Tíminn - 18.11.1989, Blaðsíða 7

Laugardagur 18. nóvember 1989
Tíminn 7
að vísu u.þ.b. 20 ára sögu, en
með lögfestingu Þróunarsam-
vinnustofnunar íslands 1981 var
gert ráð fyrir að hefja þróunar-
samvinnu að fyrirmynd annarra
þjóða, t.d. Norðurlanda. Ekkert
var við því að segja, þótt stillt
væri af stað farið, en nú er að því
komið að íslendingar verða að
láta meira að sér kveða í þessu
efni en orðið er.
ísland eftirbátur
Til þess að gefa hugmynd um
það hversu óveruleg íslensk
framlög eru til þróunarmála er
rétt að upplýsa að hinar auðugu
þjóðir heims, þar sem velmegun
telst vera mest, hafa gert um það
samþykktir að verja sem svarar
1% af þjóðarframleiðslu til þró-
unarmála, þar af skyldi ríkis-
framlag vera 0,7% en 0,3%
koma frá einkaaðilum og félög-
um. Þrátt fyrir yfirlýsingar Al-
þingis um að íslendingar ykju
framlög sín stig af stigi á árabil-
inu 1986 til 1993, svo að 0,7%
markinu yrði náð, hefur fram-
lagið minnkað hlutfallslega ár af
ári. Árið 1985 lögðu íslendingar
fram 0,08% af þjóðarfram-
leiðslu til þróunaraðstoðar, en
þessi hlutfallstala reyndist vera
0,06% fyrir árið 1988. í stað
þess að auka framlögin jafnt og
þétt höfum við dregið úr þeim.
Ef litið er á framlög annarra
þjóða eru íslendingar langneðst-
ir á blaði þeirra þjóða sem eiga
hlut að skipulegri þróunarsam-
vinnu, eins og það orð er nú
skilið.
Það sem mestu veldur um
þennan samdrátt þróunarað-
stoðar er sú staðreynd að fram-
lög til Þróunarsamvinnustofnun-
ar íslands fara hlutfallslega
lækkandi, sem lýsir furðulegu
Stefán Þórarinsson, verkefnisstjóri
Þróunarsamvinnustofnunar fslands
á Grænhöfðaeyjum, í hópi þarlendra
skipverja á rannsóknaskipinu Feng
RE235.
skilningsleysi á starfi stofnunar-
innar. Þetta er þeim mun verra
að Þróunarsamvinnustofnun ís-
lands hefur á síðustu árum eflt
starf sitt og skipulag að eigin
hvötum og náð góðum tökum á
verkefnum sínum. Þróunarsam-
vinnustofnunin er í eðli sínu
þungamiðjan í skipulagi ís-
lenskrar þróunaraðstoðar.
Henni verða stjómvöld að
treysta til þeirra hluta og vinna
að eflingu hennar meðan þess er
sérstök þörf og árangur af verk-
um hennar mælir sterklega með
því.
Grænhöfðaeyjar
Sú formlega þróunarsam-
vinna, sem íslensk stjórnvöld
hafa efnt til og falið Þróunar-
samvinnustofnun að annast, er
þróunarstarfið á Grænhöfðaeyj-
um (Cabo Verde), litlu eyjasam-
félagi í Vestur-Áfríku. Þáttur
íslendinga hefur einkum verið
að annast sérstakt fiskveiðiverk-
efni fyrir eyjarnar og þannig
fyrir komið að það félli inn í
áætlunarbúskap ríkisstjórnar
landsins um eflingu fiskveiða og
fiskútflutnings. Það hefur frá
fyrstu tíð verið megintilgangur-
inn með þessu íslenska framtaki
að kanna möguleika á að veiða
og vinna botnlægar fisktegundir.
Eftir lærdómsríkt tilraunastarf,
sem hófst þegar 1980 og stóð
með ýmsum hléum fram til 1986,
var stofnað til nýs verkefnis
1987 og unnið markvisst eftir
áætlun að framkvæmd þess, þar
til því var að verulegu leyti lokið
á þessu ári og þó ekki að fullu
fyrr en á næsta ári, 1990, eins og
áætlunin segir til um.
Hér er þess ekki kostur að
rekja nákvæmlega framkvæmd
þróunarstarfsins á Grænhöfða-
eyjum síðustu tvö ár, enda ekki
ástæða til, en minnt á það að þar
hefur mest munað um það starf
sem unnið hefur verið í sam-
bandi við útgerð rannsóknafiski-
skipsins Fengs, sem nýst hefur
til veiðiskapar, fiskileitar og
fiskirannsókna. Þetta starf má
með sanni telja til markverðra
brautryðjendastarfa í þessu fá-
tæka Áfríkulandi og hefur borið
athyglisverðan árangur á öllum
meginsviðum þess. Þar hafa
íslenskir sjómenn lagt af mörk-
um mikilsverða þekkingu á
veiðiskap og sjómennsku og
fiskifræðingar aflað margs konar
gagna um fiskifræðileg efni. Allt
bendir til þess að það hafi verið
vel ráðið að íslendingar tóku
sérstaklega að sér að þróa fisk-
veiðar á Græiihöfðaeyjum frem-
ur en að sinna öðrum verkefnum
í öðrum löndum, auk þess sem
árangur þessara starfa er mjög
góður. Verkefnið hefur sýnt sig
að vera hagnýtt fyrir heimamenn
og viðráðanlegt fyrir íslendinga.
Það liggur einnig fyrir að fjár-
hagsleg afkoma þessarar starf-
semi er innan þess ramma sem
fjárframlög hafa sett henni.
Naumur
fj árlagaskammtur
Þróunarsamvinnustofnun ís-
lands hefur því sinnt störfum
sínum með ágætum. Reynslan
af þeim hefði því mátt verða
fjárveitingavaldinu hvatning til
þess að gera betur við hana en
fjárlagafrumvarpið ber með sér.
Þar er sú stefna tekin að lækka
hlutfallslega framlög til þróunar-
samvinnuverkefna á vegum
stofnunarinnar, þvert ofan í vilj-
ayfirlýsingar Alþingis fyrir fjór-
um árum um að auka slík fram-
lög í áföngum á sjö ára tímabili.
Þessi brigð á stefnumörkuninni
endurspeglast í þeirri staðreynd
að fjármálaráðherra leggur nú
til að stofnunin fái til umráða 64
milljónir króna á næsta fjárlaga-
ári, en með framreikningi á
grundvelli áfangastefnunnar um
aukin framlög hefði þessi tala
átt að vera 1200 milljónir!
Þróunarsamvinnustofnunin
hefur ekki farið fram á að fá
slíka fjárhæð til umráða, þótt
bókstafstúlkun á stefnuyfirlýs-
ingu Alþingis frá 1985 gefi tilefni
til þess. Fjárhagsáætlun stofnun-
arinnar hljóðaði um 123 milljón-
ir króna, sem sýnist vera alger
lágmarkstala miðað við efnisleg-
ar og sögulegar staðreyndir
þessa málefnis í heild. Fjárveit-
ingabeiðni stofnunarinnar ber
það með sér að forráðamenn
hennar gera enga tilraun til þess
að halda fram fyllstu kröfum á
grundvelli stefnumörkunar
sjálfs Alþingis, heldur móta þeir
sína eigin stefnu um hófsemi í
fjárkröfum samkvæmt þeim
anda sem ríkir á Alþingi um að
fresta þeim ákvörðunum sem
það hefur sjálft gert um aukin
framlög til styrktar vanþróuðum
þjóðum.
Viðmiðun framlaga
Skylt er að minnast á það í
sambandi við þessa umfjöllun
um málefni Þróunarsamvinnu-
stofnunar íslands, að Tíminn hef-
ur haldið fram því sjónarmiði að
varasamt hafi verið á sinni tíð að
álykta jafnafdráttarlaust um
stighækkandi framlög til þróun-
armálefna eins og Alþingi gerði
vorið 1985. Sú hætta er alltaf
fyrir hendi að ýmsar aðstæður
gerðu slíka ályktun óraunhæfa.
Reynslan hefur leitt í ljós að
stefnumörkun Alþingis var ekki
í samræmi við aðstæður og getu
þegar til átti að taka. Skynsam-
legra hefði verið að móta stefnu
í þessum málum á öðrum grund-
velli en að elta fjárveitingafor-
múlur annarra þjóða, m.a.
vegna þess að hjá þeim er ekki
allt sem skyldi um framkvæmd
þróunaraðstoðar og árangur
hennar. Árangur þróunarað-
stoðar er ekki alltaf í samræmi
við fjármagnið sem í hana hefur
farið. Þá sögu hefðu alþingis-
menn átt að þekkja þegar þeir
samþykktu að hækka framlög til
þróunaraðstoðar samkvæmt gef-
inni formúlu án annars rök-
stuðnings og skilyrða.
En þessi ábending gefur hins
vegar ekki tilefni til þess að
duttlungar eigi að ráða framlög-'
um Alþingis til Þróunarsam-
vinnustofnunar íslands. Hún
hefur sýnt í verki að hún er fær
um að sinna árangursríkum
verkefnum, sem eru innan
skynsamlegs fjárhagsramma og
viðráðanleg í framkvæmd. Þess
á stofnunin að njóta á þeim
tímamótum sem nú eru í starfi
hennar, þegar áætluðu megin-
verkefni er að ljúka og nauðsyn-
legt að finna ný verkefni. Stjórn
stofnunarinnar hefur þegar áætl-
að hver þessi verkefni skuli vera,
auk þess sem ýmsu er enn ólokið
af því sem stofnunin hefur verið
að vinna að. íslensk stjórnvöld
mega ekki láta þessi mál liggja í
láginni. íslendingum ber að
sinna þessu mikilvæga alþjóð-
lega málefni eins og aðrar vel-
megunarþjóðir.