Tíminn - 23.03.1989, Blaðsíða 10

10 Tíminn Fimmtudagur 23. mars 1989
y Ingvar Gíslason:
Islenskt þróunarstarf
á Grænhðfðaeyjum
Fiskveiðiverkefni
Þróunaraðstoð Islendinga á eyj-
unum má segja að sé felld inn í
áætlunarbúskap ríkisstjórnarinnar í
landinu samhliða þróunaraðstoð frá
ýmsum öðrum þjóðum, sem er víð-
tæk og margvísleg. báttur íslendinga
er fyrst og fremst að annast sérstakt
fiskveiðiverkefni, sem grcinist í
nokkra verkþætti. Þess er sérstak-
lega að geta, að undanfarin ár hefur
rannsóknarskipið Fengur RE-235 ver-
ið þungamiðja verkefnisins, það tæki
sem íslcndingar hafa aðallega beitt
fyrir sig í útfærslu þess og mest hefur
borið á.
Skipið hefur nýst til leitar að
fiskimiðum við eyjarnar, veiðar með
ýmis veiðarfæri hafa verið reyndar
(botnvörpu, dragnót, handfæri), en
fiskileit og veiðar hafa einskorðast
við botnlægan fisk, ekki uppsjávar-
tegundir, svo sem túnfisk, sem
heimamenn hafa reynslu af. Þá hafa
íslenskir fiskifræðingar rannsakað
fiskistofna við eyjarnar og notið
aðstööu um borð í Feng. í sambandi
við haf- og fiskirannsóknir eru þó
mörg verkefni óunríin, enda fyrir-
hugað að efla rannsóknir heima-
manna sjálfra og leggja fram ís-
lenska aðstoð í því sambandi eftir
því sem aðstæður leyfa.
Á þessu ári verða þær breytingar
á þróunaraðstoðinni við Grænhöfða-
eyjar, að útgerð Fengs verður hætt
þar upp úr miðju ári. Skipinu verður
þá siglt heim, enda á þá að vera lokiö
þeim hluta fiskveiðiverkefnisins,
sem tengist skipinu sérstaklcga.
Verður látiö á það reyna, hvernig
heimamcnn geta af sjálfsdáðum nýtt
sér þá verkkunnáttu og þekkingu á
fisktegundum og veiðislóðum, sem
leitt hefur af þessari starfsemi. Ekki
er vafi á því að eyjaskeggjar eru
dugandi sjómenn, enda aldir upp við
róðra á sínunt eigin fleytum, þótt
frumstæðar séu miðað við nútíma-
tækni.
Hugur heimamanna stcndur til
þess að læra nýjar veiðiaðferðir og
gera út með nýtískulegri hætti. Sú
reynsla, sem þeir hafa öðlast við
kynni sírt af útgerð Fengs og með því
að vinna þar um borð, mun koma að
haldi í því efni. Það mun ekki gerast
með því að stofna til stórútgerðar
eða eftiröpunar á hvcrju einu sem
fengist hefur verið við á Feng, heldur
því að laga fengna reynslu að því
tæknistigi sem við er búið í landinu
og þeim bátaflota, sem fyrir hendi
er. Heimamenn hafa nt.a. yfir að
ráða ýmsum „evrópskum" fiskibát-
um, sem ekki hafa verið nýttir að
neinu ráði, en bíða þess að verða
teknir í notkun. Þessir bátar virðast
hafa verið „sendir“ eyjaskeggjum
sem velmeinandi þróunaraðstoð frá
auðugum þjóðum án þess að séð
væri fyrir þekkingu til þess að fara
með þá. Dæmi um þess háttar sýnd-
arþróunaraðstoð eru því miður alltof
algeng víða í þróunarlöndum. ís-
lenska fiskveiðiverkefninu á Græn-
höfðaeyjum er ætlað að stýra fram
hjá því skeri. Þar er áhersla lögð á
hagnýta verkmenntun, en ekki „ör-
láta“ gjafapólitík samkvæmt ein-
hverri fjárveitingaformúlu, sem auð-
ugar þjóðir hafa komið sér upp
varðandi framlög til þróunaraðstoð-
ar, án þess að tryggja að slík aðstoð
yrði viðtakendum að gagni.
áfram hlut að máli með einum eða
öðrum hætti.
Tengsl við
Grænhöfðaeyjar
Margar ástæður mæla með því að
fslendingar haldi tengslum sínum
við Grænhöfðaeyjar, að því er varð-
ar þróunaraðstoð, þótt núverandi
fiskveiðiverkefni ljúki samkvæmt
gildandi samningi og starfsáætlun.
Ekki kemur annað til greina en að
íslendingar taki þátt í þróunaraðstoð
í heiminum og það í vaxandi mæli á
næstu árum. Okkur er nauðsyn að
velja viðráðanleg verkefni, gera vel
það sem við gerum, hafa fulla yfirsýn
yfir það sem út í er lagt og sjá fyrir
endann á verkefnunum. Þess á að
vera kostur á Grænhöfðaeyjum,
m.a. vegna þess að þetta er lítið,
friðsamlegt þjóðfélag, þar sem vilj-
inn til framfara er fyrir hendi, þótt
neyslu- og tæknistig þjóðfélagsins sé
í lægri mörkunum.
Sá, sem þessar línur ritar, á sæti í
stjórn Þróunarsamvinnustofnunar
fslands og fór til Grænhöfðaeyja í
síðasta mánuði ásamt framkvæmda-
Á hafnarbakkanum í Mindelo. R/s
Fengur liggur við hryggju ásaint
fleiri skipuni (sem hafa varla verið
send á veiðar). Á myndinni eru
(f.v.): Ingvar Gíslason, Björn Dag-
bjartsson, Jóhann Pálsson, Sigurður
Hreiðarsson og Jóhann Gunnarsson
ásamt innlendum skipvcrjum.
Framhald verkefna
og önnur aðstoð
Þróunaraðstoð íslendinga á
Grænhöfðacyjum mun ekki Ijúka,
þótt Fcngur sigli heim. Samkvæmt
samningi milli stjórnvalda íslands og
Grænhöfðaeyja er gert ráð fyrir að
þróunarsamvinnan vari a.m.k. til
ársloka 1990. Hins vegar verða tekn-
ir fyrir nýir verkþættir innan fisk-
veiðiverkefnisins, scm sérstaklega
hafa verið ræddir og tillögur eru um.
Ákvörðun um verkþættina verður
að taka á næstu mánuðum, en niálið
hefur verið undirbúið af hálfu Þró-
unarsamvinnustofnunar íslands og
ítarlega kynnt stjórnvöldum á Græn-
höfðaeyjum.
Þess er að geta að hluti af fisk-
veiðiverkefni íslendinga er að
leiðbeina um úrvinnslu afla og vinna
að markaðsmálum. Þcim hluta verk-
efnisins verður haldið áfram með
svipuðum hætti og verið hefur, enda
mörgu ólokið á því sviði. Auk fisk-
veiðiverkefnisins hefur Þróunarsam-
vinnustofnun íslands átt hlut að
framkvæmdum á sviði heilsugæslu
og félagsmála, sem hefur mælst vel
fyrir á eyjunum og gefið góða raun.
Hafa íslendingar lagt fram fé til
byggingar tveggja læknamóttöku-
stöðva í fátækrahverfum í Praia,
höfuðborg landsins, og fræðslu- og
félagsmiðstöðvar kvenna í Mindelo,
annarri aðalborg landsins, þar sem
íslenska þróunaraðstoðin hefur
skrifstofu sína og útgerðaraðstöðu.
Því til viðbótar hefur íslenskur jarð-
vísindamaður Axel Björnsson kann-
að nokkuð jarðhitamöguleika á eyj-
unum og gert um það skýrslu. Á því
sviði er víðtækari rannsókna þörf og
æskilegt að fslendingar geti átt þar
Wfiiuaui
TOYOTA
í miðborg Praia,
íslensk stjórnvöld hafa
um nokkurra ára skeið
tekið þátt í
þróunaraðstoð við
Grænhöfðaeyjar, lítið
eyjasamfélag í
Atlantshafi vestan við
Afríku.
stjóra stofnunarinnar, Birni Dag-
bjartssyni verkfræðingi, til viðræðu
við stjórnvöld þar um stöðu þróunar-
aðstoðarinnar og framhald hennar.
Auk okkar Björns tók Stefán Þórar-
insson verkefnisstjóri þátt í þeim
viðræðum. Hann hefur gegnt starfi
verkefnisstjóra síðustu ár og unnið
mjög gott starf, búsettur í Mindelo.
Ásamt honum eru þar þrír íslenskir
sjómenn, Sigurður Hreiðarsson
skipstjóri, Jóhann Gunnarsson stýri-
maður og Jóhann Pálsson vélstjóri,
allir skipverjar á Feng.
Menning og
þjóðfélagsgerð
Grænhöfðaeyjar hlutu sjálfstæði
1975 eftir að hafa verið portúgölsk
nýlenda síðan á 15. öld. Eyjarnar