heimilin ættu þann valkost að
einhver ódýr fæðutegund væri á
boðstólum, mundi það geta lækkað
heimiliskostnað verulega og haft
áhrif til að draga úr vöruverði og
þar með verðbólgu. OO