Tíminn - 24.08.1990, Blaðsíða 7

— l . '
Föstudagur 24. ágúst 1990
pniínlT
Tíminn 7
Fimm stjörnu útlegð
Fjölskylda emírsins í Kúvæt lifir svipuðu lífi í útlegðinni
og hún gerði þegar hún var heima hjá sér, aðeins betra lífi
en hinn almenni Kúvætbúi en ekki of miklu betra.
Emírinn af Kúvæt, Jaber al-Sabah, og nánasta fjölskylda
hans flúðu höllina í þyrlu morguninn sem innrásin var
gerð en fjarskyldari ættingjar voru skildir eftir og urðu að
sjá um sig sjálfir. Líkt og þúsundir annarra Kúvætmanna
flúðu þeir með bílum yfir eyðimörkina til Saudi-Arabíu og
Bahrain.
Rykugir Benzar og Jagúarar fylla
nú bílastæðin við Sheraton hótelið í
Bahrain þar sem nokkrir tugir með-
lima al-Sabah íjölskyldunnar dvelja
nú, fylla þar allar svítur og eru jafh-
vel famir að láta sér nægja venjuleg
hótelherbergi. Sendiráð Kúvæt
kemur almennum flóttamönnum
fyrir á ekki alveg eins flnum hótel-
um, t.d. Holiday Inn. Aðalmunur-
inn felst í því að forsætisráðherra
Bahrains fer í kurteisisheimsókn
daglega til flóttamannanna á Shera-
ton.
„Þetta er lítið land,“ segir einn Ba-
hrainbúi hálfafsakandi. „Við eigum
ekki nógu margar hallir fyrir svona
marga tigna gesti.“
Fjölskyldumeðlimir emírsins vilja
ekki láta hafa neitt eftir sér undir
nafni, þar sem þeir telja að emírinn
eigi að vera talsmaður þeirra á slík-
um erfiðleikatímum. En nokkrir
létu þó í Ijós sorg sína og kvíða.
Bæði varðandi hið glataða ríki sitt
og ótrygga ffamtíð fjölskyldunnar.
„Við vitum ekki hvar helmingur
fjöldkyldunnar er niðurkominn,"
segir ung kona, og rennir fingrun-
um óstyrk i gegnum sítt, dökkt hár
sitt. Sex konur úr fjölskyldunni eru
saman komnar í litlu hótelherbergi.
Af andlitum þeirra og klæðnaði má
lesa þær breytingar sem orðið hafa
á högum fjölskyldunnar frá einni
kynslóð til annarrar.
Elsta konan, sem er á áttræðisand-
liti, er með blátt húðflúr í andlitinu
sem er einkennandi fyrir þann ætt-
flokk bedúína sem hún er af, dökk
húðin ber þess merki að hún hafi
ætt æsku sinni utandyra í eyðimerk-
urloftslagi Kúvæt. Hún talar ein-
göngu arabísku og er iklædd abaya
(svörtum serk).
Yngsta konan er alger andstæða
hennar. Hún er í glæsilegum græn-
um kjól, talar reiprennandi ensku
og ijómalit húðin er talandi dæmi
um þann munað og hóglífi sem hún
hefur lifað við í 25 ár.
Al-Sabah fjölskyldan hefur ríkt í
Kúvæt síðan 1752, valin að meira
eða minna leyti úr hópi hirðingj-
anna sem á sínum tima settust að
við ísaltar uppsprettumar við Persa-
flóann. En þar til í seinni heims-
styijöldinni þegar olíuiðnaðurinn
byijaði fyrir alvöru í Kúvæt voru
það svo sem engin forréttindi að
vera þjóðhöfðingi í Kúvæt. Árið
1918 skrifaði breskur liðsforingi að
þjóðhöfðinginn og synir hans
„væru líklega með þeim verst
klæddu og byggju í lélegustu hreys-
unum á staðnum“.
Eldri Kúvætar muna þá tíð þegar
sjeikinn Salim, níundi leiðtoginn,
reið í gegnum souk (markaðinn) til
að spjalla við þegna sína og hlust-
aði á kvartanir þeirra yfir kaffibolla
á kaffihúsinu Abu Nashi.
Slíkt lagðist af þegar veldi Kúvæt
jókst en ein al-Sabah kona heldur
því ffam að Jaber, núverandi leið-
togi, vefji stundum höfuðklút sín-
um utan virðulegt skeggið og fari
og versli á fiskmarkaðnum til að
heyra almannaróminn. Dóttir eins
fyrrverandi leiðtoga segist muna þá
tíð er hún var að alast upp í hinum
„konunglega" bústað — sem á
þeim tíma var hálfgerður leirkumb-
aldi með engri loftræstingu.
Oliuauðurinn breytti öllu með því
að færa al-Sabah fjölskyldunni
stjamffæðilegar upphæðir. Fjöl-
skyldan varð milljarðamæringar, en
jafiiffamt urðu margir aðrir Kúvæt-
ar milljónamæringar. Jafnvel þeir
lægst settu horfðu upp á bömin sín
verða fjöltyngda lækna og verk-
ffæðinga vegna góðs og ókeypis
menntakerfis ríkisins. „Enn má
finna fátækan Saudi-Araba,“ segir
vestrænn sendifulltrúi, „en fátækur
Kúvæti er ófinnanlegur."
Innrás íraka getur komið til með
Al-Sabah fjölskyldan hefur ekki sloppið við hneykslismál. Hér gefur að líta aðra prinsessuna sem
dæmd var fyrir að misþyrma þjónustustúlku sinni.
að breyta því. Sumir meðlimir al-
Sabah fjölskyldunnar hafa komið
allslausir til Bahrain og þurfa að
treysta á opinbera aðstoð til að
kaupa sér vindlinga hvað þá annað.
Flestir þeirra hafa þó litlar áhyggjur
af íjárhagnum, annaðhvort vegna
þess að í þeirra augum er fátækt
óhugsandi eða að fjárhagsáhyggjur
verða að víkja fyrir öðram þyngri.
I anddyrinu á Sheraton hópast
karlmenn fjölskyldunnar saman —
sumir í hefðbundum síðum, hvítum
thobe, aðrir í Lacoste sportskyrtum
— og lesa fféttatilkynningar á töflu
sem þar er. „Þótt við séum al-
Sabah menn vitum við ekki meira
um hvað er að gerast en þú,“ segir
einn þeirra.
George Bush, forseti Bandaríkj-
anna, hefur lýst því yfir að hann
vilji að al-Sabah fjölskyldan setjist
aftur að völdum i Kúvæt. Fjöl-
skyldan sem hann styður hefur
stjómað vel og með fyrirhyggju,
ávaxtað fé sitt og komið á stofn
gildum „sjóðum fyrir komandi kyn-
slóðir“, á meðan aðrar olíuþjóðir
hafa gengið á fé sitt og jafnvel tek-
ið erlend lán.
Fjölskylda emírsins hefur jafnvel
komið á vísi að lýðræði, þótt aðeins
tíu prósent af 1,7 millónum íbúa
landsins hafi kosningarétt og
stjómir hafi verið settar af ef þær
hafa minnst á hugsanlega spillingu
innan fjölskyldunnar eða gagnrýnt
valdamikla nágranna Kúvæt. 60%
íbúa landsins era ekki kúvæskir rik-
isborgarar og fá litla hlutdeild í
auðæfum ríkisins.
Þó svo að Kúvæt þýði „Iítið virki“
er engin hemaðarlegð hefð í land-
inu. Það hefur komist af til þessa
dags með kænlegri utanrikispólitík
og ófrávíkjanlegu hlutleysi.
Al-Sabah íjölskyldan hefur ekki
sloppið við hneyksli frekar en aðr-
ar fjölskyldur af svipaðri stærð. í
fyrra dæmdi breskur dómstóll tvær
konur úr fjölskyldunni til að greiða
indverskri þjónustustúlku skaða-
bætur eftir að hún hafði kært þær
fyrir að misþyrma sér og niður-
lægja.
Dæmigerðari er þó Hussa al-
Sabah, sem er menntuð í Oxford og
er yfirmaður íslamssafhs Kúvæt.
Hún og maður hennar, sem einnig
er í fjölskyldunni, hafa notað per-
sónuleg auðæfi sín til að kaupa ís-
lamska listmuni, allt frá demant-
skreyttum rýtingum til sjaldgæfra
persneskra teppa, sem allir era til
sýnis almenningi í safninu. Örlög
safnsins era þó óviss núna þegar
stöðugar fréttir berast af sprenging-
um og ránum í Kúvæt.
I viðtali skömmu fyrir iruirásina
lét Hussa í ljós áhyggjur sínar af
því að valdamiklir og óútreiknan-
legir nágrannar gætu „gleypt“ Kú-
væt. Hún hafði líka áhyggjur af
kynslóð 19 ára gamallar dóttur
sinnar—al-Sabah fólk sem hafi al-
ist upp óvitandi um að til væra erf-
iðleikar og hlutir sem takast þyrfti
á við.
„Fólk af minni kynslóð þekkti
perlukafarana og kaupmennina
sem þurftu virkilega að hafa fyrir
þvi að sjá sér farborða,“ sagði hún.
„Eg óttast að bömin okkar verði of-
dekrað, hafi að engu að stefna.“
Nú hefur innrásin gert þessar
áhyggjur ástæðulausar. Þó svo
kunni að fara að Kúvæt verði ffels-
að og ættin komist aftur til valda
mun uppbyggingin verða mikið
átak.
Einn hinna konunglegu flótta-
manna sagði: „Við stöndum nú
ffamrni fyrir hörmulegri ógæfu.“
UR VIÐSKIPTALIFINU
NY AUÐHUMLA?
Liölega áratugur er liðinn, síð-
an Monsanto, iyfjagerð í St.
Louis í Bandaríkjunum, sendi
frá sér hormónalyf, bovine so-
matropin, BST, fyrir kýr, til að
betur mjólki. Vænti firmað
þess, að sala lyfsins næmi
brátt 1 milljarði $ á ári. Þær
vonir þess hafa ekki ræst. Ec-
onomist sagði svo frá 11. ág-
úst1990:
„A engum hinna helstu markaða
hefur sala BST enn verið heimiluð.
Svo mjög hafa samtök neytenda
lagst gegn því. Monsanto hefur nú
verið tilkynnt, að eftirlitsnefnd
dýraafurða (Veterinary Products
Committee, VPC) á Bretlandi leggi
til, að sala BST verði ekki heimiluð,
því að áhyggjuefni er, að lyfið skaði
skepnur og hvemig það er unnið. —
Hvers vegna á BST í slíkum vand-
ræðum? Visindamenn, sem rann-
sökuðu BST snemma á níunda ára-
tugnum, töldu, að fyrir áhrif þess
mundu kýr mjólka um 40% meira en
ella. í reynd er 20-30% sönnu nær.
Mjólkur-bændur hafa óttast, að lyfið
hrekti suma þeirra af búum sínum,
og hafa gert-mikið úr hliðarverkuiH
um BST í viðræðum við stjómvöld
og neytendahópa. Monsanto og þrír
aðrir ffamleiðendur BST, Eli Lilly,
American Cyanid og Upjohn, kom-
ust þá óðar í vamarstöðu. Gagnstætt
keppinautum sínum tók Monsanto
upp hanskann. Það réð sér fulltrúa
vegna almannatengsla til að halda
uppi málsvöm fyrir BST og að lægja
ótta við það. Sú ráðabreytni hefur
angrað suma neytendur og stjóm-
völd.
EBE hefur lagt bann við BST fram
til nóvember 1991. í apríl 1990 var
lyfið bannað fram til júlí 1991 í
Minnesota og Wisconsin, tveimur
mjólkurbúa-ríkja Bandaríkjanna.
Samt við sig kveðst Japan bíða
átekta og sjá hveiju ffam vindur í
öðram löndum, áður en það tekur af
skarið um BST.
Lyfið hefur hlotið þá viðurkenn-
ingu matvæla- og lyfja- eftirlitsins I
Bandaríkjunum, að fólki sé óhætt að
neyta þess. En til að lægja ótta al-
mennings hefur eftirlitið stigið það
skref, sem er án fordæmis, að leggja
gögn sín um BST fyrir Science í því
skyni, að sérfræðingar tlmaritsins
leggi á sínum vegum mat á lyfið.
Innan fárra vikna mun það birta
grein sína og er hún sögð hliðholl
BST.“ Stígandi
TEKIÐ FYRIR B0DUN FJAR?
Fjárböðun eiturlyflasala var rædd
á fundi forystumanna sjö helstu
iðnríkja í París 1988. Á fót settu
þeir vinnuhóp úr fjármálaráðu-
neytum, seðlabönkum og lög-
gæslustofnunum í löndum sín-
um, sem átta önnur lönd sendu
síðan fulltrúa sína í. Var hópnum
falið að semja álitsgerð og tillög-
ur. Áliti sínu skilaði starfshópur-
inn 19. apríi 1990. Tillögur hóps-
. ins eru í þremur liðum: <
í fyrsta lagi hafi bankar og aðrar
peningastofnanir betri gætur en nú á
aðstreymi fjár. Starfshópurinn lagðist
þó gegn því, að þeim verði gert að
skyldu sem bandariskum peninga-
stofhunum að tilkynna fjárfærslur
umffam 10.000 $.
í öðra lagi kunni peningastofnanir
deili á viðskiptamönnum sínum,
jafhvel þótt eiturlyfjasalar hafi yfir-
leitt staðgengla til fjársýslu.
• Lþriðja lagi verði staðfest sam-
komulagsgerðin í Vín 1988 um ráð-
stafanir gegn sölu eiturlyfja. Hafa 80
lönd samþykkt samkomulagið, en
aðeins 4 lönd staðfest það. En sam-
komulagsgerðin gengur ekki í gildi,
fyrr en 20 lönd hafa staðfest hana.
I álitsgerð starfshópsins segir, að í
smásölu nemi samanlagt andvirði
þriggja helstu eiturlyfjanna, kókains,
heróíns og marijuana (cannabis), um
122 milljörðum $ á ári. Um 85 millj-
arðar $ þeirrar upphæðar fara tilböðr
unar í peningastofnunum. Sú áætlun-
artala er fundin þannig, að fundið eit-
urlyfjafc er tifaldað.
Andvirði seldra eiturlyfja
í smásölu ($-milljarðar)
Eiturlyf Bandarikin Evrópa
Kókaín 28,8 6,71
Heróín 10,0 2,13
Kannabis 67,2 7,52
Heimild: Report of fínancial task force
onmoncylaugdering. iitnfmr