Tíminn - 05.01.1989, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 5. janúar 1989
Tíminn 9
AÐ UTAN
llllllllll
■lllll
llllllllllllllllll
120 ár síðan fyrsta
umferðarljósið
var tendrað
Fyrsta umferðarljósið var knúið
gasi og átti ekki langa lífdaga.
Grænt Ijós og hangandi armar
merktu að reiðmenn, vagnar og
eimreiðar áttu að sýna varúð. Lá-
rétt staða armanna og rautt Ijós
merkti stans.
Fyrir rúmum 120 árum, aðfaranótt 11. desember 1868
var kveikt á fyrsta umferðarljósinu í heiminum. Því var
ætlaö að stýra næturumferðinni á miklum umferðargatna-
mótum í borgarhlutanum Westminster í London til verndar
fótgangandi vegfarendum gegn skrönglandi vagnalestum
og hvæsandi eimreiðum. Þessi tilraun með umferðarljós
varð þó skammlíf. Henni lauk tæpum tveim klukkustund-
um eftir að hún hófst með
mannvirkinu.
1913 var svo í fyrsta sinn kveikt
á umferðarljósi í Cleveland í Ohio
í Bandaríkjunum. Nú vareldsneyt-
ið ekki eins eldfimt og gasið,
rafmagnið var tekið í þjónustu
umferðaröryggis. Þetta Ijós hlýddi
þeim lögmálum sem notuð voru
við að stjórna umferð járnbrautar-
lesta, þ.e. rautt Ijós þýddi stans og
grænt að greiðfært væri framund-
an.
t Þýskalandi var það ekki fyrr en
1924 að kveikt var á umferðarljós-
um í umferðarstjórnunarturni í
Berlín. Þar skiptust líka á rautt og
grænt Ijós, sem var raðað hlið við
hlið. 1930 var síðan sú tilhögun
gassprengingu og bruna á
ljósanna tekin upp í Þýskalandi,
skv. fyrirmælum stjórnvalda, að
Ijósin skyldu vera þrjú, rautt - gult
- grænt, í lóðréttri röð. Þetta
skyldi gilda um allt Þýskaland.
Það var svo ekki fyrr en 1953 að
sjálfvirk stjórnun komst á umferð-
arljósin, svokölluð „Heuer“ Ijós
sem voru stillt á tíma. Fram að því
hafði það lent í hlut starfsmanna á
hverjum stað að handstýra þeim.
Þá var hengt upp yfir miðjum
gatnamótunum umferðarljós í yfir-
stærð, þar sem hvít ör í rauðum-
grænum litahring gaf til kynna
lengd öku- og stanstímans, dag og
nótt.
Þannig voru umferðarljósin í
Þýskalandi allt fram undir lok
sjötta áratugarins, þegar þau ljós
sem nú eru sett á gangstéttarbrún
við stanslínuna tóku við hlutverki
„Heuer'Mjósanna.
Hversu mikill tími
glatast við umferðarljós?
Samfara stóraukinni umferð á
sjöunda og áttunda áratugnum
gerðu sérfræðingar sér mjög vel
Ijóst hversu miklu máli skipti tíma-
lengd Ijósanna sem stýrðu umferð-
inni. Rannsókn sem gerð var á
vegum umferðarstofnunar vestur-
þýska ríkisins leiddi í Ijós að á
Kölnarsvæðinu glataði hver ein-
staklingur tíma í umferðinni vegna
umferðarljósa sem svaraði 19,5%.
Á háannatímum tefst umferðin um
50-75% vegna rauðra umferðar-
Ijósa. Nýrri rannsóknir sýna að nú
er tímatap vegna umfcrðarljósa að
meðaltali 21,7%
Þá þurfa ökumenn að dvelja
meira cn 40 sekúndur við fimmta
hvert umferðarljós og á árinu 1987
brenndu þeir við það 2374,8 rnillj-
ónum lítra af eldsneyti!
í dag varð mér skyndilega ljóst
að tiltekið atferli mitt í umferðinni
var orðið svo ósjálfrátt að það
gerist sjálfkrafa og án umhugsunar.
Ég tók með öðrum orðum eftir því
að þegar næsti ökumaður fyrir
frarnan og til hliðar, sýndi með
stefnuljósi að hann þurfti að kom-
ast inn á mína akrein, þá sló ég
þegar af og hleypti honum umhugs-
unarlaust inn fyrir framan mig.
Það var akki laust við að ég væri
ofurlítið montinn, og þegarégfór að
hugsa mig um, varð niðurstaðan sú
að ég er farinn að gera þetta
ósjálfrátt og án umhugsunar. Ég
set þetta hérna á blað vegna þes að
ég tel mikilvægt að ökumenn geri
þetta almennt, temji sér þessi
ósjálfráðu viðbrögð, aö liðkaþegar
í stað til fyrir þeim sem sýnir með
stefnuljósum að hann þarf að skifta
um akrein. Undirstaða þess að
slíkt gerist liðlega og hættulaust er
að bílalestin haldi sem jöfnustum
hraða. Þar kemur enn að því að
ójafn hraði, of mikill eða of lítill
skapar óþarfa hættu í umferðinni.
Þeir sem aka hratt, með rykkjum
og skrykkjum ættu að reyna að
jafna hraðann og hinir sem telja
hægan akstur jafngilda öruggum
akstri ættu að huga vandlega að
því, annað hvort að ná því valdi á
bifreiðinni að þeir geti fylgst með
venjulegum umferðarhraða eða
hinu, sem oft væri sennilega
skynsamlegra, að leggja ökuskírt-
einið inn og hætta akstri. Hinir
ættu svo að temja sér þau ósjálf-
ráðu viðbrögð að sýna ávallt tillits-
semi og hjálpsemi í umferðinni.
Á keðjum
Það var skömmu fyrir jól, að
veðurstofan birti okkur grunsemd-
ir sínar um að talsvert snjóveður
gæti skollið yfir landið um jólin.
Allöngu áður hafði gatnamála-
stjórinn í Reykjavík hafið sinn
árlega áróður gegn notkun negldra
vetrarhjólbarða. Flestir vita að
jólahelgin og áramótin eru miklar
ferðahelgar. vegagerðin, veður-
varpsstöðvum landsmanna, þeim
sem útvarpa á tímanum fá kl. eitt
að nóttu til kl. sex að morgni. Þetta
samheiti nota ég surnsé um efni
þcirra á þessum útsendingartíma.
Um efni stöðvanna í annan tíma
ætla ég ekki að fjalla, en vcit og
viðurkenni að ýmislegt gott er þar
að finna ekki síst er tónlistin fjöl-
breyttari og betri þá. Fyrst vil ég
finna að því þegar þulirnir byrja að
klifa á því um miðnættið að nú
vcrði að leika hæga þægilega
tónlist, því allir séu að fara að sofa.
Ekki síst var þetta pínlegt hjá
Ijósvíkingum á Rás 2 urn miðnætti
annan jóladag, allir skemmti- og
dansstaðir opnir til kl. 2 og líf og
fjör urn allan bæ allt frani yfir kl. 4
um nóttina. Hár er fílabeinsturn-
inn í Efstaleitinu.
Þrátt fyrir sorpið hefur Rás 2 þó
það fram yfir hinar sorprásirnar,
að endurtaka stöku nótt ágætis efni
frá dag-dagskránni, svo sem óska-
lög sjómanna. Um tónlist sorprás-
anna ætla ég ekki að fjalla svo
ömurlegt sem lagavalið er, en ég
bendi á í fullri alvöru og vinsemd.
Samkvæmt nýlegri könnun eru tán-
ingar landsins almennt sofnaðir
um eða fyrir kl. eitt að nóttu.
Samkvæmt því eru hlustendurnir
fólk á blönduðum aldri, sjómenn,
vaktavinnufólk, bílstjórar, lög-
regla og t.d. aldraðir. Óskalög
sjúklinga og sjómanna gefa örugga
vísbendingu um á hvernig tónlist
þetta fólk vill hlusta. Ég bið ekki
um það, ég krefst þess að stjórn-
endur tónlistar á sorprásunum taki
tillit til þessa og breyti lagavali
næturinnar. Þá væri ég til með að
breyta nafngiftinni. Rás 2 mætti
athuga hvort ekki er auðvelt að
endurvarpa lagavali Péturs Péturs-
sonar úr „Góðan daginn góðir
hlustendur". Þar fylgir góðu laga-
vali og góðri tónlist, vönduð, þægi-
leg og fróðleg umsögn. Þétta er
toppþáttur í menningu og tónlist,
Iátið hann líka flakka á nóttunni.
Og - þið Ijósvíkingar sern cruð að
byrja, hættið skvaldrinu, hlustið á
Pétur og lærið.
ÓSJÁLFRÁTT
stofan, lögreglan og fleiri eru vel
undir þessa ferðahelgi búnir. Með-
aljóninn íslenski er stundum, þrátt
fyrir aðvaranir og upplýsingar
furðu sljór um för sína og vaknar
seint og stundum illa. Sjálfan mig
tel ég í skárri kantinum varðandi
það að vera vel akandi og vel
búinn, keðjur, skófla, vasaljós og
slarkföt í skottinu þegar veður eru
válynd. Nú bar svo til fyrir þessi jól
að tími minn var í naumara lagi og
þrátt fyrir snjófregnir veðurstof-
unnar og væntanlega utanbæjar-
ferð um jólin, þá var það ekki fyrr
en síðdegis á Þorláksmessu sem ég
hvolfdi úr keðjupokanum á vaska-
húsgólfið til þess að huga að keðj-
unum. Kom í Ijós, það sem ég
hafði reyndar illan grun um, að í
keðjurnar vantaði fimm nýja
hlekki. Bensínstöðvarnar eru opn-
ar til klukkan átta svo þetta ætti að
vera í lagi.
Eftir heimsókn á þrjár bensín-
stöðvar, hjá jafn mörgum olíufé-
lögum var Ijóst að keðjuhlekkir
yrðu torfundnir. Vísað var á sér-
verslanir með keðjur, en þar sem
klukkan var þegar orðin sex voru
allar þessar sérverslanir lokaðar,
sömuleiðs á Þorláksmessu þar sem
hana bar upp á laugardag. Tvær
bensínstöðvar voru heimsóttar á
Þorláksmessu í ýtrustu tilraun til
þess að ná í keðjuhlekki - án
árangurs. Allt þetta væri líklega
ekki frásagnarvert nema þá helst
fyrir það, að á öllum þcssum bens-
ínstöðvum svignuðu hillur undan
gosi, tóbaki, sælgæti og jafnvel
leikföngum. Ég geri nú ekki ráð
fyrir því að ég færi langt á slíkum
varningi í snjó og ófærð. Þess er
svo skylt að geta í lokin að allar
mínar ferðir um helgina gengu
áfallalaust þrátt fyrir skort á keðju-
hlekkjum, en þar um þarf ég ekki
að þakka þjónustu bensínstöðv-
anna, þar fékkst þó nóg sælgæti.
Sorprásirnar
Þetta samheiti hef ég gefið út-