Tíminn - 15.09.1988, Qupperneq 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 15. september 1988
Frá rannsóknarstöð Hjartavcrndar þar sem ómetanlegt starf er unnið til að finna og mæla hjartasjúkdóma, helst
áður en þeir komast á alvarlegt stig.
Happdrætti Hjartaverndar:
Rannsóknarstöðin
á hálfum rekstri
Rannsóknarstöð Hjartaverndar
er nú rekin með aðeins hálfum
afköstum vegna fjárskorts, þrátt
fyrir að hún sé nú búin mjög
fullkomnum tækjum. Stafar þessi
fjárskortur fyrst og fremst af þeim
samdrætti sem orðið hefur í tekju-
öflun Hjartaverndar, en rekstri
hennar hefur að verulegu leyti
verið haldið uppi af happdrætti
Hjartaverndar. Hefur happdrættið
hlotið minni undirtektir í ár en
venjulega og rekja talsmenn
Hjartaverndar það til mikils fram-
boðs á ýmsum öðrum getrauna-
kerfum.
Dregið verður í happdrætti
Hjartaverndar 7. október og eru
glæsilegir vinningar í boði eins og
venjulega. Nægir að nefna 900
þúsund króna bifreið og veglegar
greiðslur upp í íbúðarkaup. Sú
stefna hefur verið tekin hjá Hjarta-
vernd að höfða sérstaklega til ís-
lenskra kvenna um stuðning að
þessu sinni og hefur þeim því verið
sendur happdrættismiði í von um
góðar undirtektir. Það er gert á
þeim forsendum að rannsóknir
sýna að hjartasjúkdómar leggjast
mun fremur á karlmenn en konur.
Dr. Nikulás Sigfússon, yfirlækn-
ir Hjartaverndar, segir að kostir
þess að einkaaðilar reki eftirlits-
stöð af þessu tagi séu margir, en
gallarnir séu þeir að reksturinn sé
ótryggur frá ári til árs. Reksturinn
hefi beðið talsvert afhroð þegar
svokallað tappagjald var tekið af
stöðinni, en það var markaður
tekjustofn Hjartaverndar og fram-
lag ríkisins fimm fyrsu ár stöðvar-
innar. Frá því að þetta gjald féll
niður hefur stöðin þurft að sækja
um framlag af fjárlögum fyrir hvert
ár, en nú í ár er það um þriðjungur
af rekstrarkostnaði stöðvarinnar.
Við ríkjandi aðstæður er erfitt
að gara áætlanir til lengri tíma en
eins árs í senn og nú er því miður
útlit fyrir frekar lélegt happdrættis-
ár, þótt árið í fyrra hafi einnig
verið slakt.
Talið er ráðlegt að fólk leiti eftir
almennu heilsufarseftirliti hjá
heimilislækni sínum á um það bil
tveggja til þriggja ára fresti eftir
fertugt. Það er mæla þarf er blóð-
þrýstingur, blóðfita og blóðsykur.
Verði breytingar á einhverju þessa
finnur fólk það yfirleitt ekki á líðan
sinni, heldur einungis með mæling-
um.
En Hjartavernd vinnur einnig
mikið af annars konar forvarna-
starfi en það er áróður gegn reyk-
ingurn og fyrir bættu mataræði. Til
slíks varnarstarfs þarf að verja fé
og það fæst aðeins með framlögum
frá ýmsum áttum. Undir fjölþættu
varnarstarfi Hjartaverndar stendur
happdrættið uppúr hvað stærð
varðar og þaðan er nú óskað áfram-
haldandi stuðnings frá almenningi
og fyrirtækjum. KB
Skjálftahrinan í Grímsey:
Virðist í rénun
„Mér finnst hæpið að fullyrða að
goshrinan í Grímsey sé búin að
þessu sinni. Skjálftahrinan hefur
verið mjög kröftug og samfelld, sem
getur þýtt að hún standi styttra yfir
og spennan leysist hraðar úr læð-
ingi,“ sagði Ragnar Stefánsson jarð-
skjálftafræðingur í gær.
Hann sagði að skjálftahrinan sem
gekk yfir eyna í september í fyrra
hefði verið mun lengur að ganga yfir
heldur en sú er hefur staðið að
undanförnu og hefðu mestu skjálft-
arnir þá ekki verið nær því eins
öflugir eins og nú hefur verið.
Vera kann, að sögn Ragnars, að
minni kvikuhreyfingar eigi sér stað
nú undir jarðskorpuflekunum á
svæðinu, en miklar kvikuhreyfingar
geta dregið skjálfta af þessu tagi á
langinn. Séu nú aðeins jarðskorpu-
flekar að smella til, þá er líklegt að
hrinan gangi tiltölulega fljótt yfir og
skjálftar séu fyrir vikið þeim mun
harðari meðan á þessu stendur.
Hvort gos gæti verið í aðsigi í eða
í grennd við Grímsey sagði Ragnar
að eldstöðvar væru allsstaðar á og í
næstu grennd við Atlantshafshrygg-
inn og ekki hægt að útiloka gos á
mörgum stöðum hérlendis.
Miklu líklegra væri að gos kæmi
upp á hafsbotni en í Grímsey sjálfri
sem stendur á þvergengissvæði frem-
ur en gliðnunarsvæði og tiltölulega
lítið opið milli sprunga niður í kviku.
Kolbeinsey væri hins vegar á hreinu
gliðnunarsvæði og þar væri því gos
mun líklegra en í Grímsey.
Hvað otli þá að dómi Ragnars
brennisteinsfýlunni sem sló fyrir vit
Grímseyinga á mánudagskvöldið
síðasta?
„Lang líklegast er að neðansjávar-
hver hafi leyst úr læðingi því þetta
var miklu fremur hveralykt en
brennisteinsfýla sem vanalega leggur
af eldgosi", sagði Ragnar Stefánsson
að lokum. _ sá
Hafnfirðingar öðrum valtari á fótunum:
Mikið um byltur
hjá Hafnfirðingum
Svo virðist sem Hafnfirðingar séu
öðrum mönnum valtari á fótunum. í
Fjarðarpóstinum segir frá skýrslu
um fjölda þeirra Hafnfirðings sem
leita þurftu aðstoðar á Slysadeild
Borgarspítalans árið 1986, sem voru
um 3.350 manns. Hafnfirðingar hafa
því aðeins 7,1% þess fjölda sem
Íeitaði á Slysadeild það ár (sam-
kvæmt fjöldatölum í skýrslu Borgar-
spítalans) sem tæpast getur talist
mjög hátt hlutfall.
Blaðið sýnir einnig algengustu
ástæður þessara slysa. Fall/hras var
skráð sem ástæða í um 1.050 tilfell-
um eða fyrir meira en 31% allra
slysanna á Hafnfirðingum - en hins
vegar fyrir innan við fjórðungi af
slysa hjá öllum þeim sem komu á
Slysadeild. Byltur virðast þvf fjórð-
ungi algengari meðal Hafnfirðinga
enn annarra íbúa höfuðborgar-
svæðisins, ef marka má þessar tölur.
Slys af öðrum algengustu orsökum
virðast aftur á móti vera hlutfallslega
áh'ka tíð meðal Hafnfirðinga og
annarra. T.d. var hlutfall þeirra í
umferðarslysum, íþróttaslysum, og
slysum vegna áverka frá öðrum álíka
og hlutfall heildarinnar. Af slysum
af fátíðari orsökum virðist þó sem
brunaslys og slys vegna véla séu
töluvert algengari í Hafnarfirði en
almennt gerist, og sömuleiðis að
þeir hafi fleiri orðið fyrir biti.
Á hinn bóginn snýst dæmið alveg
við þegar kemur að slysum vegna
ölvunar, þar er hlutfall Hafnfirðinga
meira en helmingi lægra en meðal
allra þeirra 43ja þúsunda sem leita
þurftu aðstoðar Slysadeildar árið
1986.
„Karlmenn virðast vera meiri
hrakfallabálkar en konur, því kyn-
skipting heimsóknanna er 31,2%
karlar og 19,3% konur“, segir Fjarð-
arpósturinn. Hvers kyns hin 49,5%
eru nefnir blaðið hins vegar ekki.
- HEI
Kristján Jónsson við nýja klefann.
Timamynd:Áml Bjama
Landhelgisgæslan eignast þrýstiklefa til aö veita meðferð við kafaraveiki:
w
„Gæslan eignaðist klefann í mars
sl. og er aðdragandi þess að við
fengum hann orðinn nokkuð langur.
Hann veitir stórkostlegt öryggi gegn
kafaraveiki og við munum hafa hann
með okkur þegar kafarar okkar
þurfa að kafa niður á mikið dýpi eða
við vafasamar aðstæður," sagði
Kristján Jónsson hjá Landhelgis-
gæslunni í gær.
Kristján sagði að klefinn væri til
að veita mönnum meðferð við kafar-
aveiki, en hvað er kafaraveiki?
„Hafi maður t.d. verið einhvern
tíma í sjónum og kemur of snöggt
upp eða tekur ekki nægan afþrýsting
þá myndast loftbólur í blóðinu og
menn finna til margvíslegra ein-
kenna, svo sem sárra verkja í liða-
mótum og afleiðingar veikinnar geta
orðið mjög alvarlegar, jafnvel leitt
til dauða,“ sagði Kristján.
Kristján sagði að kafaraveiki
kæmi upp þegar komið er mjög hratt
úr kafi og þess þannig ekki gætt að
„taka afþrýstingi rólega“ eins og
kafarar nefna það. Hann sagði að
einkum óvanir kafarar ættu á hættu
að veikjast, einkum froskkafarar.
Þegar maður kæmi úr kafi með
kafaraveiki og hafi hann á uppleið-
inni haldið niðri í sér andanum, gætu
afleiðingarnar orðið þær að lungun
spryngju og þýddi það oftast bráðan
bana. Ef loft kemst upp í heilann þá
leiðir það líka oftast til bana, sé ekki
brugðist skjótt við. Þá sagði Kristján
að veikin gæti lagst á mænuna og
lamað menn þannig að einkenni
veikinnar og afleiðingar eru marg-
víslegar.
Klefinn er stórt og mikið mann-
virki og er ætlunin að hafa hann með
þar sem kafarar Landhelgisgæslunn-
ar og Slysavarnafélagsins eða á
þeirra vegum verða að störfum og
verður hann fluttur milli staða á.
vörubíl á landi eða skipi á sjó. Ef
kafaraveikitilfeili koma upp verður
hægt að bregðast við þeim á skjótan
hátt.
Klefinn verður þá á landi og hinn
sjúki kafari strax færður í sjúkrahólf
klefans þar sem er legubekkur og að
auki rými fyrir aðstoðarmann. Þar
er hægt að breyta þrýstingi í rúmlega
sexfaldan loftþrýsting andrúmslofts-
ins, en það jafngildir því að kafa
niður á 55 m dýpi. Síðan er hægt að
létta á þrýstingnum smám saman og
þannig að líkja eftir því að maðurinn
komi rólega úr kafi og líkamsstarf-
semi hans hafi þannig tíma til að
aðlaga sig aftur eðlilegum aðstæð-
um.
Klefinn var keyptur frá Englandi
og með honum kom maður sem
þjálfaði menn gæslunnar og Slysa-
varnafélagsins í meðferð og notkun
hans en að auki hefur Ólafur Ólafs-
son læknir á Borgarspítalanum hlot-
ið þjálfun í notkun klefans
Klefinn er búinn sérstökum kraga
eða tengibúnaði þannig að hægt er
að tengja lítið eins manns neyðar-
hylki, sem Slysavarnafélagið á, við
klefann og flytja sjúkling úr neyðar-
hylkinu og inn í stóra klefann undir
þrýstingi. - sá