Tíminn - 30.01.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 30. janúar 1990
Þriðjudagur 30. janúar 1990
Tíminn 9
Samningar líklega undirritaðir i dag:
Kaupmáttur tryggður -Verðbólgan husluð?
Flest bendir nú til að samningar séu að
takast milli aðila vinnumarkaðarins en
að auki muni samningar takast með
BSRB og ríkinu á svipuðum nótum en
fulltrúar bandalagsins settust á samn-
ingafund með samninganefnd ríkisins í
gærkvöldi.
Samkvæmt heimildum Tímans í gær-
kvöldi höfðu samningar tekist um að
launahækkanir verði 1,5% við gildistöku
samninganna en auk þess hækki laun um
2% í haust en kjarasamningurinn gildi
næstu 20 mánuði.
Gert er ráð fyrir rauðu striki í samn-
ingnum. Fari vísitala framfærslukostnað-
ar upp fyrir það skal sérstök launanefnd
úrskurða um samsvarandi hækkun
launa. í þessari launanefnd sem aðilar
vinnumarkaðarins eru ásáttir um að
verði skipuð skulu launþegar eiga odda-
atkvæði.
í stað umtalsverðra krónutöluhækk-
ana er gert ráð fyrir að kaupmáttur
haldist óbreyttur á samningstímanum
eða því sem næst og hækkanir verði ekki
aðrar en þær tvær sem nefndar eru hér
að ofan.
Þá er gert ráð fyrir að útlánavextir
viðskiptabankanna lækki í takt við
i minnkandi verðbólgu og til að herða enn
frekar á þeirri þróun þá hafa viðskipta-
bankarnir sæst á að lækka vextina strax
og samningar taka gildi. Þannig lækki
vextir af almennum skuldabréfum strax
þann 1. febrúar úr 29,3% í 22,3% eða
um-7%. Þessi lækkun og frekari lækkanir
eru þó háðar því að kjarasamningar
takist. Ef að markmið kjarasamninganna
nást telja bankarnir að líklegt sé að
lækka megi nafnvexti um allt að helming
á árinu.
Samið um stöðugleika
Óvenju margir aðilar tengjast að þessu
sinni samningum enda er á öðrum þræði
verið að semja um stöðugleika í efna-
hagslífinu svipað og gerist hjá nágranna-
þjóðunum í stað þeirra stórsveiflna sem
tíðkast hafa hér. Inn í viðræður aðila
koma því bankarnir, ríkisvaldið, bænda-
samtökin og fleiri. Geta má þess að
orðið hefur að samkomulagi að fulltrúi
ASÍ taki á ný sæti í sexmannanefndinni
sem ákveður verð á landbúnaðarafurð-
um.
Væntanlegir samningar byggja á
grunni vísitölu síðustu mánaða og verð-
bólgu- og efnahagsspám fyrir yfirstand-
andi ár. Forsendur eru þó að þessu sinni
sóttar skemmra aftur í tímann en þess
meir byggt á spám. Þetta þýðir að gerð
er krafa um að spár séu traustar og unnar
af kostgæfni.
Stefán Pálsson er formaður samstarfs-
nefndar viðskiptabankanna sem tekið
hefur þátt í kjaraviðræðunum fyrir þeirra
hönd. Hann sagði í gær að því væri spáð
að vísitalan muni hægja mjög á sér ef
samið verður um mjög hóflegar eða
engar krónuhækkanir launa. Verði sam-
ið þannig þá muni útlánavextir lækka
mjög fljótt og þetta atriði hafi bankarnir
staðfest við samninganefndir aðila
vinnumarkaðarins.
Helmings nafnvaxtalækkun?
Stefán sagði að hér væri eingöngú
verið að tala um nafnvexti og að þeir
skuli lækka í takt við minnkandi verð-
bólgu í stað þess að liggja eftir í einn til
tvo mánuði eins og hefur verið þegar
vextir eru ákveðnir út frá meðaltali
þriggja síðustu mánaða á undan. Ekki
væri verið að ræða um lækkaða raunvexti
enda væri öllum ljóst að raunvextir á
íslandi væru orðnir í lægri kantinum
miðað við helstu viðskiptalönd þjóðar-
innar.
„Við höfum lýst því yfir að við munum
færa vextina niður núna strax og þá
lækkar verðbólgan jafnframt. Ef verð-
bólgan fer ekki niður þá fara vextirnir
upp aftur, það er alveg ljóst. Við erum
ekki að binda okkur neitt. Við erum að
hjálpa til. Ef að það gengur eftir að
verðbólgunni verði náð niður á tveim til
þrem mánuðum, þá er því heitið að
vextir bankanna muni fylgja því,“ sagði
Stefán Pálsson bankastjóri.
í gærkvöldi hófust samningaviðræður
BSRB og samninganefndar ríkisins en
náið samband hefur verið milli forystu
BSRB og ASÍ að undanförnu og líklegt
að samið verði við ríkið á svipuðum
nótum og þeim sem ASÍ VSÍ og VMS
eru að sættast á.
Raunvextir lækki líka
Ögmundur Jónasson formaður BSRB
sagði fyrir fundinn með samninganefnd
ríkisins að samstarf hefði verið að undan-
förnu milli BSRB og ASÍ um þau
meginmarkmið að tryggja kaupmátt
launa og ná niður verðbólgu og vöxtum.
„Okkar krafa hér er að hvað sem
bankakerfið kann að gera núna þá
höfum við ekki sagt okkar síðasta orð.
Við viljum fá raunvexti niður,“ sagði
Ögmundur.
- En er raunhæft að telja að raunvextir
geti orðið lægri en í nágrannalöndunum?
„Það er eflaust hægt að finna óhóf
víða um heim og okur. Það er engin
skylda út af fyrir sig þótt að einhversstað-
ar finnist háir raunvextir að þess vegna
skuli þeir líka vera háir hér. Fyrir
örfáum árum voru raunvextir 1-2% og
þótti rýmilegt og það var kallað okur
þegar þeir fóru upp í 4-5%.
Nú er eins og þetta sé orðið nátturu-
lögmál og menn skírskota til heims-
byggðarinnar. Við skírskotum til budd-
unnar og þurfum rauntekjur til að borga
af raunvaxtalánunum. Nauðsynlegar
fjárskuldbindingar almennings eru í
tengslum við húsnæðismál og það gengur
ekki að bankakerfið hér sé orðinn einn
stærsti skattlagningaraðili landsins,“
sagði Ögmundur.
Félagsleg tilraun
Hann sagði jafnframt að í samningun-
um nú væri verið að gera ákveðna
þjóðfélagslega tilraun. Reyna ætti áð ná
niður verðbólgu, tryggja kaupmátt launa
og vonandi næðust raunvextir einnig
niður þegar stundir Iíða fram. Trygging
kaupmáttar væri höfuðatriði enda væri
fólk orðið uppgefið á því að semja æ
ofan í æ um krónur sem það aldrei fengi
í raun.
Fundir stóðu í Karphúsinu frá því kl.
10 í gærmorgun milli aðila vinnumarkað-
arins. Þá var fundur milli aðila og
ríkisstjórnarinnar í Ráðherrabústaðnum
Fulltrúar bændasamtakanna og fulltrúar launþega hittust í gær við lokafrágang tillagna um verðlagsmál landbunaðarafurða sem
Stéttarsambandsins. Gunnlaugur Júlíusson hagfræðingur er næstur Guðmundi J. Guðmundssyni fyrir borðsendanum. Vinstra
lagðar voru fyrir rfldsstjómina í gær. Fulltrúar bænda sitja vinstra megin borðsins og fremstur er Haukur HaUdórsson formaður
megin sitja fulltrúar BSRB og ASÍ. Fremstur er Björn Arnórsson hagfræðingur BSRB og Ásmundur Stefánsson forseti ASÍ.
límamynd Árni Bjarna.
í Tjarnargötunni sem hófst eftir hádegið
og lengi dags. í þeim fundi tóku þátt
fulltrúar bændasamtakanna og bank-
anna enda var fjallað um niðurgreiðslur
og verðlagningu landbúnaðarafurða, en
ein forsenda samninga er að verði þeirra
verði haldið í skefjum.
Þá var á fundinum rætt við ríkisstjórn-
ina um vaxtamáj og lífeyrismál, tekju-
tryggingu og að ríkið ábyrgist laun til
fólks sem unnið hefur hjá fyrirtækjum
sem fara á hausinn. Rætt var einnig á
hvern hátt mætti koma því fyrir að
launþegar nytu meir af lífeyrisgreiðslum
sínum þannig að jöfnuður skapaðist
milli opinberra starfsmanna og almennra
launþega. Einnig var rætt um að hækka
skattleysismörk.
Samningarnir munu því kosta ríkis-
sjóð talsvert fé og tekjutap og fram hefur
komið hjá landbúnaðarráðherra að eigi
að halda verði landbúnaðarafurða
óbreyttu á samningstímanum muni það
kosta ríkissjóð um einn milljarð króna á
árinu.
Eftir fundinn mgð ríkisstjórninni í
gærkvöldi gengu samningsaðilar frá ýms-
um lausum endum auk þess að bíða eftir
svörum ríkisstjórnarinnar. Hún kom
saman kl. 8 í gærkvöldi til að fara yfir
málin en á miðnætti hófst svo fundur
hennar og aðila vinnumarkaðarins en sá
fundur var í raun lokasprettur samninga-
lotunnar að þessu sinni.
Undirritað í dag?
Áhrifamaður í samtökum launþega
sagði í gærkvöldi að sér sýndist allt
benda til að samningar yrðu undirritaðir
í dag. Samningum væri í raun lokið en
framhaldið væri komið undir viðbrögð-
um ríkisvaldsins og á hvern hátt það
hygðist tryggja kjarasamningana.
Forystumenn launþega sem rætt var
við í gær sögðu að af þeirra hálfu hefði
aldrei komið til greina annað en semja
um verðtryggð laun. Forystumenn at-
vinnulífsins væru í raun sama sinnis enda
gerðu þeir sér grein fyrir að efnahagsleg-
ur stöðugleiki og lægri vextir væru ekki
síður í þeirra eigin þágu en launþega.
Um þetta væri því eining, þó með þeirri
undantekningu að atvinnurekstur sem
verslaði með peninga hefði ekki sama
skilning á málinu. Sá rekstur teldi hag
sínum best borgið með sem hæstum
vöxtum.
Þórður Friðjónsson forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar sagði í gær meðan fundur
ASÍ/VSÍ, VMS stóð yfir, að grundvöllur
hugsanlegra kjarasamninga nú hvíldi á
ákveðnum upplýsingum um efnahags-
horfur hvað varðaði verðlag, viðskipta-
kjör og landsframleiðslu og talsvert verk
væri að ganga frá þeim þáttum sem að
ríkinu sneru.
í takt við nágrannana?
Hann sagði að ljóst væri þó að megin-
markmið samninganna nú væri að verja
kaupmátt launa en um leið að ná veruleg-
um árangri í þá átt að lækka verðbólgu.
Það gæti hugsanlega tekist nú þar sem
jafnvægi væri að skapast milli tekna og
útgjalda þjóðarinnar. Hlutfall þar í milli
væri nú hagstæðara en verið hefði um
skeið og því líklegra nú en áður að
stöðugleiki gæti skapast í efnahagslífinu.
Þórður Friðjónsson sagði að ýmislegt
benti nú til að betri almennur skilningur
væri nú á nauðsyn þess að ná verðbólg-
unni niður. Þetta stafaði hugsanlega af
tvennu: Aðstæðum í efnahagslífinu og
því að forsenda fyrir virkri þátttöku
Islendinga í samstarfi við aðrar þjóðir á
efnahags- og atvinnusviðinu væri að
verðbólgan næðist niður á svipað stig og
gerist í öðrum löndum. Líklegt væri að
menn gerðu sér almennt betri og betri
grein fyrir því að það gæti orðið þjóðinni
dýrkeypt að haga efnahagsmálum sínum
á verulega annan veg en nágrannaþjóð-
irnar gera. -sá