Tíminn - 17.08.1989, Side 2

2 Tíminn
Fimmtudagur 17. ágúst 1989
Séð yfir hluta af Kirkjubæjarklaustri
Byggðastofnun gerir skýrslu um atvinnulíf og byggðaþróun í V-Skaftafellssýslu austan Mýrdalssands:
LANDBÚNADUR ÁFRAM
ADALATVINNUVEGUR
Komin er út á vegum Byggðastofnunar skýrsla um
atvinnulíf og byggðaþróun í Vestur-Skaftafellssýslu austan
Mýrdalssands. Þorsteinn Pálsson fyrrverandi forsætisráð-
herra óskaði á sínum tíma eftir að þessi skýrsla yrði gerð.
Skýrslan, sem er 95 síður,
héraðsins í nútíð og framtíð.
íbúar í V-Skaftafellssýslu austan
Mýrdalssands voru 1. desember 1988
661 eða tæp 0,3% allra íslendinga.
Nokkuð stöðug fólksfækkun hefur
orðið í þessum hluta sýslunnar frá
stríðslokum en 1941 bjuggu þar um
900 manns. Á Kirkjubæjarklaustri
búa nú um 150 manns. Þar hefur
Nefndí
námslán
Menntamálaráðherra hefur skip-
að nefnd til að fjalla um breytingar
á útreiknuðum framfærslugrunni
vegna námslána.
Vinnuhópur sam starfaði fyrir
ráðuneytið á liðnum vetri lagði til í
skýrslu, 25. febrúar s.l., að bætt yrði
sú skerðing á metnum framfærslu-
kostnaði, sem átti sér stað á árunum
1984 til 1986. Var metinn fram-
færslukostnaður hækkaður sam-
kvæmt tillögu hópsins um 7,5% frá
1. mars s.l. Áætluð er hækkun um
5% frá 1. september n.k. og stefnt
er að fullri uppbót skerðingarinnar
frá og með 1. janúar 1990. Skal
nýskipuð nefnd fjalla um væntanleg-
ar hækkanir sbr. ákvæði 1. gr. laga
um breytingu á lögum nr. 72/1982
um námslán og námsstyrki, sem
samþykkt voru á Alþingi 19. maí
s.l., þar sem kveðið er á um skipan
slíkrar nefndar.
í nefndinni eiga sæti Gunnar H.
Hall, skrifstofustjóri, tilnefndur af
hagstofustjóra og er hann formaður
nefndarinnar, Sigurður Jóhannes-
son, fulltrúi SÍNE í stjórn LÍN,
tilnefndur af samstarfsnefnd náms-
mannasamtakanna og Guðrún
Guðmundsdóttir, viðskiptafræðing-
ur, sem er fulltrúi menntamálaráð-
herra í nefndinni.
fjallar mest um atvinnumál
verið árstíðabundið atvinnuleysi síð-
an 1981. Yfir 50% alls mannafla á
svæðinu vinnur við landbúnað. t>ó
að búskaparskilyrði séu góð hefur
búskapur þar átt undir högg að
sækja líkt og annars staðar á landinu.
Byggðastofnun telur því að atvinnu-
líf standi þar höllum fæti í dag en
telur jafnframt að hægt sé að snúa
vörn í sókn með markvissum aðgerð-
um. Forsendur fyrir blómlegri byggð
í héraðinu séu fyrir hendi.
Helstu tillögur Byggðastofnunar
varðandi eflingu byggðar og atvinnu-
lífs í V-Skaftafellssýslu austan Mýr-
dalssands eru að gert verði stórátak
í samgöngumálum, raforkuverð
verði lækkað til samræmis við verð-
lagningu orku á þéttbýlissvæðum,
verð fyrir símaþjónustu verði lækk-
að og jafnað á sama hátt og raforku-
verð og lánafyrirgreiðsla til atvinnu-
lífs verði þannig fyrir komið að
fyrirtæki hafi á einhvern máta hag af
staðsetningu utan þéttbýlla svæða.
Stofnunin gerir ráð fyrir að land-
búnaður verði áfram meginundir-
staða byggðar á svæðinu. Samdrátt-
ur í sauðfjárrækt eigi ekki að þurfa
að bitna hart niður á svæðinu vegna
þess hve það sé hagstætt til búskapar
og takmarkaðir möguleikar séu til
atvinnumöguleika á öðrum sviðum.
Mikilvægt sé að gera reglur um
fullvirðisrétt sveigjanlegri en verið
hafi. Nauðsynlegt sé að bændur
athugi vel möguleika á fjölbreyttari
búskap, svo sem garðrækt,
komrækt, bleikjueldi, skógrækto.fl.
Varðandi nýja atvinnuuppbygg-
ingu telur Byggðastofnun að skoða
þurfi sérstaklega möguleika á ferða-
þjónustu á svæðinu. Rannsaka verði
betur möguleika á fiskirækt og fisk-
eldi og skera verði úr hvort hægt sé
að nýta jarðhita á svæðinu. Nauð-
synlegt sé að gera tilraunir með
nytjaskógrækt og athuga þurfi
möguleika á hagkvæmni kornræktar
í héraðinu.
í skýrslu Byggðastofnunar segir
að færa þurfi rekstrarumsjón flestra
atvinnugreina heim í hérað og eyða
þeim nýlendublæ sem einkenni at-
vinnulíf þar í dag. Hefja þurfi strax
undirbúningsvinnu sem miði að sam-
einingu sveitarfélaganna á svæðinu.
Að lokum er sú tillaga gerð að einu
sinni á ári verði skipulega farið yfir
stöðu mála, árangur metinn og til-
lögur og framkvæmdaáætlun þeirra
endurskoðuð. -EÓ
Brjóstmynd
af Gunnari
Gunnarssyni
Næstkomandi sunnudag 20. ágúst
mun menntamálaráðherra Svavar
Gestsson afhjúpa brjóstmynd af
Gunnari Gunnarssyni við hús skálds-
ins að Skriðuklaustri. Ráðherrann
mun jafnframt afhenda fulltrúa
Safnastofnunar Austurlands húsið
sem í framtíðinni mun hýsa lista-
menn og fræðimenn. Miklar endur-
bætur hafa farið fram á húsinu í
sumar. Fyrsti notandi hússins verður
Sveinn Skorri Höskuldsson prófess-
or.
í ár eru liðin eitt hundrað ár frá
fæðingu skáldsins. Þess hefur verið
minnst með ýmsum hætti. Á fæðing-
ardegi skáldsins 19. maí var hátíðar-
dagskrá í Þjóðleikhúsinu á vegum
menntamálaráðuneytisins. Á M-há-
tíð á Austurlandi í sumar var flutt
efni úr verkum Gunnars Gunnars-
sonar.
Sama dag og brjóstmyndin verður
afhjúpuð verður dagskrá í félags-
heimilinu Végarði í boði mennta-
málaráðuneytisins. Ávörp flytja
Svavar Gestsson menntamálaráð-
herra, Theodór Blöndal Seyðisfirði
og fulltrúi fjölskyldu Gunnars Gunn-
arssonar. Sveinn Skorri Höskulds-
son og Sigurður Blöndal skógræktar-
stjóri flytja erindi um skáldið.
Stjórnandi samkomunnar verður
Helgi Seljan fyrrverandi alþingis-
maður. -EÓ
Vísinda- og
tæknistefna
Menntamálaráðherra flutti í gær
tillögu á ríkisstjómarfundi um mót-
un vísinda- og tæknistefnu:
„Ríkisstjómin samþykkir að fela
menntamálaráðherra að hefja undir-
búning að tillögum um vísinda- og
tæknistefnu á Islandi. Verði sam-
starfsnefnd Vísindaráðs og Rann-
sóknaráðs ríkisins falið að gera til-
lögur um stefnumótunina.
Ríkisstjómin féllst á þessa tillögu
menntamálaráðherra.
100 ára afmæli
Sauðaneskirkju
Þess verður minnst við messu í Sauðaneskirkju sunnu-
daginn 20. ágúst næstkomandi kl. tvö eftir hádegi, að um
þessar mundir eru liðin hundrað ár frá því að kirkjan var
vígð. Við messuna munu aðkomuprestar þjóna fyrir altari
og annast altarisgöngu ásamt sóknarprestinum séra Ingi-
mar Ingimarssyni. Séra Sigurður Guðmundsson vígslubisk-
up prédikar og Margrét Bóasdóttir söngkona syngur
einsöng. Kirkjukór Sauðaneskirkju syngur. Organisti er
Vigdís Sigurðsson.
í sumar hefur verið unnið að
viðgerð á kirkjunni og hún máluð
utan og innan. Einnig hafa sæti
kirkjunnar verið endurbætt. Sókn-
amefnd væntir þess að sóknarfólk
heima og burtflutt fjölmenni til
gömlu kirkjunnar þennan dag. Eft-
ir messu er öllum viðstöddum boð-
ið til kaffidrykkju í Þórsveri félags-
heimili Þórshafnar.
Prestsetur hefur verið að Sauða-
nesi frá ómunatíð eins og fram
kemur í elsta máldaga kirkjunnar
sem er máldagi Auðunar biskups
rauða Þorbergssonar frá 1318. Þá
þegar er þess getið að kirkja sé á
Sauðanesi helguð með guði hinum
heilaga Ólafi konungi. Sjálfsagt
hefur kirkja þá verið á Sauðanesi
nokkuð lengi því þess er getið í
Sturlungu að Guðmundur góði
Hólabiskup hafi farið í Sauðanes
og gert þar vigslu á sáludögum en
hann var biskup um aldamótin
1200 eins og kunnugt er. Hins
vegar er lítið vitað um presta og
sögu staðarins frá kaþólskri tíð.
Síðan um siðaskipti eða um miðja
16. öld hafa 16 prestar setið á
Sauðanesi með veitingu fyrir staðn-
um og em aðstoðarprestar þá ekki
meðtaldir en þeir eru 12 sem vitað
er um. Á Sauðanesi sat t.d. nokkru
eftir siðbót séra Ólafur Guðmunds-
son sem var þekkt sálmaskáld á
sinni tíð. Hann orti fleira en sálma
því að um sjálfan sig orti hann t.d.
vísuna:
Níu á ég bðm og nítján kýr
nær fimm hundruð sauði
sex og tuttugu söðladýr
svo er háttað auði.
Feðgar sátu Sauðanes hver fram
af öðrum allt frá 1630 og fram á 18.
öld, þeir séra Jón Bessason, Bessi
Jónsson og Kristján Bessason. Síð-
ar sátu þar afkomendur þeirra séra
Einar Árnason og Stefán Einars-
son. Frá þeim eru skáldin Einar
Benediktsson og Gunnar Gunnars-
son komin. Um tíma má því segja
að Sauðanes hafi verið nokkurs
konarættaróðal. Merkisklerkurinn
séra Ámi Skaftason sat um skeið
staðinn og frá hans tíð eru tveir
merkisgripir sem enn prýða kirkj-
una, altaristafla frá 1742 og predik-
unarstóll frá 1765. Ekki má gleyma
framkvæmdamanninum séra Vig-
fúsi Sigurðssyni sem lét reisa þá
kirkju sem enn stendur. Þrjú hús
standa enn á norðausturlandi sem
hann byggði. Það er kirkjan á
Svalbarða í Þistilfirði frá 1848,
steinhús sem stendur enn á Sauða-
nesi frá 1879, nú orðið hrörlegt
mjög, og svo Sauðaneskirkja eins
og fyrr greinir. Á eftir séra Vigfúsi
kom svo séra Amljótur Ólafsson í
Sauðanes sem einnig var hagfræð-
ingur, rithöfundur og alþingismað-
ur um skeið. Hann kom þangað frá
Bægisá árið 1890 og sat til 1904.
Hann samdi meðal annars fyrsta
hagfræðirit sem gefið hefur verið
út á íslandi sem hann nefndi „Auð-
fræði“ sem mikið var lesin á sinni
tíð. Um séra Amljót blésu jafnan
hvassir vindar og lét hann í engu
feykja sér langt jafnvel ekki eftir
að kominn var á gamalsaldur. Eftir
séra Amljót hafa prestar í Sauða-
nesi verið séra Jón Halldórsson
sém sat staðinn til 1918, séra Þórð-
ur Oddgeirsson sem þjónaði staðn-
um allt til 1955 er séra Ingimar
Ingimarsson núverandi prestur tók
við. Til marks um hversu vel prest-
um vegnaði á Sauðanesi má geta
þess að lokum að um það leyti sem
séra Matthías Jochumsson sat við
fremur bág kjör syðra var rætt um
það í alvöru af lands- og kirkju-
stjómarmönnum að setja skáldið í
„dúninn" á Sauðanesi svo að hann
mætti komast í nokkur veraldleg
efni. -EÓ