Tíminn - 08.02.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Timirin
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
' Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Póstfax: 68-76-91
Fótboltahetjan
tekur í taumana
Þau tíðindi hafa gerst alveg óvænt, að Borgara-
flokkurinn hefur hætt viðræðum um stuðning við
ríkisstjórnina. í framhaldi af því hefur Steingrímur
Hermannsson, forsætisráðherra lýst því yfir, að
ríkisstjórnin muni halda áfram eins og ekkert hafi
í skorist og treysta á stuðning einstaklinga innan
stjórnarandstöðu.
Daginn fyrir þriðjudagsfund þingflokks Borg-
araflokksins var ekki annað vitað en samningsaðil-
ar væru að ná saman, en á þingfundi á mánudag
flutti Albert Guðmundsson, sendiherra, skrítna
ræðu sem benti eindregið til þess, að allar stjórn-
armyndunarviðræður Borgaraflokksins hefðu farið
öfugar ofan í hann. Albert hefur sem kunnugt er
vikið úr formannssæti í flokknum, en talar nú eins
og hann eigi þennan flokk enn, sé faðir hans og
forsjármaður og Júlíus Sólnes sé ekki annað en peð
á varamannabekk. Albert var sterkur maður á
fótboltavellinum, en það hefur ekki hreyst að hann
hafi gefið boltann til þeirra sem sátu á varamanna-
bekknum, eða yfirleitt verið fús að láta boltann frá
sér.
Albert Guðmundsson spurði á þingi hvort verið
væri að gera Borgaraflokkinn að athlægi. Hann
svaraði þeirri spurningu sjálfur á þriðjudagsmorg-
uninn, þegar hann hafði kúgað þingflokkinn til
hlýðni, rétt ófarinn úr landi. Síðan situr þjóðin
með bros á vör, fullviss þess að óvanir menn hafi
verið að verki í Borgaraflokknum. Eftir stendur
svo óvissan um hvort einhverjir í Borgaraflokknum
vilja enn ekki samstarf við ríkisstjórnina. Það
kemur í ljós á næstu dögum. Varla kostar það
nýjan þingflokk, enda yrði þá helmingur hans
staðsettur í París.
Ríkisstjórnin þarf að koma í gegn mörgum
þýðingarmiklum málum, og þarf til þess stuðning
á Alþingi umfram það fylgi sem hún hefur.
Stjórnarandstaðan hefur ekki mörg ráð á hendi til
lausnar á margvíslegum vanda þjóðfélagsins. Að
þessu sinni treysti hún á Albert og væntir þess, eins
málefnalaus og hún er að enginn úr stjórnarand-
stöðu snúist til fylgis við einstök mál ríkisstjórnar-
innar. Það verður að koma í ljós. Borgaraflokkur-
inn sprakk á inngönguversinu vegna manns sem er
rétt ófarinn til Parísar, og átti að vera búinn að
afhenda Benedikt Bogasyni, varaþingmanni, þing-
sæti sitt. En það dregst væntanlega eitthvað. Þó er
ljóst að þingsætið getur Albert ekki tekið með sér
til Parísar hversu feginn sem hann vildi. Þingsæti
hans verður enn um sinn kyrrt í landinu. En að
lokum síns pólitíska ferils hefur honum þótt henta,
að skilja við þingflokk Borgaraflokksins þannig í
hugum almennings, að hann sé ekki annað en
samsafn af strengbrúðum á hinum pólitíska fót-
boltavelli, þar sem Albert sjálfur spilar sóló.
Miðvikudagur 8. febrúar 1989
IIIIIIIM GARRI ...................... ..................-..- ' .......... ...............
Stefnt til fróðleiks
Jón Oddsson hæstaréttarlög-
niaöur hefur látiö hafa eftir sér í
blöðum undanfarið að hann ætli í
mál við Samband ísl. samvinnufé-
laga til þess að fá upplýsingar um
hver eigi það. Þetta er tilkomið
vegna gjaldþrots Kaupfélags Sval-
barðseyrar og yfirstandandi skipta
á þrotabúi þess. Er svo að sjá að
lögmaðurinn hyggist þarna stefna
Sambandinu sjálfum sér til fróð-
leiks, til þess að afla sér upplýsinga
um það hvernig eignaraðild að því
sé háttað.
Nú er vitaskuld ekkert óeðlilegt
við það að menn reyni að afla sér
upplýsinga um staðreyndir sem þá
skortir vitneskju um. En hitt er
óvanalegra að menn fari dómstóla-
leiðina til þess eins að afla sér
fróðleiks um hluti sem tiltölulega
auðvelt sýnist vera að fá allar
upplýsingar um eftir mun aðgengi-
legrí lciðum. Sérstaklcga á þetta
við hér, þar sem ætla verður að
lögmaðurínn hljóti að vera vel
heiina i Lagasafninu, þar sem
staðreyndir málsins er að finna.
Samvinnulögin
Hér á landi gilda sérstök lög um
samvinnufélög, og þar er að finna
ákvæði um þessi atriði. Þar er
tekið skýrt og grcinilcga fram að
þau lög gildi um öll félög sem starfi
á samvinnugrundvelli, scm innifel-
ur þá að þau gilda jafnt um Sam-
bandið sem einstök kaupfélög.
Þar cru líka ákvæði uni að komi
til félagsslita samvinnufélags þá
skuli innstæðufé í óskiptanlegum
sameignarsjóðum ekki grciðast út
til félagsmanna. Fyrst eigi að
greiða af því allar skuldir félagsins,
en það sem þá verði eftir eigi síðan
að ávaxta undir umsjón hlutaðeig-
andi héraðsstjórnar uns samvinnu-
félag eða samvinnufélög með sama
markmiði taki aftur til starfa á
félagssvæðinu. Þannig hefur lög-
gjafinn hér sett þá reglu að einstak-
ir félagar ■ sam vinnufélagi eigi ekki
kröfu til sérstaks eignarhluta í þvi
umfrant stofnsjóð sinn.
Um stofnsjóðina eru líka sérstök
ákvæði í samvinnulögunum. Um
þá segir þar að í stofnsjóð eigi að
leggja sem séreign hvers félags-
manns nokkuð af tekjuafgangi
þeim sem kemur í hlut hans við
reikningslok. Fé stofnsjóða á sam-
kvæmt lögunum að nota sem veltu-
fé í þarfir félagsins, en stofnsjóðs-
eign hvers félagsmanns kcmur ekki
til útborgunar nema við andlát
hans, burtflutning hans af félags-
svæðinu, við gjaidþrot hans eða cf
hann verður fátækrastyrksþurfi.
Þctta eru þau ákvæði laga um
samvinnufélög sem varða eignar-
aðild félaga þeirra að þeim. Þau
virðast satt að segja ekki vera svo
flókin að við þau sé þörf á sérstök-
um lögskýringum sprenglærðra
lögmanna, hvað þá að þörf sé á að
leita úrskuröar dómstóla um hver
þau séu.
Spurningin um sjóðina
Hér hefur löggjafinn með öðrum
orðum búið svo um hnútana að
samvinnufélög geti byggt upp sjóði
scm séu í sameiginlegri eign félaga
þeirra og undir stjórn aðalfundar
og kjörinna valdastofnana viðkom-
andi félags. Hins vegar eru þessir
sjóðir ekki hlutaðir niður og skráð-
ir sem séreign hvers félaga, líkt og
er um hlutafé i hlutafélögum. Þetta
er eitt helsta sérkenni samvinnufé-
laga og það sem fyrst og fremst
skilur þau frá hlutafélögum. Og frá
þessu er tryggilega gengið í sam-
vinnulögunum.
Að því er kaupfélögin og Sam-
bandið varðar er ckki annað vitað
en að þessi rcgla hafi verið viður-
kennd að fullu í reynd. Þegar
komið hcfur til gjaldþrota ein-
stakra félagsmanna í kaupfélögum,
eða til gjaldþrota einhverra af
kaupfélögunum innan Sambands-
ins, þá hefur aldrei svo sögur fari
af verið gerð um það krafa að öllu
eigin fé viðkomandi sainvinnufé-
lags sé skipt upp og hluti þess
lagður inn í þrotabúið. Enda verð-
ur ekki betur séð en að slíkt sé
gjörsamlega nheimilt samkvæmt
samvinnulögunum.
Dómarar dæma vitaskuld eftir
gildandi landslögum, og þeir hafa
ekki heimild til að ganga inn á
verksvið iöggjafans og breyta
lögunum. í Ijósí þessa verður ekki
annað sagt en að yfirlýsingar lög-
mannsins um þessa málsókn séu
vægast sagt licldur furðulegar. Og
láti hann af henni verða þá vakna
spurningar. Eins og menn vita er
munurinn á samvinnufélögum og
hlutafélögum sá að sjóðirnir eru
óskiptanleg sameign félaga í sam-
vinnufélögum en séreign hluthafa í
hlutafélögum.
Ætlar lögmaðurinn virkilega að
fara fram á það við dómstóla að
þeir kveði upp dóm þess efnis að
sjóðir samvinnufélags séu ckki
sjóðir samvinnufélags heldur í
reynd hlutafé í hlutafélagi? Og
getur dómstóll fellt slíkan úrskurð
án þess að vera þar með farinn að
breyta lögum sem Alþingi íslend-
inga hefur sett? Um þessi atriði
vantar eiginlega upplýsingar.
Garri.

VÍTTOG BREITT
Átta lægða veðurlag
Ekki fer orð af því að Veðurstof-
an sé ekki hlutverki sínu vaxin þótt
fyrir komi að lægðaslóðinn sé ekki
nákvæmlega dreginn, svona eftir á
að hyggja og að hann blási af
svolítið annarri átt en von var á
fyrir sólarhring.
En þrátt fyrir að fólk hafi góða
reynslu af veðurspám, að minnsta
kosti hvað það snertir að taka þær
trúanlegar, er eins og talsvert vanti
á að tekið sé mark á þeim, eða
veðri yfirleitt.
Þótt langt sé liðið á þorra telst
það til stórtíðinda að hann bresti á
með hríð og snjó kyngi niður,
jafnvel sólarhringum saman. Allir
fréttamiðlar eru fullir upp með
fréttir af vondri færð, samgöngu-
erfiðleikum og niðurfellingu skóla-
halds og skemmtana. Víða verður
messufall vegna tíðarfarsins.
Fiskiskip fá á sig brotsjói og
koma meira og minna löskuð til
hafna. Leiðangrar eru gerðir út til
að ná í fólk í jeppaleiðöngrum inn
að hálendi og að jöklarótum og
snjósleðar keyra á fullu niður í
jökulsprungur.
Alltaff að óvörum
Óþarfi er að tyggja upp allar þær
stórfréttir sem stöðugt berast af
endalausum samgönguerfiðleikum
milli landshluta, héraða og innan
bæja. Höfuðborgarsvæðið er lang-
mesta ferðahérað landsins og mætti
eflaust víðar leita til að fá samjöfn-
uð um önnur eins ferðalög og þar
eiga sér stað að jafnaði.
Ekki vantar heldur miklar fréttir
af hrakningum og erfiðleikum þar
og eins og víðar eru fréttamenn
sífellt að tyggja upp eftir einhverj-
um öðrum að bílar og önnur farar-
tæki séu vanbúin til vetraraksturs.
En tilfellið er, að oft og víða eru
bókstaflega öll farartæki vanbúin
til að komast leiðar sinnar við þau
skilyrði sem ofanhríð og skafrenn-
ingur skapa á Fróni.
Fárviðri hér og ofsaveður þar
eru fréttirnar og í gær var einna
helst til tíðinda að átta lægðir væru
á veðurkortum og lítil von er til að
þeim fækki í bráð.
Samgöngur eru ekki hið eina
sem tíðarfarið setur úr skorðum.
Fiskiskip gera ekki betur en halda
sjó langtímum saman eða liggja í
vari. Margskyns útivinna verður
örðug og sjálfsagt dýr og fok og
hrun vinnupalla er orðið óþarfi að
færa í annála.
Óbókfærður kostnaður
Vetrarveður og fannfergi er
sjaldan talið til útgjalda nema að
þvi leyti hvað snjóruðning varðar.
Einhverjar peningaupphæðir eru
yfirleitt tiltækar þegar spurt er
hvað kostað hafi að ryðja þjóð-
vegaspotta eða strætisvagnaleiðir í
bæjum.
En má ekki velta fyrir sér hvort
nokkur skaði sé skeður þótt dregið
verði eitthvað úr athafnalífi á átta
lægða tímabilum? Þarf alla þá
hörku í skólasókn að ekkert nema
aftakaveður og ófærð verði til þess
að auglýst sé að kennsla falli niður
dag og dag?
Skyldi ekki vera úrelt vinnu-
harka að láta byggingamenn vera
utan í húsum í hryðjunum þegar
allt þeirra vinnuþrek fer bersýni-
lega í að halda sér og passa að
verkfærin fjúki ekki úr höndum
þeirra.
Sjófang er takmarkað af afla-
kvóta eða sóknarmarki. Samt er
stór hluti flotans í hættu vegna
brotsjóa vegna þess að honum er
haldið úti í ballarhafi í átta lægða
tíð. Mæla einhver skynsamleg rök
með þessu?
Svona má lengi spyrja. Fólk
hrekst um milli vinnustaða, skóla
og heimila, oft vegalengdir sem
áður hefðu verið taldar í þing-
mannaleiðum, því öllum hjólum
athafnalífs verður víst að halda
gangandi hvað sem á gengur.
Áreiðanlega liggja engar tölur
fyrir um hvað tjón á bílum sem
verið er að nauðga um ófærðina
nemur háum upphæðum. Hvað
skyldi langvarandi átta lægða
tímabil fækka notkunarárum bíla
mikið? Kannski kærir enginn sig
um að vita það.
Það er enginn einn aðili sem
ræður því hvort skólum og vinnu-
stöðum verður lokað þegar kuld-
aboli geysist um og veldur erfið-
leikum og fjárhagstjóni. Það hefur
heldur enginn ákvörðunarvald um
hvort sífellda nauðsyn beri til að
halda samgönguleiðum milli
landshluta opnum og hve brýn
erindi fólk á milli byggða.
Hins vegar er umhugsunarefni
hvort ekki er sjálfsagt að draga úr
athafnasemi margs konar í átta
lægða tíð. Að minnsta kosti ætti
fólk ekki að láta eins og að enginn
munur sé á þorra og hörpu og að
það er alveg óhætt að taka mark á
hríðarspá áður en maður situr
fastur í bylnum í fyllingu tímans.