Tíminn - 07.07.1990, Síða 9
Laugardagur 7. júlí 1990
HELGIN
17
Hjartalyflækningar
um hinn fyrri og þræddur í gegn um
þrengslin. Á leggnum er blaðra sem
fyllt er af vökva og þrýstir hún
þrengslunum út. Þessi aðferð hefur
gefið mjög góða raun, því hún styttir
mjög legutíma á spítala, miðað við
skurðaðgerðir og minnkar þörf fyrir
lyfjameðferð. Þessir sjúklingar liggja
ef til vill ekki í nema fjóra eða fimm
daga, en eftir skurðaðgerð í tíu daga
til tvær vikur. Þeir geta líka mjög
fljótt farið að vinna, sem ekki er kost-
ur á eftir skurðaðgerð. Þetta er aðferð
sem hefur verið að þróast síðustu tiu
árin og hún hefur tekið byltingar-
kenndum framforum. Nú eru víða
framkvæmdar jafnmargar eða fleiri
blásningar en kransæðaaðgerðir, og
við valda sjúldinga gefast þær vel.
En hið sama á við um blásningamar
og við þræðingamar að það er nokk-
uð langur biðlisti. Kostnaður við tæki
er talsverður, en á móti kemur spam-
aður vegna legurýmis og það hve
menn snúa fljótt til vinnu. Árangur er
venjulega ágætur, þótt stöku þurfí að
blása aftur. Takist svo illa til að æðin
lokist við blásningu er aftur á móti
gripið til skurðaðgerðar og hún þá
framkvæmd strax. Því er skurðstofa,
skurðstofulið og skurðlæknir jafnan
nærhendis við blásningu. Þetta eykur
að vísu á kostnað og erfíðleika við
ffamkvæmdina. Líkumar á að æðin
lokist era þó mjög litlar.“
Hvað um batalíkur
fólks?
„Það er mjög misjafnt hvemig fólk
nær sér eftir kransæðastíflu. Margir
hafa hjartakveisu. Sumir fá ekki
kveisu nema við mikla áreynslu, en
öðram nægir að reyna aðeins lítið á
sig.En margir ná mjög góðri heilsu.
Þetta verður oft til þess að menn
breyta sínum lífsvenjum og lífsvið-
horfum. Margir skoða það sem betur
má fara og taka alvarlega á þeim
áhættuþáttum sem að þeim snúa.
Hætta reykingum og taka upp skyn-
samlegri lifnaðarhætti. Endurhæfing
er mikilvæg og margir þessara sjúk-
linga þjálfa sig það vel að þeir kom-
ast í miklu betra form en þeir vora í
fyrir kransæðastífluna og oft betur á
sig komnir en heilbrigðir jafnaldrar
þeirra.“
Örar framfarir
Hvar eram við á vegi stödd miðað
við aðrar þjóðir í aðstöðu til að sinna
þessum sjúklingum?
„Líklega eram við með styttri biðl-
ista en Bretar og eitthvað á undan
Norðurlöndunum. En þar með er
ekki sagt að ástandið sé gott. Því fer
íjarri að við höfum nóg sjúkrarými,
cins og fyrr getur. Nú era t.d. liðin
fjögur ár frá því er byrjað var að gera
hjartaskurðaðgerðir hérlendis, sem
sparað hefur þjóðinni stórfé, en samt
er enn verið að senda fólk til Bret-
lands í þessu skyni. Það þyrfti að
koma öllum þessum aðgerðum hing-
að heim. íslenskir skurðlæknar hafa
staðið sig mjög vel og tíðni alvar-
legra fylgikvilla eftir skurðaðgerðir
er mun lægri en á þeim stöðum er-
lendis sem við höfum sent sjúklinga.
Til þess liggja margar ástæður, sem
ekki verða raktar hér. Aðgerðimar
hafa því heppnast mjög vel hér
heima, þrátt fýrir ýmsar hrakspár í
upphafi.
Það gleymist þó mjög oft að skurð-
aðgerðir era aðeins tímabundin
lækning. Við skurðagerð er aðeins
leitt ffamhjá þrengslum í kransæðum
með æðagræðlingum, en sjúkdómur-
inn er ennþá til staðar. Því verður
æðakölkun líka í nýju æðunum og sé
ekkert að gert skemmast þær líka á
nokkram áram. Þannig er mjög mik-
ilvægt fyrir fólk, sem farið hefur í
kransæðaaðgerð að hafa áhættuþætt-
ina vel í huga. Þar er mjög margt
hægt að gera, sem miðar að því að
áhrif aðgerðar endist lengur.“
Eru horfur á að hjartaskurðaðgerð-
um muni fara fækkandi?
„Framfarir era örar í þessari lækn-
ingagrein og aðferðir sem byggjast á
öðrúm leiðum en skurðaðgerðum
ryðja sér til rúms. Meðferð til lækn-
inga á of mikilli blóðfitu er að breyt-
ast. Það era að koma ný, mikilvirk lyf
sem lækka blóðfituna og rannsóknir
benda til, að draga megi þannig úr
æðakölkun, sem áður var talið
ómögulegt.
íslenskir læknar leitast við að fylgj-
ast vel með því sem nýtt er i þessum
efhum. Bandarikjamenn hafa óum-
deilanlega verið fremstir í nýjungum
í meðferð á kransæðasjúkdómum.
Vegna legu íslands milli Bandaríkj-
anna og Evrópu held ég að við séum
í mjög góðri aðstöðu til þess að fylgj-
ast með þróuninni á báðum stöðum
og fyrir framsýni ýmissa lækna höf-
um við verið fljótir að tileinka okkur
það besta úr báðum áttum. Skortur á
fjármagni og tækjum háir okkur þó
talsvert og við getum ekki alltaf boð-
ið upp á það sem við vitum best í
rannsóknum og meðferð."
Merkt framtak
hjartasjúklinga
Finnst ykkur læknum skorta á að
hlýtt sé á tillögur ykkar til umbóta?
„Víst líta læknar á sig sem talsmenn
sjúklinga er þeir reyna að knýja á um
úrbætur, en stundum er litið á þá sem
hagsmunaaðila og því ekki tekið
jafnmikið mark á þeim og þeir vildu.
Þess vegna hafa samtök eins og Sam-
tök hjartasjúklinga unnið ákaflega
mikið og merkilegt starf við að knýja
á um bætta aðstöðu hjartasjúklinga.
Eitt merkasta dæmið á siðari áram er
það átak sem var gert þegar Hjarta-
vemd, SÍBS og Samtök hjartasjúk-
linga sameinuðust um það að stofna
Endurhæfmgarstöð hjarta og lungna-
sjúklinga. Hún tók til starfa í fyrra og
hefur boðið upp á endurhæfingarað-
stöðu sem hefúr gjörbreytt allri að-
stöðu þessa fólks. Fólk hefur getað
stundað sína vinnu, en farið síðan í
sérhæfða þjálfun síðdegis eða á
kvöldin. Svona geta samtök sjúk-
linga sjálfra hjálpað mjög mikið til,
þegar áhugi og vilji er fyrir hendi.“
Hvað um forvarnar-
starf?
„Hjartavemd hefúr unnið mjög
merkilegt rannsóknastarf á þessu
sviði og allir læknar reyna auðvitað
að leiðbeina sjúklingum sínum eftir
mætti. Hinu má ekki gleyma að for-
vamarstarf hjálpar ekki öllum þeim,
sem komnir era með sjúkdóminn og
það verður því að leggja áherslu á
hvort tveggja — lækningar og for-
vamir.
Manneldisráð nú farið af stað með
leiðbeiningar um skynsamlegra
mataræði. En á hitt má benda að ís-
lendingar era sér yfirleitt mjög vel
meðvitaðir um hvað þeir eiga að
borða og hvað ekki, þótt svo þeir fari
ekki alltaf eftir því. Á mataræði tel ég
að hafi orðið mikil breyting síðustu
tíu til fimmtán árin. Fólk borðar nú
mun minna af mettaðri fitu og meira
af grænmeti, fjölómettaðri fitu og
fiski. Fiskurinn er mjög hollur og
hollustu af kjöti má auka með þvi að
skera frá fitu. Af grænmeti borðum
við þó ekki jafhmikið og skyldi, og
sjálfsagt veldur þar miklu að það er
fremur dýrt.
Með réttu mataræði geta sjúklingar
og aðrir þannig fengið miklu áorkað.
Holl hreyfing er mjög mikilvæg og
dregur úr áhrifum hins daglega amst-
urs og álags. Rétt hreyfing virkar
einriig slakandi, utan þess að hafa já-
kvæð áhrif á blóðrás og blóðþrýsting.
Að öllum þessum fyrirbyggjandi
leiðum ættum við að hyggja."
Tökum ofan fyrir íslensku ostameisturunum
MUNDU EFT1R OSTINUM
Hann ber meistara sínum hollan vitnisburð