Tíminn - 17.12.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 17. desember 1988
Timlnii
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarf lokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Póstfax: 68-76-91
Snögg veðrabrigði
Veðrabrigði stjórnmála geta orðið snögg. Það á við
um alþjóðapólitíkina engu síður en innanlandsmálin.
Sönnun fyrir skjótum veðraskiptum alþjóðasfjórn-
mála eru síðustu atburðir, sem tengjast löndum við
Miðjarðarhafsbotna.
f»að sem upp úr stendur og mesta athygli vekur allra
þessara viðburða, er sú ákvörðun Bandaríkjastjórnar
að hefja þegar í stað viðræður við Frelsissamtök
Palestínumanna, PLO. Bandaríkjastjórn hefur falið
sendiherra sínum í Túnis að eiga fund með fulltrúum
Frelsissamtakanna, og er sá fundur í undirbúningi.
Ekki eru nema nokkrar vikur síðan Bandaríkja-
stjórn vakti á sér heimsathygli með því að neita æðsta
forystumanni PLO, Jasser Arafat, um vegabréfsáritun
til New York á þeirri forsendu að hann væri verndari,
ef ekki forsprakki, hryðjuverkastarfsemi. Áhersla
Bandaríkjastjórnar á að draga upp ófagra mynd af
Frelsissamtökunum og niðra Arafat sem hryðjuverka-
manni, kom skýrt fram í þessari neitun um vegabréfs-
áritun. Nú er blaðinu skyndilega snúið við. Banda-
ríkjastjórn fer að lesa í mál Jassers Arafats með nýrri
túlkunaraðferð og fær ástæðu til að breyta um tón í
samskiptum við Palestínuaraba.
Ekki þarf að fara í grafgötur um að Bandaríkja-
stjórn hefur á síðustu misserum verið að leita leiða til
þess að nálgast ný viðhorf gagnvart PLO. Allur
heimurinn veit, og enginn betur en George Shultz, sá
glöggi maður, að Bandaríkjamenn voru orðnir gjör-
samlega einangraðir í þessu ísraels- og Arabamáli. Öll
þeirra pólitík var keyrð áfram af stöðnuðum orðalepp-
um, sem enginn hefur tekið mark á utan landamæra
Bandaríkjanna, nema ef vera skyldu nokkrir forpok-
aðir sjálfstæðismenn uppi á íslandi, sem hafa eðlislæga
hneigð til að vera kaþólskari en páfinn, þegar um
bandarísk stjórnmál er að ræða. Hjá slíkum mönnum
er það venja að skipta um skoðun í alþjóðamálum eftir
því hvernig takturinn er sleginn í Washington.
Misserum saman hefur það blasað við, að málefni
Palestínuaraba, sem Ísraelsríki undirokar, verður að
leysa fyrir meðalgöngu Sameinuðu þjóðanna, stór-
veldanna og allra þjóða, stórra og smárra, sem áhrif
geta haft í þessu efni og búa yfir manndómi til að hafa
skoðun á málinu. Þess vegna er svo komið að allur
heimurinn að kalla, að undanskilinni Bandaríkja-
stjórn, hefur fyrir löngu viðurkennt Frelsissamtök
Palestínumanna sem réttan málsvara Palestínuaraba.
Fyrir forgöngu Steingríms Hermannssonar, meðan
hann var utanríkisráðherra, varð gerbreyting á opin-
berri afstöðu íslendinga í ísraels- og Arabamálinu.
Forganga Steingríms vakti að vísu ekki hrifningu
Porsteins Pálssonar frekar en fyrri daginn. Nú viður-
kenna allir að stefnubreyting Steingríms var tímabær.
Pess eins er nú að vænta að nýorðnir atburðir í
samskiptum Bandaríkjastjórnar og PLO verði til þess
að friða þau lönd og landssvæði, sem hér eiga hlut að
máli. Samningsvilji Jassers Arafats sem forystumanns
Frelsissamtakanna hefur komið skýrt í ljós. Áður en
annað sannast verður að telja, að hann hafi samtök
sín með sér í þessu. Hitt er óljósara hvernig hægt
verður að hemja öfgafulla ráðamenn í ísrael.
A
1A.Ð UNDANFÖRNU
hefur verið hertur róðurinn gegn
bændum á þeirri forsendu að
þeir ofbeiti land sitt. Byggjast
þessi sjónarmið á orðum, sem
Jón Sigurðsson, ráðherra, lét
falla á Alþingi, þar sem hann
vék nokkrum orðum að ofbeit
og kindakjötsframleiðslu. Um
leið vaktist upp það lið, sem
hefur verið alið upp um sinn við
stjórnviskuna í forystugreinum
Dagblaðsins Vísis, þar sem
hvers konar innflutningur á mat-
vælum hefur verið talinn heilla-
vænlegri en innlend framleiðsla.
Nú er það svo, að í landinu á sér
stað fjölbreytt matvælafram-
leiðsla, og vantar raunar ekkert
á annað en við getum ræktað
korn í umtalsverðum mæli. Við
framleiðum kindakjöt, fugla-
kjöt, svínakjöt og nautakjöt,
grænmeti margvíslegt og eru
kartöflur þar fyrirferðarmestar.
í raun hefur áróðurinn gegn
einhverri grein þessarar fram-
leiðslu verið stöðugur, þannig
að varla hefur liðið sú vika á
síðustu árum, að ekki hafi kom-
ið gusa gegn þessum fram-
leiðslugreinum, eins og land-
búnaðurinn í heild sé af því
vonda.
Avokado-grautur
Það hlýtur að vera mikilsvert
og óumdeilt, að heppilegast er
að vera sjálfbjarga með allar
helstu neysluvörur. En matar-
venjur hafa breyst og ekki er
Iengur treyst á þau gömlu ráð að
súrsa, reykja og salta mat í þeim
mæli sem gert var, en í staðinn
eru fluttir inn avokado-grautar,
grænmeti til að brúa árstíða-
bundinn skort á innlendu græn-
meti, og fóður handa kúm, svín-
um og kjúklingum. Þessi inn-
flutningur leiðir stundum til
samanburðar, sem í fæstum til-
fellum er sanngjarn, eins og
þess, að hér séu kartöflur dýrari
en appelsínur. Við þekkjum vel
til fiskverðs i samkeppnislönd-
um, þar sem fiskur er niður-
greiddur til útflutnings. Verðlag
á erlendri vöru, sem oft er tekin
til samanburðar við verð á sam-
bærilegri vöru hér, er oftast búið
að fara í gegnum umtalsvert
niðurgreiðslukerfi, og þess
vegsa er slíkur samanburður*
áróðursmeistara gegn landbún-
aði næsta lítils virði. En honum
er samt haldið áfram, og er
stundum að heyra að við íslend-
ingar ættum ekki að standa í
landbúnaði, vegna þess að fram-
leiðslan sé of dýr. Um leið og
þessu er haldið fram er vikið að
bændum með þeim hætti að með
öllu er ósæmilegt, og þeir taldir
kosta þjóðina mikla fjármuni.
Staðreyndin er hins vegar að
bændur eru lífsnauðsynleg stétt
eins og sjómenn og iðnaðar-
menn, og þeim verður seint
skákað út af borðinu af kjaftösk-
um, sem leggja sig lítið eftir því
að skilja samsetningu þjóðfé-
laga.
Land á
gróðurmörkum
Nú um stundir er fénaður á
innigjöf, enda kominn miður
vetur. Ef við víkjum aðeins að
þessari innigjöf, sem stendur
yfirleitt fjóra til fimm mánuði á
vetri, og lengur hvað kýr snertir,
þá skulu menn hafa í huga að
mikið fé er bundið í húsum og
vélabúnaði. Annars staðar þurfa
gripahús ekki að vera eins vand-
lega byggð og hér, nema þá á
Norðurlöndum. Innan Evrópu-
bandalagsins, sem þó stynur
undan niðurgreiðslum á land-
búnaðarvörum og er öðru
hverju að safna „framleiðslu-
fjöllum,“ eru búkskaparhættir
mikið auðveldari á alla grein.
Ekki þarf annað en líta yfir
grundir í Luxembourg til að sjá,
að þar myndu íslenskir bændur
geta slegið túnin fjórum sinnum
á sumri með fftllum afrakstri.
Þetta eru auðvitað allt önnur
landgæði og auðveldari til nytja,
en um leið gefur búpeningurinn
meiri arð vegna þess að fram-
leiðsla búvörunnar er ódýrari.
Vegna norðlægrar legu sinnar
er ljóst að ísland er með erfiðari
landbúnaðarlöndum. Meðalhiti
á ári er það lágur, að grasvöxtur
verður óhjákvæmilega smár,
þótt grös séu kjarngóð og ekki
hálmkennd eins og í heitari
löndum. Hér hefur ræktun fleygt
fram síðustu fjörutíu árin og nú
er ekki lengur verið að eltast við
mýrarslakka upp um allar fjalla-
hlíðar til að ná saman nokkrum
böggum af heyi, eins og áður var
stundað og kallað engjasláttur.
Að þvf leyti hefur orðið gjör-
bylting í landbúnaði og raunar á
flestum sviðum öðrum. Bændur
hafa þannig lyft grettistaki í
hefðbundnum landbúnaði og
með vélbúnaði og ræktun orðið
fámenn stétt sem framleiðir
meira en mannfjöldi í þessari
atvinnugrein áður. Það er mik-
ilsvert á tímum sem trúa á
sjálfsagða hagræðingu. Að sínu
leyti og miðað við aðstæður eru
afköst bænda í líkingu við afköst
sjómanna, sem eru taldir þeir
hæfustu í heimi. Það er því
undarleg árátta að leggjast á
bændastéttina af fullu offorsi og
skamma hana árum saman í
rauninni fyrir lítið annað en -
dugnað.
Beit hefur minnkað
Miðað við hnattstöðu íslands
er þess að vænta að hér verði
nokkur uppblástur. Eyjar og
lönd á líkum breiddargráðum,
þar sem golfstraumsins gætir
ekki, eiga við gróðurvandamál
að stríða, sé gengið út frá því
sem vísu að allt land skuli þakið
gróðri. Kuldaskeið á síðmiðöld-
um á íslandi og eyðing skóga
vegna kolagerðar hafa veitt
landinu þungar búsifjar. Þá er
veðrátta hér heldur óhagstæð
gróðri vegna storma og kulda
stóran hluta úr ári hverju. Nú er
fé aðeins beitt á besta tíma
ársins, þegar úthagi er fullgró-
inn, en annars er það haft á
ræktuðu landi fyrst á vorin á
sauðburðartíma, eða því er gef-
ið inni. Þessu var allt öðruvísi
farið á nítjándu öldinni og þar á
undan. Þábyggðist sauðfjárrækt
að miklu leyti á vetrarbeit, en
dygði hvorki vetrarbeit eða hey-
forði sem alltaf var Iítill, komu
hrikaleg fellisvor, þegar fé fækk-
aði mikið. Vetrarbeit var sótt af
slíkri hörku, að menn mokuðu
snjó ofan af, sem kallað var, til
að kindur næðu til jarðar, og
geta menn þá nærri hvað hvert
svæði var nagað í rót. Þrátt fyrir
að slík meðferð lands þekkist
ekki lengur eru menn að færa
sönnur á að land sé að eyðast af
gróðri í dag, þegar beit er í
rauninni mikið léttari og á
heppilegri tíma. Þá má einnig
hafa til hliðsjónar að fjallahlíðar
yfir þéttbýlisstöðum, þar sem
lítið eða ekkert er um kindur,
eru berar og blásnar, svo beit
sauðfjár virðist ekki alls staðar
þurfa til við að halda gróðri í
lágmarki.
Rofabörðin þykku
Það er alveg augljóst mál, að
þeir sem hleypt hafa rofabarða-
pólitíkinni í gang gæta ekki
þeirrar sanngirni sem skyldi.
Mjög hefur tíðkast að halda á
Mývatnsöræfi til að sanna þátt
sauðkindarinnar í uppblæstri á
landi. Þar fyrirfinnast rofabörð,
sem gefa til kynna þykkan jarð-
veg ef mið er tekið af hæð
þeirra. Slík rofabörð sjást víða
um land, bæði á hálendi og í
byggð. Þarf ekki annað en fara
um Bláfellsháls og um sunnan-
verðan Kjalveg til að sjá skörp
skil eyðimerkur og gróðurs.
Raunar bera melar á Kjalvegi
merki þess að þar hafi gróður
blásið burtu af stórum svæðum
löngu fyrir okkar tíma. Engin
skýring hefur verið gefin á því
hvers vegna það land fauk í
burtu. Það má þó ætla að þar
hafi veður og vatn og eldgos haft
mest að segja.
En land er bitið og það hjálpar
auðvitað ekki gróðrinum. Geta
má þess að fjáreign í Reykjavík
og nágrannabæjum er sáralítil.
Féð nægir rétt aðeins í litla rétt
uppi hjá gamla Lögbergsbæjar-
stæðinu á haustin. Hið sama er
að segja um réttina við Hafra-
vatn. Þar er smalað saman fé
sem duga myndi fyrir eitt býli.
Hverjir naga þá nágrenni
Reykjavíkur, þar sem uppblást-
urinn blasir við hvert sem litið
er? Hvarvetna standa blásnir
melar upp úr slitróttum gróður-
lendum og fýkur úr þeim grjót í
verstu stormahrinum vetrarins.
Augljóst er að eftir því sem
hærra dregur á Hellisheiði verð-
ur hún gróðurminni. Hún er
samt ekki hár fjallvegur. Ætli
hæðin yfir sjávarmál hafi ekki
sitt að segja um ástand gróðurs-
ins og hnattstaða landsins, þar
sem kafgresis er ekki að vænta
nema löng og góð hlýindaskeið
séu í vændum. Ekki þarf fólk,
sem hefur verið heilaþvegið af
þeim sem ásaka sauðkindina,
annað en aka um nágrenni
Reykjavíkur til að sjá, að fleira
en fé hlýtur að vera þess vald-
andi að land blæs upp.
Sauðkindin
bítur gras
Þótt kindur séu grasbítar og
séu því einar færar, fyrir utan
kýr og hross, að umbreyta þeirn
lága gróðri sem hér vex í kjöt,
mjólk og fótafimi, þarf að gæta