Tíminn - 06.02.1990, Blaðsíða 7

Tíminn - 06.02.1990, Blaðsíða 7
Þriðjudagur 6. febrúar 1990 Tíminn 7 jlllll AÐ UTAN lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll[|||||[llllllll[|||||llllllllllllllllllillllllllllllllllll|||[||||||lillllllllllllllll||||||||||||[[[|||||||||||||||||||||||||||l[|||[|[||[llll[ll|||l|||||||||||||||||||||[||ll||||||||ll|||l||l|||||||||||Tl KAMBODIA Rauðir khmerar ákveðnir í að ná völdum á ný Enn er Kambódía í heimsfréttunum og eins og verið hefur síðustu áratugi eru fréttirnar þaðan ófriðvœniegar. Það er ekki svo ýkja langt síðan Vesturlanda- búar sem þangað komu voru á einu máli um að landið vœri sérlega fagurt og frítt og íbúarnir einstaklega elskulegir. En þá hófu stórveldi heimsins að skipta sér af málum þar, ýmist beint eða óbeint, með hroðalegum afleiðing- um. Hámarki náði blóðbaðið og skelfingin á valdaárum Rauðu khmeranna, sem Kínverjar styðja að málum, frá því í apríl 1975 til janúar 1979, þegar a.m.k. ein milljón manna var drepin og þjóðskipulag allt lagt í rúst. Þá gerði víetnamski herinn innrás í landið og síðan hafa stórveldin verið að ráðskast með hvernig málum skyldi háttað í landinu í framtíðinni. Víetnamar yfirgáfu landið í september sl. skv. samningum og síðan hefur verið reynt að búa svo um hnútana að samsteypustjórn andspyrnuafla taki sameiginlega að sér stjórn landsins. En Rauðu khmerarnir eru þegar farnir að láta til sín taka og íbúum Kambódíu hrýs hugur við ef þeir eiga enn eftir að ná völdum. Blaða- maður The Sunday Times var á ferð í Kambódíu skömmu áður en víet- nömsku hermennirnir fóru og komst alla leið að landamœrum Thailands. Hann segir hér á eftir frá því sem hann varð vísari. Og þó að nokkuð sé um liðið er ástandið jafnótryggt og fyrr. Ungir hermenn Rauðu khmeranna eru kannskl ekki óttalega vígalegir að s]á en íbúum Kambódíu stendur skelfilegur stugguraf þelm. Bræður Pols Pot hata hann Bróðir Pols Pot sat á hœkjum sér á tekkgólfinu í húsi sínu og dreypti á tei. Eftir u.þ.b. eina klukkustund sagði hann af óvœnt- um ákafa: „Eg vildi aö bróðir minn liíði í öðrum heimi“. „Ég hef orðið fyrir miklum von- brigðum með hann. Ef hann kemur nokkurn líma aflur til œttarþorpsins síns œtti að bjóða hverjum einasta Khmera á lífi að skera hann meö rakvélarblaði." Pol Pot gerði land sitt að einum allsherjarvígvelli og sú hœtta vofir yfir landi hans nú, að sagan endur- taki sig. Pol Pot er orðinn 61 árs og nafn hans vekur enn ákaft hatur í brjósti manna. Upphaflegt nafn hans var Saloth Sar. Saloth Seng, 76 ára, og Saloth Nhep, 63 ára, eru þeir tveir eldri brœður hans sem enn eru á lífi. Þeir liðu eins miklar þjáningar og allir aðrir á þeim tíma sem Rauðu khmerarnir réðu lögum og lofum í landinu og myrtu a.m.k. eina milljón manns. Seng gleymir því aldrei þegar menn Pols Pot drápu son hans, þá 13 ára gamlan, meö því að slá hann fast í hnakkann meö landbúnaðarverkfœri. Engin þjóð í heiminum hefur orðið að líða viðlíka þjáningar síð- ustu tvo áratugina og sú kambód- íska. Undir forystu Pols Pot drápu Rauðu khmerarnir yfir eina milljón af íbúum Kambódíu á þrem valda- árum, frá apríl 1975 lil janúar 1979. íbúar borga voru neyddir lil að yftr- gefa heimili sín, sérhver vottur af mannrétlindum var afmáður, fjöl- skyldur voru skildar að og fólk þvingað til að dveljast í sveitahér- uðum viö fangabúöavist. I janúar 1979 gerði víetnamski herinn innrás í Kambódíu og rak þessa harðstjórn frá völdum. En hreyfing Rauðu khmeranna hefur gengið í endurnýjun lífdaganna, endurvopnuð á kostnað Kínverja, sem hafa skuldbundið sig til að heyja þreytistríð gegn Víetnömum, sem njóta stuönings Sovétmanna, allt til „síðasta khmera“. Enginn forystumanna Rauðu khmeranna, og síst af öllum Pol Pot sem sagður er hafa dvalist á landamœrum Thai- lands og Kambódíu með nýrri eig- inkonu og þrem börnum, hefur ver- ið látinn gjalda glœpa sinna. Nú eru 30.000 Rauðir khmerar undir vopnum Rauöu khmerarnir hafa á sínum snœrum a.m.k. 30.000 vopnaða menn og eru þar af leiðandi öflug- astir þeirra þriggja andspymuhreyf- inga sem hafa barist gegn stjórn- völdunum sem Víetnamar komu á fót. Andspyrnu“stjómin“ þar sem Rauðu khmerarnir hafa töglin og hagldirnar, nýtur viðurkenningar Sameinuðu þjóðanna. En nú eru Rauðu khmerarnir reiðubúnir að hrifsa völdin aftur í sínar hendur. Pol Pot afsalaði sér sínu síðasta embœtti í júní sl., en erlendir stjórnarerindrekar segja að það sé aðeins í þeim tilgangi að fegra þá mynd sem Rauðu khmer- arnir hafa í augum umheimsins. Brœður hans, sem aldrei höfðu talað við Vesturlandabúa fyrr en blaðamann The Sunday Times bar að dyrum þeirra, eyða efri árunum í rólegu þorpi á árbakka þar sem Pol Pot átti sín bernskuár, í grennd við Kompong Thom, 80 mílur norður af Phnom Penh. Foreldrar þeirra voru smábœndur sem rœktuðu hrís- grjón. Staðurinn er fallegur og frið- sœll. Sen-áin, sem rennur um miðja Kompong Thom líður um grœnt landslagið þar sem greina má hrís- grjónaakra, hús úr tekk-viði, endur- reist Búddhamusteri og hávaxin pálmatré. „Ég get aldrei skilið hvað gerð- ist í höfði bróður míns,“ segir Nhep, sem líkist Pol Pot mjög. „Allir hér eru sammála um að hann hafi verið yndislegur drengur, mjög blíður.“ Nhep hefur ekki litið bróður sinn augum í um 30 ár en þá kom hann til aö vera viðstaddur jarðar- för föður þeirra frá Phnom Penh, þar sem hann bjó í leyni. A sjöunda áratugnum varð hann smám saman einn aðalforystusauður kommún- istahreyfingarinnar í Kambódíu. En dulnefnið Pol Pot tók hann sér ekki fyrr en 1976. Þrem árum síðar gerði Nhep sér grein fyrir aö það vœri bróðir hans sem var Pol Pot. Þegar hann vann í nauðungarvinnu í fjarlœgu sveita- héraði þekkti hann búlduleitt and- litið á opinberri ljósmynd sem hékk uppi í matsalnum og varð skelfingu lostinn. Horft yfir landamœri Thailands Síðustu sjö árin hafa yfirvöld meinað Vesturlandabúum aðgang að œttarhéraði Pols Pot og öðrum afskekktari hlulum landsins. En þar sem þau þykjast hafa styrkt stöðu sína leyföu þau blaöamanninum að fara um Kompong Thom til Prean Vihear, forns musteris sem gnœfir yfir þverhnípi á landamœrum Thai- lands. Á þessu vikulanga ferðalagi segist blaðamaðurinn hafa sann- fœrst um að Rauðu khmerarnir séu vissulega að undirbúa að berjast fyrir því að ná völdum á ný. Á hverjum degi var komiö með nýjan hóp manna sem á vantaði lim eftir að hafa lent á sprengju eða í fyrirsát til sjúkraskýlanna. En bœndurnir voru ákveðnir í að verja fjölskyldur sínar, heimili og bústofn. Og blaða- manninum þótti eins mikið til koma að verða var við að ríkisstjórnin hefur teygt anga sína lil jafnvel af- skekktustu héraða og heldur þar stjómsýslu gangandi. Höf- uðborgin Pnom Penh þarf nú að berjast fyrir tilveru sinni á eigin spýtur og margir vestrœnir svart- sýnismenn spá því að hún falli inn- an tíöar vegna skorts á hernaðar- þekkingu. Blaðamaðurinn er varkár í spádómum en hefur trú á því að kambódíski herinn sé í sœmilegu ástandi. Vopnaðir lögreglumenn, sem starfa í því sem nœst hverju jxtrpi, hafa sýnt fram á í átökum, að þeir eru fremri og áhugasamari bar- dagamenn en Rauðu khmerarnir. íbúunum órótt Eins og við mátti búast hefur brottflutningur Víetnama leitt til þess að íbúum Pnom Penh er nokk- uð órótt. Gull hefur hœkkað í verði framyfir heimsmarkaðsverð. En óvissan hefur ekki dregið úr við- skiptagleði borgarbúa. Phnom Penh er nú paradís einkaframtaksins og sívaxandi spillingar. Ríkisstjórnin, sem er undir forsœti Hun Sen, fyrr- um liðsforingja í Rauðu khmerun- um sem snerist gegn Pol Pot, hefur fyrir löngu sagt skilið við hina ósveigjanlegu marxisku stefnu sem víetnömsku ábyrgðarmennirnir hafa aðhyllsl. Nú er afskiptaleysis- stefna í heiðri höfð. Göturnar eru fullar af ungum mönnum á mólorhjólum, sem smyglað er yfir landamœrin frá Thailandi, og stúlkurnar þeirra sitja fyrir aftan þá í söðulselu. Gamla franska sendiráðsbyggingin hýsir nú myndbandabíó. Á veitingahús- unum er gnótt áfengis og hláturs. Ekið á jarðsprengju á sveitavegi Blaöamaður fékk á lilfinning- • una er hann ferðaðist um sveitir landsins, þar sem örbirgð og árstíð- irnar stjórna lífinu, að fólki vœri sœmilega rótl. 1 KompongThom er ekkert útgöngubann. Þar má á eina veitingahúsinu í bocnum dansa til dagrenningar en þar skemmtir hljómsveit vinsœlasla karlsöngvar- ans í Kambódíu. Fylgdarmaður hans var Khieu Kanarith, ritstjóri vikulegs opin- bers málgagns sljórnarinnar í Pnom Penh og þingmaður. Þeim til föru- neytis voru um 10 hermenn undir alls kyns vopnabúnaði. Ritsljórinn var vopnaður tveim skammbyssum og árásarriffli. Þegar útlitið gerðist ískyggilegt sáust ekki á honuni nein hrœðslumerki. Ekkerl bar til tíðinda fyrsta dag- inn. En á öðrum degi feröarinnar, þegar ekið hafði verið í 4 klst. norð- ur af Kompong Thom, rakst farar- tœkið á sprengju sem grafin haföi verið niður við vegarbrúnina. Áhrifin voru líkust því að högg kœmi á bak ferðalanganna en sem betur fer var hún ekki sterkari en svo að þó að hún hefði sprengt fót- inn undan bónda sem heföi stigið á hana gerði hún bílnum engan skaða, utan að rífa í tœllur hjól- barða vinstra aflurhjóls. Ferða- mönnunum brá en voru óskaddaðir. Þá óltuðust menn að fyrirsát vœri framundan. Á slíkum stundum er hvötin til að bjarga eigin lífi yfir- þyrmandi. En hermennirnir stukku strax af bílnum og skriðu áfram meðfram veginum í varnarstöður. 1 ljós kom að aöeins tveini dög- um fyrr höfðu Rauðu khmerarnir veitt fararlœki óbreylts borgara fyr- irsát og var það í fyrsla sinn síðan 1985 að vart var við aðgerðir þeirra á þessum fáfarna vegi. Tveir fórust. Herinn tók skömmu síðar Rauðan khmera til fanga. Hann sagði að þeir hefðu komið fyrir 8 sprengju- gildrum á veginum. Hermennirnir fundu 7 þeirra, breski blaöamaður- inn og ferðafélagar hans höfðu ekið á þá áttundu. Nœr landamœrunum hittu þeir 22ja ára gamla hjúkrunarkonu, Bot Sonneary, sem ekki hafði verið eins heppin. Hún haföi lent í fyrirsál þegar hún var á leið til brúðkaups síns og varö fyrir B-41 eldflaug Rauðu khmeranna. Það varð að taka af henni hœgri fótlegg við mjöðm. Dœmigerð harmsaga Kambódíukonu Ævisaga Sonnearys er dœmi- gerð fyrir harma þessarar þjóðar. Hún var átta ára gömul 1975 jíegar Rauðu khmerarnir gengu í fylkingu inn í þorpiö hennar og neyddu fjöl- skyldu hennar til að vinna nauð- ungarvinnu í margra kílómetra fjar- lœgð. Þegar hún var 12 ára hröktu Ví- elnamar khmerana upp í fjöllin og frumskóginn meðfram landamœr- um Thailands. En hún komst aö því að hún álli ekkert heimili lengur til aö hverfa aflur til. Móðir hennar, faðir, vinir, allir voru látnir. Aðeins ein systir haföi komist af. Rélt eins og tugir þúsunda annarra sem höföu verið fluttir frá heimilum sín- um, byggði Sonneary upp nýtt líf, kynnlist ungum manni og var í þann veginn að giflasl honum þeg- ar hún lenti í eldflaugaárásinni sem kostaði hana fólinn. Allt stóð þá til reiöu fyrir brúð- kaupið, allt frá kirjandi Búddha- prestinum til girnilegra kambód- ískra hátíðarétta og socta Bayon vínsins, En það sá blaðamaöur síðast til hennar að tvísýnt var um hvort hún héldi lífi þar sem hún beið þess að þyrla kœmi lil að flytja hana til Pnom Penh. Unnusti hennar slrauk hönd hennar og reyndi að láta henni líða sem best þar sem hún lá náföl á sjúkrabörunum. Yfirvöld í Peking, Moskvu, Washington og Hanoi keppa um völdin Það er snertingin við svona at- burði sem kemur aökomumönnum í skilning um að stríð geisar á þess- um slóðum. Kambódíska þjóðin sveiflast enn milli lilhugsunarinnar um skelfilega fortíð og ólrygga framtíð. Keppnin um völdin sem yfirvöld í Peking, Moskvu, Wash- ington og Hanoi heyja í Kambódíu virðist tryggja að stríðsátök í land- inu eigi sér engin endalok.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.