Tíminn - 18.11.1989, Blaðsíða 6

#.r
6 Tíminn
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Bætt rekstrarskilyrði
Aðalfundur Landssambands íslenskra útvegs-
manna var haldinn fimmtudag og föstudag í Reykja-
vík.
Við setningu aðalfundarins fluttu formaður LÍÚ,
Kristján Ragnarsson, og sjávarútvegsráðherra, Hall-
dór Ásgrímsson, ítarlegar yfirlitsræður um ástand og
horfur í sjávarútvegi, um afkomu og markaðsmál
greinarinnar, ástand fiskistofna og nauðsyn skipulegr-
ar fiskveiðistjórnunar.
Sjávarútvegsráðherra greindi frá því að nú liggi
frammi til umræðu drög að lagafrumvarpi um stjórn
fiskveiða. í þessum frumvarpsdrögum er að finna
ýmsar breytingar frá gildandi lögum um fiskveiði-
stjórn. M.a. er þar gert ráð fyrir að lög um þetta efni
verði ótímabundin í stað þess að hingað til hafa lög
um kvótakerfið verið látin gilda til stutts afmarkaðs
tíma eins og sjá má af því, að þetta er í fimmta sinn
á sex árum sem unnið er að því að semja frumvarp
að lögum um stjórn fiskveiða.
Halldór Ásgrímsson skýrði frá því að í hinum nýju
frumvarpsdrögum væru settar fram einfaldari megin-
reglur en verið hefðu í slíkri löggjöf. Þar er gert ráð
fyrir einu samræmdu „aflamarkskerfi“ og afnámi
sérreglna og undanþága, þ.á m. reglna um svokallað
„sóknarmark“, auk þess sem sérreglur um veiðar
smábáta verði afnumdar, svo og þær sérreglur sem
gilt hafa um veiðar með línu.
Kristján Ragnarsson gerði þessi mál einnig að
umræðuefni í ræðu sinni og rökstuddi m.a. nauðsyn
afnáms sérreglna fyrir smábáta undir 10 lestum með
því að smábátum fjölgaði stöðugt og afli þeirra yxi
langt umfram það sem búist hafði verið við þegar
sérreglurnar voru settar.
Það má ráða af þeirri kynningu á fyrirhuguðum
reglum um fiskveiðistjórn að meginforsendur kvóta-
kerfis eru hinar sömu og áður, þrátt fyrir ráðgerðar
breytingar að því er varðar einstaka þætti gildandi
laga um sérreglur sem þar er að finna. í þessum
drögum er hafnað hugmyndum um auðlindaskatt sem
Kristján Ragnarsson sagði réttilega að hefðu ekki
pólitískan stuðning í landinu.
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra benti á
að almenn rekstrarskilyrði sjávarútvegsins hefðu
verið að batna að undanförnu. Gengisbreytingar hafa
skilað sér í bættri afkomu sjávarútvegsins vegna þess
jafnvægis sem hefur verið að myndast í efnahagsmál-
um á síðustu misserum. Gat ráðherrann þess að
samkvæmt áliti Seðlabankans hefði samkeppnisstaða
sjávarútvegsins batnað um liðlega 9% frá síðasta ári,
þegar samanburður er gerður á þróun kostnaðar í
greininni og söluverðmætis sjávarafurða.
Batamerkin í efnahagslífinu sjást m.a. á því að
áætlað er að vöruskiptajöfnuður á þessu ári verði
hagstæður um 5 milljarða króna, en var óhagstæður
bæði árin 1987 og 1988 þrátt fyrir meiri afla en á
yfirstandandi ári.
Hins vegar er ástæða til að taka undir þau orð
sjávarútvegsráðherra að vandi sjávarútvegsins er ekki
leystur þrátt fyrir þann bata sem orðinn er. Þessum
bata verður að fylgja eftir með aðhaldi í rekstri og
viðeigandi efnahags- og peningamálastefnu af hálfu
stjórnvalda.
Laugardagur 18. nóvember 1989
s
tjórnarfarsbreytingarnar í
Austur-Þýskalandi halda áfram
að vera aðalfréttaefni fjölmiðla
og umræðuefni stjórnmála-
manna víða um heim. Búist
hafði verið við því að flokkskerf-
ið í Austur-Þýskalandi myndi
sérstaklega leggja sig fram um
að viðhalda sjálfu sér án neinnar
tilslökunar, m.a. vegna þess að
efriahagsástand landsins er betra
en gerist í löndum kommúnism-
ans almennt og lífskjör fólks á
hærra stigi þar en annars staðar.
Krafa um ferðafrelsi
Stjórnmálaþróunin í Austur-
Þýskalandi er skýr staðfesting á
skipbroti þess stjórnkerfis sem
mótað hefur verið í alþýðulýð-
veldunum í nafni marxismans.
Nú þykir ekki nóg að skipta á
mönnum í æðstu stjórn þessara
landa, heldur sjá nýir valdhafar
ekki aðra leið færa en skipta um
stjómkerfi í grundvallaratrið-
um. Þeir beitast sjálfir fyrir eins
konar stjórnlagarofi til þess að
afnema sitt eigið kerfi.
Vafalaust er margt sem veldur
þessu hruni hinnar marxisku
þjóðfélagsgerðar í alþýðulýð-
veldunum. En ef það er eitthvað
sem sker úr í því efni, þá er það
ófrelsið, skortur á mannréttind-
um, hömlur á tjáningarfrelsi og
umfram allt skortur á ferða-
frelsi.
Sennilegt er að ástæður ólg-
unnar í Austur-Þýskalandi hafi
einfaldlega falist í því að fólki
var bannað að ferðast, það var
lokað inni eins og rollur í rétt,
þótt ekkert væri eðlilegra en að
almenningur þar í landi gæti
ferðast til nágrannalandanna,
ekki síst til Vestur-Þýskalands
og Norðurlanda, enda greiðar
samgöngur þarna á milli á landi
og sjó og stutt að fara. Þótt hinar
eldri kynslóðir í Austur-Þýska-
landi hefðu beygt sig undir kerf-
ið með þeirri virðulegu aðlögun-
arhæfni að ófrelsi sem kúguðu
fólki er stundum gefin, þá eru
takmörk fyrir því hversu lengi
fólk vinnur það til friðarins að
þegja og látast ekkert sjá.
Það er unga fólkið í Austur-
Þýskalandi sem tekið hefur til
sinna ráða gegn yfirvöldunum
með þeim afleiðingum og áhrif-
um sem nú liggja fyrir. Þótt
mikið sé nú talað um viðskipta-
og verslunarfrelsi í fjölmiðlum,
af því að það er aðaláhugaefni,
ef ekki áróðursefni, ráðamanna
á Vesturlöndum, þá snúast frels-
ishugmyndir ungs fólks hvar sem
er að langmestu leyti um hegð-
unar- og ferðafrelsið. Ungt fólk
sér enga sanngirni í því að setja
hömlur á frelsið til að ferðast
milli landa, enda í andstöðu við
samgöngubyltinguna í heimin-
um sem opnað hefur tiltölulega
ódýra ferðamöguleika fyrir
hvern sem er.
Unga fólkið í Austur-Þýska-
landi hafði góðar spumir af
ferða- og hegðunarfrelsinu, sem
svo mjög hefur tekið upp hug
jafnaldranna í lýðræðislöndum
Vestur-Evrópu og Norðurlanda,
að það lét sér ekki til hugar
koma að beygja sig lengur undir
opinbera kúgun af því tagi að
mega ekki hreyfa sig úr stað.
Það er þessi einurð unga fólksins
að ná þeim rétti sem hver rriaður
telur helgastan - að ráða sjálfur
ferðum sínum- sem hefur brotið
niður Berlínarmúrinn. Og ekki
nóg með það, heldur brotið
niður marxiska stjórnskipun og
stjómarhætti í Austur-Þýska-
landi. Þótt svo hafi tekist til, er
ekki endilega víst að svo róttæk
pólitísk breyting hafi verið í
huga þeirra sem vöktu frelsis-
hreyfinguna.
Iðnríki stefna í austur
Hitt er næstum víst, að sú
stjómarfarsbreyting sem á sér
stað í Austur-Þýskalandi á eftir
að hafa ómæld áhrif á efnahags-
og stjórnmálasögu Evrópu í
næstu framtíð. Þar með er ekki
sagt að menn geri sér á þessari
stundu nákvæma grein fyrir hver
þróunin og áhrif hennar verða.
Vafalaust hefur þessa mikla
breyting í Austur-Þýskalandi í
för með sér eflingu Vestur-
Þýskalands, einkum viðskipta-
stöðu þess gagnvart Austur-
Þýskalandi og allri Mið- og
Austur-Evrópu. Vestur-Þjóð-
verjar hafa rekið markvissa
stefnu í þá átt að opna viðskipta-
tengsl til austurs, enda er það í
samræmi við aldalanga stefnu
Þjóðverja að hafa ítök í löndun-
um austan við sig. Þótt ýtni
Þjóðverja til austurs hafi ekki
alltaf aukið vinsældir þeirra og
eigi sér langa og fjölskrúðuga
sögu gegnum aldirnar, þar sem
sverðið hefur ekki síður leikið
stórt hlutverk en friðsamlegir
verslunarsamningar, þá bendir
flest til þess að kommúnistaríkin
eigi eftir að opna hlið sín í
vaxandi mæli fyrir þýskri efna-
hagsinnrás og telji hana nauð-
synlega. Jarðvegurinn fyrir auk-
in umsvif Vestur-Þjóðverja er
undirbúinn, bæði hvað varðar
beinar ráðstafanir Þjóðverja
sjálfra og það sem snertir efna-
hagsástandið í þessum löndum
eftir pólitískt gjaldþrot komm-
únismans.
Vestur-Þjóðverjar munu
verða í fararbroddi iðnríkja
Vesturlanda að dæla fé og tækni-
þekkingu inn í þjóðfélög Aust-
ur- og Mið-Evrópu, sem að
sjálfsögðu verður unnið með því
fororði að allt sé það gert til þess
að efla gagnkvæman hag þjóð-
anna, efnahagslegan og pólitísk-
an, og þar með batnandi afkomu
almennings í kommúnistaríkj-
unum. Hver pólitísk áhrif breyt-
ingamar í Austur- og Mið-Evr-
ópu eiga eftir að hafa hlýtur að
vera vandi að sjá fyrir í einstök-
um atriðum, en þau verða auð-
vitað margvísleg. Hitt er alveg
ljóst að þessar breytingar hleypa
lífi í efnahags- og fjármálasam-
skipti austurs og vesturs. í aug-
um fjármagnseigenda iðnveld-
anna opnast þama nýr útþenslu-
og athafnavettvangur og fólkið,
sem er þreytt á fátækt og
stöðnun, tekur fagnandi við
hinni kraftmiklu athafnasemi og
vömflæði sem auðvitað kemur í
kjölfarið.
Bil fátæktar og auðs
Þótt ljóst megi vera að iðn-
veldin eigi eftir að beina orku
sinni til umsvifa í Austur- og
Mið-Evrópu og allir geti orðið
sammála um að þau eigi eftir að
breyta miklu fyrir efnahag þess-
ara landa, þá er ástæða til að
minna á að Austur- og Mið-Evr-
ópulönd eru engin fátæktarlönd
í samanburði við þróunarlönd
þriðja heimsins. Þrátt fyrir allt
eru andstæðurnar í heiminum
ekki mismunurinn á „austri og
vestri“ (í viðteknum skilningi
þess orðs), heldur það djúp sem
staðfest er milli „norðurs og
suðurs“, milli þróaðra þjóðfé-
laga og vanþróunarlanda. Þegar
lengra er horft fram í tímann
blasir við mannkyninu miklu
meiri vandi að brúa bilið milli
fátæktar og auðs, frelsis og
ófrelsis, sem skilur þróunar-
þjóðirnar í Afríku, Asíu og
Rómönsku Ameríku frá öðrum
þjóðum heims.
Þótt vel fari á því að auður
iðnveldanna gangi til þess að
byggja upp atvinnu- og við-
skiptalíf Austur-Evrópu, þá er
þróunarsamvinna milli iðnveld-
anna og þróunarlandanna eftir
sem áður það verkefni sem síst
má vanrækja. Sérstaklega er
ástæða til að vekja athygli á hlut
íslendinga í þessu efni. Það er
alls óvíst og næsta ólíklegt að
íslendingar hafi miklu hlutverki
að gegna í þeim viðskipta- og
atvinnuumsvifum sem menn sjá
fyrir að verði í kjölfar stjórn- ,/>
málabreytinga í Austur- og Mið-
Evrópu. Hitt er aftur á móti
staðreynd að íslendingar búa
yfir ýmiss konar þekkingu og
færni sem gerir þá fullgilda að
taka þátt í þróunarsamvinnu í
þriðja heiminum. Á því sviði
eiga íslendingar að láta að sér
kveða. Fram til þessa hafa ís-
lendingar aðeins stigið varfærn-
isleg spor í þróunarsamvinnu en
það sem gert hefur verið sannar
að þeir eru færir um að gera þar
miklu meira.
Þróunarsamvinna
Þróunarsamvinna, sem svo er
kölluð, verður sennilega best
skýrð með því að nota það orð
sem áður gilti í umræðum um
þessi mál, að um sé að ræða
aðstoð við fátækar og tæknilega
vanþróaðar þjóðir, en þó á
grundvelli tvíhliða samstarfs-
samnings, þar sem hvor aðili
leggur sitt af mörkum eftir því
sem við á.
Slík þróunarsamvinna á milli
velmegunarlanda og fátæktar-
þjóða er útbreidd og umfangs-
mikil alþjóðastarfsemi sem segja
má að nái meira og minna til
heimsins alls. Fyrir íslendinga
er helst ástæða til að átta sig á
því hvað vestrænar velmegunar-
þjóðir, fyrst og fremst Evrópu-
þjóðir, gera í þessu efni. Þar er
ekki síst að leita fyrirmynda og
fordæmis fyrir íslenska ráða-
menn í þessu efni. Að forminu
til hefur það verið gert, þótt
mikið skorti á að í reynd hafi
íslendingar fylgt fordæmi þeirra
hvað varðar hlutfallslega þátt-
töku í þessu alþjóðastarfi. ís-
lendingar eru eftirbátar Norður-
landaþjóða og annarra Vestur-
Evrópuþjóða í þróunarsam-
vinnumálum. Nú kann að vera
að ekki þætti óeðlilegt þótt ís-
lendingar stæðu öðrum eitthvað
að baki í framlögum til þróunar-
aðstoðar, en munurinn er of
mikill til þess að hann sé afsak-
anlegur. Verst er þó að fram-
kvæmd þessara mála er í algeru
ósamræmi við markaða stefnu
Alþingis og ríkisstjórna eins og
hún hefur verið undanfarin ár.
íslensk þróunaraðstoð á sér