Tíminn - 20.06.1990, Blaðsíða 2

2 Tíminn
'Míðvikúdágúf £Ó’. júní’ ÍÖÖO
Vilja Islendingar borga „frjálsa" heilbrigðisþjónustu þessu verði?
40% meira í lækna og
lyf en matarinnkaupin
Hvemig ætli íslendingum litist á að þurfa að borga meira (beint
úr eiginn vasa) fyrir lyf og læknisþjónustu heldur en fýrir ölí mat-
arinnkaup heimilanna? í skýrslu um einkaneyslu í nokkmm
OECD löndum vekur m.a. athygli að lyfja- og lækniskostnaður
var nær 15% af heildarútgjöldum Bandaríkjamanna vegna
einkaneysiu — og jafnframt að í þennan eina þátt heilbrígðis-
þjónustunnar þurfa þeir orðið að verja 40% hærra hlutfalli af tekj-
um sínum heldur en til allra matarínnkaupa heimilanna.
Sá er og munurinn að matarkostnað- einkaneyslu hér á landi, eða sem
urinn hefur farið tiltölulega lækkandi
en þessi beini lyfja- og lækniskostn-
aður hefur hlutfallslega hækkað um
helming á hálfum öðrum áratug.
Þessi hluti sjúkra- og heilbrigðis-
þjónustunnar sem Bandaríkjamenn
borga beint úr eiginn vasa svaraði
jafnframt til 9,5% af þjóðarfram-
leiðslu Bandaríkjanna árið 1987.
Þetta er hærra hlutfall heldur en
heildarkostnaður Islendinga vegna
heilbrigðismála á sama ári (sem m.a.
getur verið athyglivert fyrir þá sem
að undaníbmu hafa lesið blaðagrein-
ar um hagkvæmni þess að „frelsa“
(einkavæða) heilbrigðisþjónustu hér
á landi).
Lækna[)jónusta
ódýr á Islandi?
Lyíja og lækniskostnaður sem Is-
lendingar borga beint (tannlækna-
kostnaður að miklum meirihluta)
nemur hins vegar aðeins um 1,6% af
svarar kringum 1% af þjóðarffam-
leiðslu landsmanna. Heildarkostnað-
ur Islendinga vegna heilbrigðismála
— hins opinbera og einstaklinga —
nam hins vegar 8,5% þjóðarfram-
leiðslunnar hér á landi árin 1987 og
1988.
Þótt sem flestum þykir víst þó nóg
um kostnaðinn af heilbrigðisþjónust-
unni hér á landi er hann samt (enn
a.m.k.) mun lægra hlutfall þjóðar-
framleiðslunnar heldur en sá hluti
bandarískrar heilbrigðisþjónustu sem
menn þuríú þar í landi að borga beint
af heimilispeningunum. Hvert hlut-
fall heildarkostnað vegna heilbrigð-
ismála í Bandaríkjunum er af þjóðar-
framleiðslu hefur Tíminn ekki tölur
um. En alkunna er að auk beinna út-
gjalda almennings greiða opinberir
aðilar þar í landi verulegar fjárhæðir
fyrir læknisþjónustu starfsmanna
sinna og þeirra allra verst settu í
þjóðfélaginu og sömuleiðis banda-
rísk fyrirtæki stórar fúlgur (og stöð-
ugt stækkandi) vegna sjúkra- og
læknisþjónustu starfsmanna sinna og
fjölskyldna þeirra.
Um 1% í Englandi
en 15% í USA
Það hlutfall einkaneyslunnar sem
fer til lyfjakaupa og læknisþjónustu
er töluvert mismunandi milli OECD
landanna — en hefúr hins vegar
breyst fremur lítið á árunum 1973 til
1987, nema í Bandaríkjunum.
Englendingar hafa sloppið „billeg-
ast“, aðeins þurfl að eyða um 1%
heimilispeninganna í þennan lið.
Næstir koma Islendingar (1,3-1,6%)
Timamynd; Áml BJama
og Danir litlu fyrir ofan. í Svíþjóð
hefúr þetta hlutfall verið um 2,5% og
á bilinu 3-4% í Þýskalandi, Noregi,
Finnlandi, Spáni og Grikklandi. Hjá
Áströlum hafa um 7% einkaneysl-
unnar farið í lyf og lækna, um 9% í
Frakklandi og um 10% í Japan.
I Bandaríkjunum var þessi beini
heilbrigðiskostnaður um 10% einka-
neyslunnar árið 1973 — en hefúr síð-
an vaxið upp í tæp 15% hálfúm öðr-
um áratug síðar, eins og áður greinir.
Þessi liður var þá orðinn 2. stærsti
liður heimilisútgjaldanna þar í landi,
aðeins húsnæðiskostnaðurinn var
stærri hluti.
- HEI
Erlendar konur á Islandi:
Þegar draumaprinsinn
bregst öllum vonum
Það vakna óhjákvæmilega upp margar spumingar um rétt og
stöðu erlendra kvenna hér á landi eftir fréttir um illa meðferð á
þeim nú nýlega. Tekin vom nokkur dæmi þar sem meðferð á
þeim var mjög slæm og ber þá helst á dæmi pólsku konunnar
sem beitt var miklu harðræði af íslenskum eiginmanni sínum.
Rétt er að taka fram að þó svo dæmi
af þessu tagi komi upp að þá erþetta
ekki dæmi um hvemig öll þessi
hjónabönd eru. Stærstur hluti þeirra
kvenna sem hingað koma frá fjarlæg-
um löndum býr í hamingjusömum
hjónaböndum.
Saga pólsku konunnar er í stuttu
máli á þá leið að hún kynntist ís-
lenskum manni í heimalandi sínu,
fluttist til hans hingað til lands og
giftist honum. Hún segir að öll loforð
hans um öryggi, gott, heilbrigt og
hamingjusamt líf hafi brugðist. Hann
hafi látið hana búa við stöðuga
áfengisóreglu sína og hann hafí beitt
hana andlegu ofríki og líkamlegu of-
bcldi. Og komið í veg fyrir það, eftir
mætti, að hún lærði málið og kynntist
fólki. Þá hafi hann vélað hana til að
undirrita kaupmála sem ætlaður var
til að rýra rétt hennar við eignaskipti
vegna hjónaskilnaðar. Kaupmálinn
var á íslensku og segir konan að mað-
urinn hafi tjáð sér að skjalið væri til
þess að tryggja réttarstöðu hennar í
hjúskapnum, þess vegna hafi hún
skrifað undir. Sambúð þeirra varð
stutt. Hún kveður manninn hafa hrak-
ið sig af heimili þeirra hjóna og það-
an hafi hún ekki átt i önnur hús að
venda en í Kvennaathvarfið. Konan
sé nú ákveðin í að skilja við mann
sinn og vilji fá eðlilega hlutdeild í
eignum bús þeirra og hæfilegar
skaðabætur vegna líkamsárása og
andlegs ofríkis og vegna svikinna
loforða. Hann hafi fengið sig til þess
að yfirgefa heimkynni sín fyrir sig og
hún hafi þurft að brjóta alla brýr að
baki sér og eigi ekki afturkvæmt.
Samtök um kvennaathvarf hafa
áhuga á máli þessarar konu vegna
þcss að þau telja að það sé dæmi um
mikið þjóðfélagslegt vandamál hér á
landi. En samtökin telja að konur
Sigrún Astrós í leikferð
Leikritið Sigrún Ástrós er nú á
leikferð í kringum landið, en sýn-
ingin gekk mjög vel í Borgarleik-
húsinu í vetur. Með aðalhlutverk og
jafnframt eina hlutverkið fer Margr-
ét Helga Jóhannsdóttir. Hanna Mar-
ía Karlsdóttir þreytir frumraun sína
sem leikstjóri í þessu verki. Eitt af
kvikmyndahúsum borgarinnar er
með kvikmyndina til sýningar.
Sýnt verður á Akureyri 20.-21.
júní, Dalvík 22. júní, Húsavík 23.
júní, Skjólbrekku 24. júní, Raufar-
höfn 25. júní, Vopnafirði 26. júní,
Borgarfirði eystri 28. júní, Seyðis-
firði 29. júní, Reyðarfirði 30. júní,
Neskaupstað 1. júlí, Mánagarði 2.
júlí.
sem hingað koma í því skyni að gift-
ast íslenskum karlmönnum búi ofl
viö mikið félagslegt óöryggi. Þessar
konur komi á tíðum úr mjög ólíku
menningarumhverfi, og fái alls ekki
þá aðstoð sem nauðsynleg er til þess
að aðlagast íslensku samfélagi á eðli-
legan hátt. Þá viti Kvennaathvarfið
dæmi þess að þessar konur hafi sætt
hér miklu harðræði. En þessar konur
viti oft alls ekki hvemig þær eigi að
bregðast við slíku, tali ofl ekki málið
og þekki engan sem hægt sé að leita
til. Á rúmi ári hafa konur frá þrettán
löndum leitað til Kvennaathvarfsins.
Samtök um Kvennaathvarf telja að
brýna nauðsyn beri til þess að fram
fari nú ítaleg umræða um þessi mál er
leiði til lausnar á þessum vanda.
Samtök um Kvennaathvarf vilja að
hér á landi verði komið upp aðstöðu
þar sem konur sem hingað koma til
að ganga í hjúskap fái leiðbeiningar
sem þeim séu nauðsynlegar til þess
að kynnast þjóðfélagi okkar og
kennslu í íslensku. Og þangað gætu
þær leitað ef upp koma vandamál.
Auðvitað eiga svo þessar konur eins
og aðrar konur á Islandi, er sæta of-
ríki, aðgang að aðstöðu Kvennaat-
hvarfsins.
Frá áramótum 1988-89 hafa samtals
39 erlendar konur haft samband við
Kvennaathvarfið. Þær koma frá sex-
tán þjóðlöndum. Stærstu hópar er-
lendra kvenna sem búsettar eru hér á
landi koma frá Asíu, um 60-70 frá
Thailandi og 50-60 frá Filippseyjum.
Sumar þessara kvenna koma hingað
til að fiýja óbærilegt ástand heima
fyrir en þeirra bíður ekki betra ástand
hér á landi ef þær eru svo ólánsamar
að lenda á slæmum eiginmanni.
Sérstakur vinnuhópur var settur á
laggimar af dóms-, mennta- og fé-
lagsmálaráðuneytunum sem hefur
því hlutverki að gegna að Ijalla um
stöðu þesara kvenna. Er ætlunin að
gefa út bækling í haust á ensku og á
Asiumáli. Þar eiga að koma fram
ýmsar upplýsingar um íslenskt þjóð-
félag sem koma þessum konum að
gagni. -KMH
Vísinda-
nefndin
fundarí
Hollandi
Vísindanefnd Alþjóða hval-
veiðiráðsins er nú á fundi í Hol-
landi. íslendingar, Norðmenn og
Japanir hafa lagt fram gögn i
nefndinni um ástand hvalastofn-
anna. Nefndin mun einkum
beina sjónum sfnum að hrefn-
unni og er búist við að fram komi
tillaga á ársfundl Alþjóða hval-
veiðiráðsins, en hann hefst 2. júlí,
um að heimiiaðar verði veiðar á
henni að nýju.
Vísindanefndin iýkur störfum í
lok þessarar viku. Þá taka vinnu-
hópar tíl starfa og starfa fram að
fundi Alþjóða hvalveiðiráðsins.
Fundlr ráðsins standa tíl 7. júlí.
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra fer fyrir islensku
nefndinni á ársfundinum, en
með honum eru m.a. Guðmund-
ur Eiríksson þjóðréttarfraeðing-
ur, Jóhann Sigurjónsson sjávar-
Uffræðingur, Hermann Svein-
björnsson aðstoðarmaður sjáv-
arútvegsráðherra, Kristján
Loftsson framkvæmdastjóri og
Kjartan Júhusson frá sjávarút-
vegsráðuneytinu. -EÓ
Ríkisstjórnin og BHMR:
Viðræður
mögulegar
Steingrimur Hermannsson for-
sætísráðherra sagði að Páll Hall-
dórsson formaður BHMR hefði
alls ekki hafnað viðræðum við
ríkisstjórnina á óformlegum
fundi sem þeir áttu í fyrradag.
„Ég geri ráð fyrir þvi að ræða
þetta á ríkisstjórnarfundi á
morgun“, sagði Steingrímur i
samtali við Tíraann í gær.
Steingrímur sagði að hann og
formaður BHMR hefðu ekki átt
neinar formlegar viðræður,
heldur hefði hann með fundi
þeirra verið að kanna hvort
hægt væri að setjast niður og
finna lausn á þessu máli.
Að sögn Steingríms hafnaði for-
maður BHMR ekki frekarí við-
ræðum. Hann sagði einnig að
hann hefði fengið bréf frá
BHMR félögum í dag, þar sem
þeir færðu rök gegn því sem rík-
isvaldið hefur gert.
Steingrímur taldi að ekki væri
möguleiki á því að sarakomulag
næðist milli þessa tveggja aðila
fyrir fimmtudaginn, en þá hefúr
BHMR boðað til krðfugöngu og
ræðuhalda til að undirstrika þá
kröfu sína um að til launaflokka-
hækkana komi hinn 1. júli. —só
Eyjafjörður rannsakaður með tilliti
til staðsetningar álvers:
Vindmælingamastur
sett upp við Dysnes
Á föstudaginn var gengið frá upp-
setningu mælitækja á 36 metra háu
vindmælingamastri við Dysnes í
Eyjafirði. Samskonar mastur verður
fijótlega sett upp á Keilisnesi, og
einnig verður lítið mastur sett upp á
Árskógsströnd til að gera frumathug-
anir á ríkjandi vindáttum. Að sögn
Sigurðar P. Sigmundssonar hjá Iðn-
þróunarfélagi Eyjaíjarðar eru möstr-
in sett upp að tilstuðlan Markaðs-
stofu Iðnaðarráðuneytisins, og til-
gangurinn er að afia nákvæmra upp-
lýsinga um loftstrauma, ríkjandi
vindáttir og vindhraða með tilliti til
mengunardreifingar vegna hugsan-
legrar staðsetningar álvers. Áætlað
er að mælingamar standi í tólf mán-
uði en árstíðabundnar niðurstöður
verða gefnar út jafn óðum. Slíkar
mælingar liggja fyrir frá öðmm stöð-
um sem til greina koma t.d. frá
Reyðarfirði.
Svæðið kringum Dysnes er mjög
viðkvæmt með tilliti til landbúnaðar
á svæðinu, og því er rík ástæða að
rannsaka loftdreifinguna vandlega.
Sigurður sagði að minna mastur væri
sett upp á Arskógsströnd til að gera
frumathuganir en engar mælingar
hafa verið gerðar þar, og litlar upp-
lýsingar til. Ef staðurinn kemur
meira inn í myndina verður 36 metra
mastur sett upp þar, hugsanlega
seinna í sumar. Hvort af því verður
kemur í ljós á fúndi Álviðræðu-
nefndar og Atlantalhópsins sem
haldinn verður í Reykjavík dagana
25.-28. júní, en þá verður hugsanleg-
um staðsetningarmöguleikum fækk-
að í þijá.
hiá-akureyri.