Tíminn - 19.09.1989, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Þriðjudagur 19. september 1989
Þriðjudagur 19. september 1989
Tíminn

Stórbrotin
myndlistar-
gjöf Errós
til íslensku
þjóðarinnar
Eftir Egil Ólafsson.
L
Erró, einn frægasti listamaður sem
ísland hefur alið fyrr og síðar, hefur gefið
landi sínu safn listaverka frá öllum tíma
ævi sinnar. Hér er um að ræða gjöf upp
á hundruð milljóna króna. Ákveðið hefur
verið að safninu verði fundinn staður á
Korpúlfsstöðum í því húsi sem Thor
Jenssen reisti fyrir um 60 árum síðan.
Erró hefur með þessari gjöf sýnt af sér
einstæðan höfðingsskap.
Gjöfin er gífurlega stór
Við opnun sýningar á málverkum Err-
ós á Kjarvalsstöðum síðastliðinri laugar-
dag, tilkynnti Davíð Oddsson borgar-
stjóri, að Erró hefði ákveðið að gefa
Reykjavíkurborg safn listaverka eftir sig.
Um er að ræða um tvö þúsund verk sem
spanna nánast allan feril listamannsins.
í gjöfinni eru 232 olíumálverk, 406
vatnslitamyndir og þekjulitamyndir, 146
grafíkmyndir, 1200 teikningar, 95 sam-
klippur auk þess skissubækur, dagbækur,
bréfasafn, ljósmyndir, plaköt, greinar og
bækur. Erfitt er að meta gjöfina til fjár
en það þykir þó ljóst að hún er andvirði
mörg hundruð milljóna króna, líklega
nærri einum milljarði króna. Söfn í
Frakklandi hafa um nokkur ár sýnt þessu
listaverkasafni áhuga en Erró vildi að
safninu yrði komið fyrir á íslandi eða
„heima“ eins og hann hefur sjálfur sagt.
Erró hefur ennfremur látið svo ummælt
að gjöfin sé til íslensku þjóðarinnar en að
Reykjavíkurborg muni passa hana.
Stærstur hluti gjafarinnar er í geymslu
á Kjarvalsstöðum hluti hennar er enn
erlendis. Gunnar Kvaran listfræðingur
og forstöðumaður listasafna Reykjavík-
urborgar sagði að Erró hefði þann metn-
að að gera væntanlegt Errósafn sem
veglegast. Hann vill að í safninu verði
sýnishorn af allri listsköpun hans. Safnið
mun gefa mjög góða innsýn í það hvernig
listamaðurinn þroskaðist og þróaði list
sína. Það mun án efa verða fullkomnasta
safn listaverka Errós í heiminum. Eins og
fyrr er getið fær safnið allar skyssur og
allar nemendateikningar Errós. Fyrstu
verkin málaði Erró þegar hann var 10 ára
gamall. í safninu verða einnig a.m.k.
þrjár myndir úr hverri myndasyrpu sem
hann hefur málað síðastliðin þrjátíu ár en
þær eru nú orðnar 42. í framtíðinni munu
ávallt renna nokkur verk til safnsins úr
hverri syrpu sem hann á eftir að mála.
Gunnar sagði einnig að safnið myndi
væntanlega reyna að nálgast frægustu
myndir Errós ef að þær byðust til sölu í
framtíðinni. „Þetta safn hefur allar for-
sendur til að verða óvenjulega fullkom-
ið.“
„Erró er kominn heim“
Við opnun sýningar á málverkum Err-
ós á laugardaginn sagði Davíð Oddsson
borgarstjóri að hér væri um óviðjafnan-
lega gjöf að ræða. Gjöf sem væri gefin af
slíkum stórhug kallaði á stórhug borgar-
yfirvalda. Það væri því vel til fallið að nú
þegar framkvæmdir við Borgarleikhús og
Viðeyjarstofu væri að ljúka að hefja
endurbætur á Korpúlfsstaðahúsinu. Það
hús hefði verið reist af stórhug á sínum
tíma svo að það færi vel á því að húsið
hýsti hina höfðinglegu gjöf. Borgarstjóri
hóf ræðu sína með orðunum: „Erró er
kominn heim.“ Hann lauk ræðu sinn með
því að segja: „Hver er sínum gjöfum
líkastur.“
Stórkostlegur og afkastamikill
listamaður
Erró, eða Guðmundur Guðmundsson
eins og hann var skýrður, fæddist í
Ólafsvík árið 1932. Foreldrar hans voru
Soffía Kristinsdóttir og Guðmundur Ein-
arsson frá Miðdal. Á öðru ári fór hann
með móður sinni austur að Kirkjubæjar-
klaustri og þar ólst hann upp. Lítið var
um myndlist á æskuheimilinu. Jóhannes
Kjarval mun þó hafa komið þar og sýnt
myndir sínar. Vafalaust hefur það átt
sinn þátt í að kveikja listamannsdrauma
í piltinum. Snemma lá leiðin til Reykja-
víkur þar sem hann sfundaði skólanám.
Kennslu í teikningu fékk hann í kvöld-
skóla. Að loknu námi innritaðist hann í
Handíða- og myndlistarskólann. Þar
lærði hann hefðbundna módelteikningu.
Árið 1951 lagði Erró af stað til útlanda til
að nema myndlist. Hann dvaldi við nám
í Listaháskólanum í Osló í þrjú ár. Þaðan
hélt hann til Flórens þar sem hann hóf að
vinna sjálfstætt að listsköpun sinni. Síðar
fór hann til Ravena þar sem hann vann
að gerð mósaikmynda. Hann vann m.a.
við viðgerðir á mósaikmyndum í kirkj um.
Eftir að hafa lokið prófi í þessari listgrein
fór Erró til ísrael þar sem hann kynntist
surrealismanum en honum hafði hann
kynnst lítillega áður.
Á sjötta áratugnum var mikil ólga í
listaheiminum, sérstaklega i París. Erró
kynntist mjög mörgum framsæknum
listamönnum á þessum árum. í New
York kynntist hann t.d. ameríska popp-
'inu sem hafði mikil áhrif á hann. Hann
notaði samklippur allmikið í myndir
sínar. Síðar fór Erró að myndvarpa
þessum úrklippum á léreftið. Á sjöunda
áratugnum varð Erró sífellt þekktari sem
listamaður og söfn fóru að keppast um að
eignast myndir hans. Hann varð þekktur
fyrir nákvæmni og öguð vinnubrögð.
Myndir hans eru flestar mjög margbrotn-
ar. Hann slengir saman myndbrotum frá
ólíkum tíma og rúmi. Túlkunarmöguleik-
ar áhorfandans eru því lítil takmörk sett.
Segja má að lestur myndverkanna sé ekki
síst háður þekkingu, menningu og anda-
gift áhorfandans. Sjálfur hefur Erró sagt
að honum ieiðist að ræða mjög mikið um
hvernig eigi að túlka myndirnar. Fólk á
bara að horfa.
Erró þykir vera með fádæmum vinnu-
samur. Enn í dag vinnur hann 10-12 tíma
á dag. Eftir hann liggja gríðarlega mikið
að listaverkum. Söfn og einkaaðilar
keppast um að eignast verk eftir lista-
manninn.
Á síðustu árum hefur Erró unnið að
list sinni í Thailandi, París og Mallorca.
Aðalvinnustofa hans er Rue Fondary í
suðurhluta Parísar. Erró er kvæntur thai-
lenskri konu Vilai að nafni.
Korpúlfsstaðahúsinu verður
sýndur sá sómi sem því ber
Borgaryfirvöld hafa ákveðið að safni
listaverka Errós verði komið fyrir í
væntanlegri listamiðstöð að Korpúlfs-
stöðum. Minnihluti borgarstjórnar hefur
flutt tillögu um það á undanförnum árum
að Korpúlfsstaðir verði gerðir að lista-
miðstöð en þetta er í fyrsta skipti sem
borgarstjóri ljær máls á því að þessi
! hugmynd verði að veruleika. í listamið-
stöðinni er fyrirhugað að verði menning-
arstarfsemi svo sem leiklist, höggmynda-
list, ritlist og tónlist. Kjarni listamið-
stöðvarinnar verður hins vegar safn lista-
verka Errós.
Korpúlfsstaðahúsið er um 1800 fer-
metrar að grunnfleti, kjallari, hæð og ris.
Húsið hefur að geyma mikla og merkilega
sögu. Thor Jensen keypti jörðina árið
1922 af Einari Benediktsson skáldi. Thor
hóf þegar miklar framkvæmdir á jörðinni.
Hann lét gera miklar jarðabætur og
ákvað að reisa á jörðinni stærstu byggingu
á íslandi. Sigurður Guðmundsson húsa-
meistari hannaði húsið eftir fyrirmælum
frá Thor. Byggingarframkvæmdir hófust
í apríl 1925 og lauk 6 árum síðar. Þar var
síðan í mörg ár rekið langstærsta bú
landsins. Árið 1934 voru þar t.d. um 300
1 mjólkurkýr í fjósi og má segja að það hafi
nærri því séð Reykvíkingum fyrir mjólk
þegar búið var hvað stærst. Þegar flest
var störfuðu tæplega 50 manns á búinu.
Reykjavíkurborg eignaðist Korpúlfs-
staði árið 1942 og rak þar búskap til 1967.
Árið 1969 kom upp eldur í húsinu og
skemmdust allar álmur þess mikið. Á
seinustu árum hefur húsið verið nýtt sem
geymslur fyrir borgarstofnanir. Myndlist-
armenn hafa auk þess haft þar vinnuað-
stöðu. Þeir hafa m.a. verið með högg-
myndasýningar og ein slík hefst þar í
næstu viku.
Korpúlfsstaðir - útivistarsvæði
Reykvíkinga í framtíðinni
Það er mál margra að það sé löngu
tímabært að finna Korpúlfsstaðahúsinu
nýtt og veglegt hlutverk. Húsið hefur var
í niðurníðslu í mörg ár. Síðustu ár hefur
verið reynt að halda því eitthvað við en
sumir hlutar hússins eru mjög slæmu
ástandi. Það er risavaxið verkefni að gera
húsið á Korpúlfsstöðum þannig úr garði
að það geti hýst fögur málverk og önnur
listaverk. Enginn kostnaðaráætlun er til
en ljóst er að það mun kosta nokkur
hundruð milljónir að gera húsið upp.
Kostnaður vegna endurbóta á Korpúlfs-
stöðum verður væntanlega tekinn inn í
fjárhagsáætlun fyrir næsta ár. Þessi fram-
kvæmd tekur því við af framkvæmdum
við Borgarleikhús og Viðeyjarstofu en
þær framkvæmdir eru nú á lokastigi.
Hugmyndir eru uppi um að vinna að
endurbótum við Korpúlfsstaðahúsið
næstu fimm árin. Engar áætlanir eru þó
til um þetta enda hefur málið ekki verið
afgreitt í borgarstjórn.
Minnihluti borgarstjórnar hefur sett
fram lauslegar hugmyndir um að gera
Korpúlfsstaði að útivistarsvæði fyrir
borgarbúa en þar er fyrir golfvöllur.
Þarna eru fyrir hendi miíclir möguleikar
sem væntanlega verða nýttir á næstu
Korpúlfsstaðahúsið hentar mjög
vel sem listamiðstóð
Blaðamaður Tímans spurði Gunnar
Kvaran listfræðing á Kjarvalsstöðum
hvort að húsið hentaði sem myndlistar-
hús.
„Húsið hentar mjög vel fyrir myndlist-
arsýningar. Það hefur miklu meiri dýpt
en almennt gerist vegna þess hve húsið er
breytt. Veggpláss er gífurlega mikið.
Lofthæð á efri hæðinni er fyllilega nægileg
mikil. Að breyta húsinu í listasafn er í
sjálfu sér ekki dýr framkvæmd. Það er
mjög mikilvæg að vernda þetta sögulega
hús og ég er mjög ánægður með að það
skuli vera gert á þennan hátt.“
Heldur þú að Erró sé sáttur við að
safnið verði að Korpúlfsstöðum?
„Hann er mjög sáttur við það. Við
. fórum saman og skoðuðum húsið á
sunnudaginn. Erró leist mjög vel á húsið
bæði arkitektúrinn og staðsetninguna.“
Sýning á verkum Errós sem nú stendur
yfir á Kjarvalsstöðum, stendur til 1.
október. Erró er nú á ferðalagi um landið
en hann heldur af landi brott í næstu viku
og heldur þá áfram að mála af sama krafti
og hann hefur alltaf gert.