Tíminn - 19.06.1990, Side 6

6 Tíminn
briðjudagur 19. júní 1990
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
Skrifstofur: Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð í lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Kvennadagur
19. júní er séríslenskur kvennadagur, sem á rætur
að rekja til þess að þann dag árið 1915, fyrir 75 ár-
um, staðfesti konungur breytingu sem Alþingi hafði
gert á stjómarskrá landsins og fól það í sér að konur,
sem náð höfðu fertugsaldri og uppfylltu önnur skil-
yrði, skyldu hafa kosningarétt til Alþingis. Löngu
fyrr höfðu íslenskar konur öðlast nokkum kosninga-
rétt til sveitarstjóma og notfært sér hann með eftir-
minnilegum hætti, m.a. í kosningum til bæjarstjóm-
ar Reykjavíkur.
Kosningaréttar- og kjörgengisákvæði íslensku
stjómarskrárinnar fyrir 75 áram hafa mikla sögulega
þýðingu, því að óvíða höfðu konur þá öðlast kosn-
ingarétt, þrátt fyrir harðvítuga baráttu sína. íslend-
ingar vom á þessum tímum engir eftirbátar annarra
þjóða um aukin réttindi kvenna, miklu firemur í far-
arbroddi.
Margir ímynda sér að íslensk kvennabarátta sé nýt-
ilkomin og hefjist með Rauðsokkum og samtökum
um kvennalista og öðm sem tilheyrir allra síðustu ár-
um. Svo er auðvitað ekki. Kvennabarátta á sér meira
en 100 ára óslitna sögu hér á landi og ekki annað að
sjá en hún sé með svipuðum megineinkennum og í
öðmm kristnum, vestrænum lýðræðislöndum. Ekki
sýnist ástæða til að slíta þessa sögu úr samhengi við
aðra réttindabaráttu almennings á síðustu manns-
öldmm, heldur er hún grein á þeim meiði. Saga
kvennabaráttunnar er vörðuð áfangasigrum eins og
önnur lýðræðisleg mannréttindabarátta.
Hins vegar er það rétt að jafhréttisbarátta síðustu
15-20 ár hefur verið atkvæðamikil og árangursrík.
Ástæða er til að veita athygli þróun löggjafar um
jafnréttismál síðasta einn og hálfan áratug, eða firá
því lög nr. 78/1976 um jafnrétti kvenna og karla
vom sett þar til endurskoðuð jafnréttislög vom sam-
þykkt 1985 og þau síðan endurbætt með núgildandi
lögum. Saga jafnréttislöggjafar sýnir að Alþingi hef-
ur verið frjálslynt í þessum efnum, enda í fiillu sam-
ræmi við almenn viðhorf í þjóðfélaginu til þessara
mála. Allir íslensku þingflokkamir hafa stutt að
framgangi réttindabaráttu kvenna í farsælu samstarfi
á Alþingi.
Margir em því þeirrar skoðunar að varla verði í bili
haldið lengra á þeirri braut að orða jafnréttisstefnuna
í lögum. Nú sé komið að því að tilgangi laganna
verði náð með markvissri framkvæmd þeirra eins og
þau mál snúa að félagsmálaráðherra og ríkisvaldi yf-
irleitt. Auk þess sýnist jafnréttisbaráttan hljóta að
færast inn á vinnumarkaðinn með beinum hætti að
því er tekur til samninga um kaup og kjör og þó e.t.v.
fremur hvað varðar ráðningar og stöðuveitingar, þar
sem kannanir benda til að karlar séu teknir fram yfir
konur þegar um tvennt er að velja. Vandamál af
þessu tagi verður ekki leyst með lagafyrirmælum
firekar en orðið er. Oftrú á lagabókstaf kemur þama
að litlu haldi, ef viðhorf á vinnumarkaði em þau að
fara sér hægt um framkvæmd markaðrar stefnu.
Kvenréttindabaráttan verður að aðlagast þessum
vanda af raunsæi.

GARRI
Kannski cr það að bera í bakka-
fullan lækinn að lialda áfram að
eltast við gæluverkefni ihulds-
meirihlutans í Reykjavík iöngu
eftir að menn hafa fengið sig fuil-
sadda af borgarstjómarkosning-
um, auk þess sem komin er há-
sumartið, þegar fóik vill fara að
njðta útivistar i hressandi veðr-
um, sem ailtaf fylgja íslenskum
sumrum, hvort sem er í kuidast-
eytu þegar hann leggst i norða-
náttir eða í útsynningi sem á það
til að blása um suðvesturhornið
með lemjanda og rigningu.
Náttúrufegurö og
En jafnvel þótt Reykvíkingar
legóu aila stund á að gleyma verk-
um borgarstjórnarracirihlutans
til þess að muna þeim mun bctur
eftir dásemdum náítúrunuar
sjálfrar úr hendi skaparans roeð
óspUltu umhverfi, sein svo viða
má finna á borgarlandinu og
svipmlklum sjóndeildarhring
borgarinnar — þá er það hægara
sagt en gert Engu er Jíkara en að
sú ógæfa fyigi höfuðborginni, aó
þar þurfi manrranna verk að
verða þeim mun umdeiianiegri
sem mcira er í þau lagk Skipulag
Reykjavíkur miðar að því að
sundra og dreifa, Það stúkar allt
niður í hólf. I»ar á meðal hefur
höfuðborg íslands á sér sama
stéttaskiptingarbraginn og tii-
hneigingu til að sýna mun auðs og
fátæktar eins og stórborgum
hcimsins er lagið. Engu cr iíkara
en að Skipuiagsfræðingum kot-
ríkja þyki óhjákvæmitegt að apa
þetta eftir. Það sem betur fer í
skipulagi erlendra borga verður
þeim síður að fyrirmynd. Þó er
verst hversu h'tið fer fyrir því að
reynt sé rneð manuavcrkum að
láta höfuðborgina íalla inn i stór-
brotið Jandslagið, þannig að
inönnuin finnist hún eins og sjálf*
sprottin úr Jjví. í'tlendingar undr-
ast formlevsið í yftrbragði
Reykjavíkur, eins og þó er mikið
iagt í byggingar og hvers kyns
mannvirki.
Gervináttúra
Eitthvert furðulegasta framtak
borgarstjórnar á síðari árum er
svokallaður dýragarður í Laugar-
dal. Það htýtur að vekja undrun
aö borgaryfirvöid skuli telja það
til frægðar- og nauðsynjaverka að
keppa við skaparann sjáifan með
því að búa til gervináttúru á borð
við þcnnan garð. Fáránleiki þess
verks kemur þehn mun betur i
Ijós að nú er básumar og auðvelt
að komast út úr borginni til þess
að njóta sköpunarverka skapar-
ans sjálfs i landi sem er frægt af
iandslagi og óendanlegri formfeg-
urð og Iffi.
Það er aó visu satt að sú ónáttúra
hefur fyigt kúngum og kcisurutn
frá ómunatíð að láta nema dýr á
brott úr náttúrlegu umhverfi sínu
og flytja þau i gerviheima dýra-
garða iimnn borgannarka. F.in-
hver lífseigasta tegund misnevt-
ingar i skepnuhaldi og hin full-
komna andstæða náttúrlegs bú~
skapar, er sá manniegi
skepnuskapur að ioka viiiidýr
inni í búrum til þess að hafa af
þeim augnayndi, eins og stundum
cr látið íveðri vaka, cn hefur jafn-
oft veriö til þess gert að baía villi-
dýr á lager til þess að þjóna bryll-
ingsþörf mámtsins sjálfs.
Nú skal það viðurkennt aö him-
iun og haf er millí dýragarðs-
stefnu rómverskra keisara fyrir
2000 árum og dýrasýniugar
Reykjavíkuríhatdsins í Laugar-
dai. En það breytir engu um fá-
nýli þess að safna saman tegund-
um úr íslenska dýraríkinu, giröa
þær af í þröngum og fjandsamleg-
um hólfum eða loka þær inni i
rimlabúrum í þeim tilgángi að
vckja áhuga borgarbúans og
barnaima á h'fríki nátlúrunnar.
Þessi nútímadýragarðsstefna —
sem reyodar er forneskjan sjálf
-• batnar ekki við það að auka í
safnið öpum og siðngum og öðr-
um franiandiegum dýrategund-
um sem rifnar hafa verið úr heim-
kynnum sínum í andstöðu við lög-
mál náttúrunnar.
Hví ekkí Kjös?
Dýragaröurinn í Laugardal er
hrœðileg afmyndun af isienskri
náttúru þar sem nú er þar belst til
sýnis éinmana hreindýr úr vfðátt-
um Austfj arðahálendisi ns, lokað
inni í þröngu hðifi með einni gæs,
og sorgbitinn selkópur hímandi á
einhverjum steinskúiptúr t van-
smíðaðri tjörn, svo úrættis við ís-
Íeuskt Selálátur sem frekast má
verða. Siðan má búasl við því að
stcypt verðí gryfla uodir hvíta-
björn, eins og frægt var í Hafnar-
firöi forðuro og dýragarðsspesia-
listar halda að sé ómissandi i ís-
lensku dýrasafni. En ef það verð-
ur ekki, mun aitjent ætlunin að
koma upp pínusauðfjárbúi til
þess einkum að sýna reykvískum
smábörnum hvernig ær með
löinbum litur út, þútt slíkrar sjón-
ar væri betur notið með þvi að
skreppa upp í Kj ós. Garri

VITT OG BREITT
Mannlegri reisn misboðið
Ef marka má það, sem útvörp og blöð
segja um sambúð kynjanna, lemja
karlar konur og plaga þær andlega
sem líkamlega núna, þremur aldar-
fjórðungum eítir að konur hlutu al-
menn lýðréttindi og fengu kosninga-
rétt. Einkum virðast það vera konur af
erlendu bergi brotnar, en giftar Islend-
ingum, sem beittar era harðræði og
reyna eiginmennimir allt hvað þeir
geta til að koma í veg fyrir að konur
þeirra frétti af þeim sjálfsögðu og
lagalegu mannréttindum sem þær
njóta hér á iandi.
Ljótt er ef satt er og er engin ástæða
til að bera brigður á að rétt sé með far-
ið. Sögð hefúr verið hörmungarsaga
pólskrar konu sem varð fyrir þeirri
ógæfú að lenda í íslensku hjónabandi.
Þar mátti hún þola misþyrmingar og
brottrekstur frá eignum, en heíúr nú
hlotið aðstoð til að ná rétti sínum.
í úttekt sem Þjóðviljinn gerir á mál-
efnum erlendra kvenna í íslenskum
hjónaböndum kemur í ljós að 39 kon-
ur fæddar erlendis leituðu ásjár í
Kvennaathvarfmu á síðasta ári.
Skilningsvana
tildragelsi
Þótt ekki sé tekið fram hve maigar
konur fæddar erlendis era giftar á ís-
landi sýnist hér vera ærið há hlutfalls-
tala. En tekið er fram að 110-130 kon-
ur frá Suðaustur-Asíu séu stærstu
hópar erlendra kvenna sem búsettar
era hér á landi, en þær era flestar frá
Filippseyjum og Thailandi.
Til hjónabandanna er stofnað með
ýmsum hætti og næsta víst að mikið
vantar á að alltaf ríki sá skilningur
milli aðila sem lög og venja á íslandi
kveða á um.
Tildragelsið og allt sem því til heyrir
getur verið báðum aðilum allt eins
framandi og tungumálin sem þeir tala
- og skilja.
En jwð atriði á í sjálfu sér ekki að
koma í veg fyrir að fólk sýni hvert
öðra tilhlýðilega virðingu og að ekki
sé gengið á rétt annars aðilans til að
hygla hinum.
Stjómvöld hafa skipað vinnuhóp til
að kanna stöðu erlendra kvenna sem
giftar era íslenskum körlum. Það seg-
ir nokkuð um að vandamálið er miklu
stærra í sniðum en almennt er látið í
veðri vaka. Til hins sama bendir allur
sá fjöldi erlendra kvenna sem lendir í
þeim hremmingum að giftast til ís-
lands og neyðist til að leita skjóls í
Kvennaathvarfi þegar ekki er f nein
önnur hús að venda, að því tilskildu
að þar sé nokkuð rúm vegna fjölda is-
lenskra kvenna sem þangað leitar
undan þunghentum eigin- eða sam-
býlismönnum. Samt leikur grunur á
að þær konur séu miklu fleiri sem um-
hverfi og uppeldi hefúr kennt að vera
ekkert að kvarta undan körlunum, en
þjóna þeim möglunarlaust í hvivetna.
Mannréttindi
Forystusveit íslenskra femínista berst
hinni góðu baráttu sem leiða á kven-
þjóðina til sigurs í jafnréttisstriðinu
mikla. Er takmarkið álíka nálægt og
jafúrétti sósíalismans, þar sem sumir
era jafnari en aðrir.
En þegar jafúrétti kynjanna er náð
verður hægt að snúa sér að jafnréttis-
baráttu milli kvenna en best að sleppa
öllum væntingum um að nokkra sinni
verði jaftirétti á meðal karla að vera-
leika.
En fyrir einhveiju verða herskáir að
beijast og era kvenréttindi á íslandi
hið verðugasta verkefiii sem allir
leggja liðaf fremsta megni - í orði - og
sér hveigi fyrir endann á siguigöng-
unni.
En það er ömurlegt til þess að hugsa
að enn í dag skuli vera til íslenskir
karlmenn sem halda að þeir geti farið
með konur eins og réttúidalausar am-
báttir og sýnt þeim harðræði sem sið-
uðu fólki er ekki bjóðandi.
Islenskar konur era vel meðvitaðar
um réttindi sín og vita að þær era ekki
í heiminn bomar til að láta brenglaða
karla misbjóða sér og kúska. Yfirleitt
vita þær líka um þá lagavemd sem
þær njóta. Þetta vekur þá spumingu
hvort löðurmenni, sem finna hjá sér
hvatir til kvennakúgunar, leiti til fjar-
lægra landa til kvonfangs sem þeim er
að skapi.
I mörgum útlöndum er staða kvenna
önnur og margfalt verri en hér, hvað
sem femínistar segja. Þar er viða hægt
að semja um ráðahag þar sem brúður-
in hefúr allar skyldumar en brúðgum-
inn réttindin. Þannig era hjónabönd
virðingarlausra lítilmenna, og þennan
sið sýnast sumir halda að þeir geti
flutt til íslands.
Sú öfúgþróun sem hér á sér stað hæf-
ir ekki siðaðri þjóð og öll áherslan
sem lögð er á jafhréttið verður heldur
hjáróma á meðan tugir erlendra eigin-
kvenna íslenskra karla flýja á náðir
Kvennaathvarfs vegna þess að þær
era ekki komnar til Islands til að vera
ambáttir hrotta.
OÓ