Tíminn - 22.07.1989, Blaðsíða 6

16 HBrG)Nv
BIFREIÐASKOÐUN
ÍSLANDS HF.
I Hægt er að panta skoðunartíma
pöntunarsími í Reykjavík
er 672811'
Síðasta tala
númersins segir
til um
skoðunarmánuðinn.
Láttu skoða í tíma
- öryggisins vegna!
Laugardagur 22. júlí 1989
Mors er stærsta eyjan á Limafirði, en hann skerst þvert
í gegnum Jótland norðarlega. Eyjan er láglend, algróin og
frjósöm, stærð tæpir 370 ferkflómetrar. Mesta lengd 38
km, mesta breidd 18 km, mesta hæð álíka og Öskjuhlíð.
íbúar um 25 þúsund og búa langflestir nú í kaupstaðnum
Nyköbing. Smáþorp á víð og dreif, bændabýli á strjálingi.
Stórar brýr tengja nú eyna við báðar strendur fjarðarins.
Eyjan má heita öll ræktuð. Þar eru stórir kornakrar og tún,
sykurrófnarækt, kálrækt o.fl. nytjajurtir. Svínarækt tals-
verð og nautgriparækt, iðnaður mikill og verslun.
<6 VJOö'
Rauði kross íslands heldur námskeið
til undirbúnings fyrir
HJÁLPARSTÖRF
í Munaðarnesi 16.-22. sept. 1989
Þátttökuskilyrði eru:
- 25 ára lágmarksaldur
- góð tungumálakunnátta, a.m.k. enska
- góð starfsmenntun
- góð almenn þekking og reynsla
Námskeiðið fer fram á ensku og verða leiðbein-
endur frá Alþjóðarauðakrossinum í Genf.
Fjöldi þátttakenda er áætlaður 20 og er þátttöku-
gjald kr. 10.000 (fæði, gisting, kennslugögn og
ferðir Rvk-Munaðarnes-Rvk).
Umsóknareyðublöð fást á skrifstofu RKÍ að Rauð-
arárstíg 18, Rvk.
Umsóknum ber að skila á skrifstofu RKÍ fyrir 15.
ágúst, og þar veitir Elínborg Stefánsdóttir nánari
upplýsingar. Sími 26722.
Eyjan Mors er frá fornu fari fræg
fyrir kirkjur sínar, en þær eru 34
að tölu. Þegar hringt er til tíða
berst klukknahljómur um eyjuna
alla, að segja má. Kirkjurnar á
Mors eru ekki nein nýsmíði, fjarri
fer því. Nei, þessar kirkjur eru
mjög gamlar, en hafa „með guðs
og manna hjálp" staðist furðanlega
tímans tönn. Danmörk var forðum
skógríkt land og fyrstu kirkjurnar
munu hafa verið reistar úr timbri;
en þær eru allar löngu horfnar.
Danir gerðust snemma góðir
steinsmiðir og kirkjurnar 34 á Mors
eru allar úr steini, flestar úr vel
höggnum stórum granít- eða sand-
■ steinum. Þær eru nær allar byggðar
á 11.-13. öld; í upphafi flestar
turnlausar. En turn hefur verið
byggður við þær síðar, og þá úr
múrsteini „munkasteini“ eins og
hann var oft kallaður. Sumstaðar
voru og gerðar síðar útbyggingar
úr múrsteini, hann varð smámsam-
an ríkjandi byggingarefni. Kirkj-
urnar gömlu eru einfaldar að gerð
og flestar fremur litlar, veggir
þykkir, gluggar litlir og sitja hátt
uppi, rúður smáar. Kirkjumar
gömlu voru upprunalega jafnframt
forðageymsla og virki, sem menn
gátu flúið í á ófriðartímum. Sér-
stakt vopnahús, eða herbergi var
við innganginn. Þar lögðu menn af
vopn sín áður en þeir gengu í
kirkjuna. Gólfið var í fyrstu harð-
troðið leirgólf, síðar kom múr-
steinagólf eða fjalagólf. Sumstaðar
voru tvennar dyr, þ.e. aðaldyr og
aðrar minni ætlaðar konum og
kannski líka starfsmönnum kirkj-
unnar. Síðar var múrað upp í þesar
dyr. Mjög færir steinsmiðir virðast
hafa verið að verki þegar á 10. eða
11. öld.
Steinkirkjur voru forðum reistar
um alla Danmörku, en óvenju þétt
á Mors, þar er kirkja á hverjum 11
ferkílómetrum. En meðaltalið í
Danmörku allri er kirkja á hverjum
22,5 ferkílómetrum. Flestar kirkj-
umar á Mors, standa í litlum
sveitaþorpum, oft inni í trjálund-

Laugardagur 22. júlí 1989
HELGIN
17
um, og gnæfa tumamir yftr skógar-
þykknið. Engar voru þiljur, en
sumstaðar voru steinveggimir
skreyttir kalkmálverkum með
myndum úr ritningunni. Prédikun--
arstólar og altaristöflur víða
skreytt fögrum málverkum og hag-
legum tréútskurði. Altarið víða
hlaðið úr örfáum stómm granít-
steinum. Skírnarfontar úr steini.
Skriftastóllinn haglega gerður. Þar
gátu menn létt á samviskunni.
Ég hef komið í margar kirkjur á
Mors á löngum gönguferðum.
Þessar ævafornu kirkjur eru sann-
arlega verðar skoðunar.
Nú er nýkomin út bók, mikið
verk, um kirkjumar á Mors, sögu
þeirra og byggingarmáta. Senni-
lega berst það hingað á bókasöfn.
Gömlu steinhúsin hér, Hóladóm-
kirkja og Viðeyjarkirkja, eru korn-
ung í samanburði við kirkjurnar á
Mors.
Hvað hratt á stað hinni miklu
kirkjubyggingaröldu á 11.-13. öld?
Kirkjan var þá á uppleið, var að
verða ríki í ríkinu, trúaráhugi
mikill. Pólitík og valdastreita koma
vitanlega við sögu. Höfðingjum
var það metnaðarmál að reisa
kirkju í sínu umdæmi, því gátu
fylgt viss mannaforráð og tekjur.
Kennimenn hvöttu auðvitað til
kirkjugerðar og hermir gömul sögn
að „sérhverjum væri heimil vist í
himnaríki jafnmörgum og rúmast
gætu í kirkju þeirri er hann léti
reisa“.
Hversvegna voru til forna reistar
óvenju margar kirkjur á Mors?
Það veit enginn með vissu. En
eyjan hefur fyrrum sennilega verið
miklu meiri miðstöð samgangna,
en síðar varð, og tiltölulega
fjölmenn.
Kirkjugarðar á Mors, og annars-
staðar í Danmörku, eru nú friðsæl-
ir, vel hirtir, blómskrýddir reitir.
Em öðruvísi var því farið fyrr á
öldum. Þá var ekki aðeins greftrað
í þeim, heldur voru þar haldnar
hátíðasamkomur, og jafnvel mark-
aðir. Sumstaðar mátti presturinn
nota þá til heyskapar.
Margar kirkjuklukkur á Mors
eru mjög gamlar og hefur hljómur
þeirra borist um eyna í margar
aldir. Á ófriðartímum fækkaði
klukkunum jafnan því að kóngar
o.fl. valdamenn kröfðust þeirra til
að steypa úr þeim fallbyssur.
Mynd sýnir Vejerslevkirkju á
Mors, en hún er talin mjög gömul
og er með þeim stærri. En flestar
eru gömlu kirkjurnar litlar og hafa
ekki verið stækkaðar, þ.e. sjálft
kirkjuskipið, en oftast nærbyggður
við þær turn síðar. Vejerslevkirkja
hefur líklega verið turnlaus í
fyrstu, en síðar reistur turn og
kirkjan einnig lengd. Haglega gert
líkan af seglskipi hangir í margri
kirkjunni. Prédikunarstólamir eru
oft hin mestu listaverk, með tré-
skurði og myndum. Hér er mynd
af einum þeirra, úr Fröslevkirkju á
Mors. Hann er sannarlega verður
athugunar. Á honum stendurártal-
ið 1600. Kirkjan hefur sannarlega
veitt mörgum listamanni vinnu og
frægð á liðnum öldum.
Beríð saman: Reykjavík 16
kirkjur, íbúar um 93 þúsund, Mors
34 kirkjur, íbúar 26 þúsund.
Fyrirliggjandi
Pízza dagsíns
og lasagne
hrásalat
VERIÐ VELKOMIN
Simi 685670
Opið alla daga frá kl. 18.00-23.30.
p
Þol - þakmálning
Þekur, verndar og fegrar
Þarftu að mála þakið? Þá vantar þig Þol
þakmálningu frá Málningu hf. Hún er
sérstaklega framleidd fyrir bárujám______________
og aðra utanhússfleti sem r
þarfnast varanlegrar vamar. ^ LMmálninff
Þol er hálfgljáandi alkýð-
málning sem er auðveld í
/7/
notkun. Þol þakmálningin dregur nafn af
einstöku veðrunarþoli sínu og litaúrvalið er
fjölbreytt. Þol þakmálningin frá
Málningu hf. er punktur-
inn yfir vel málað hús. -
Það segir sig sjálft.
Mm ast. UTANHUSS
ALKYÐMALMNi
Næst þegar þú sérð fallega málað hús - kynntu þér þá hvaðan málningin er
'má/ninghf
- það segir sig sjálft -