Tíminn - 17.10.1990, Síða 10

10 Tíminn
Miðvikudagur 17. október 1990
DAGBOK
Frá Sögufélagi Árnesinga
Sögufólag Amesinga hcldur opinn fund
að Borg í Grímsncsi fimmtudaginn 18.
okt. kl. 21. Þar vcrður kynnt 1. hcfti af
söguritinu Amcsingur og skipulögð sala
þess í hcraðinu.
Lýður Pálsson sagnfræðingur frá Litlu
Sandvík mun á fundinum flytja erindi um
sögu verslunar í Ámcssýslu á árunum
1900-1930. Fclagar í Sögufclaginu og all-
ir aðrir áhugamcnn um sögu hcraðsins cru
hvattir til að mæta.
Mömmumorgnar
í Bústaðakirkju
Sú nýbrcytni vcrður tckin upp í safnaðar-
starfmu að hafa mömmumorgna í kirkj-
unni. Þcssar samvcrar verða á fimmtu-
dagsmorgnum ffá klukkan 10.30 til
12.00.
Mæður mcð ungböm cra vclkomnar.
Mæður ungbama vcrða á stundum ofurlít-
ið cinangraðar mcð böm sín. Mcð þessum
samveram er ætlunin að þær komi saman
og cigi notalcga stund yfir kaffibolla og
spjalli. Vonandi verður öðru hvctju boðið
upp á eitthvað heitt úr ofninum.
Þessar samvcrur vcrða einnig ffæðandi,
þar scm hjúkranarfræðingar ffá Heilsu-
vcmdarstöðinni í Fossvogi vcrða með í
starfinu. Þá vcrður cinnig fjallað um trú-
arlíftð og á hvem hátt megi ffá upphafi ala
bömin upp mcð bæn og blessun.
Það er von okkar að þessar samvcrur
verði vcl sóttar. Margar mæður hafa spurt
Hávamál Indíalands
Hörpuútgáfan hefur sent ffá sér bókina
„Hávamál Indíalands — Bahagavad
Gíta“ í þýðingu Sigurðar Kristófers Pét-
urssonar. í formála segir m.a.: „Rjt þetta
er meðal hinna ffægustu rita heimsins.
Það var fýrsta ritið er þýtt var úr sanskrit á
tungur Norðurálfúþjóða. Margir lesa Há-
vamálin sem eins konar guðræknisbók,
„passíusálma", kynslóð eflir kynslóð.
Umsjón með útgáfúnni hafði Sigfús
Daðason.
Ljóðaþýðingar II
Hörpuútgáfan hcfúr einnig sent ffá sér
Ljóðaþýðingar II Yngva Jóhannessonar.
Eins og í fyrri bókinni fýlgja ftumkvæðin
þýðingunum. í formála segir m.a.: „Ljóð-
JEPPA-
HJÓLBARÐAR
Hágæða hjólbarðar
HANKOOK frá Kóreu
235/75 R15 kr. 6.950,-
30/9,5 R15 kr. 6.950,-
31/10,5 R15 kr. 7.950,-
33/12,5 R15 kr. 9.950,-
Örugg og hröð þjónusta
BARÐINN hf.
Skútuvogl 2, Reykjavfk
Sfmar: 91-30501 og 84844
Annast dreifingu
á matvörum
og hvers konar
kælivöru um land
allt. Er með
frystigeymslu
fyrir lager.
KÆLIBÍLL
Sími985-24597
Heima 91-42873
J
list og hljómlist standa hvor annarri nærri.
Ljóðið eitt saman getur verið söngur og
söngur án orða getur verið ljóð. Saman ná
þær ef til vill hæst. Ljóð er eins og
skammvinnt neistaflug eða óvænt stef
slegið á streng líðandi stundar. Fyrir þann
sem skynjar eðlisblæ þess getur það verið
velkomið tækifæri til að lita snöggvast
upp ffá önn atvinnu og áhugamála. Bjarni
Jónsson listmálari teiknaði band og titil-
blöð á báðar bækumar.
ARCOS-hnífar fyrir:
KJötiðnaðinn, veitingahús
og mötuneyti.
Sterkir og vandaðir hnífar
______lyrirfagmennina______
FyrirheimBið
Með sterkum og bitmiklum
hnífum getur þú verið þinn eigln
fagmaður. Vlð bjóðum þér4
vaWa fagmnnnshnífa og brýnl á
aðeins kr. 3.750,-
Kjötöxl 1/2 kgákr. 1.700,-
Hnífakaupin gerast ekki betri.
Sendum f póstkröfu.
Skrifið eða hringið.
ARCOS-hnífaumboðið
Pósthólf 10154,130 Reykjavik.
Sími 91-76610.
BÍLALEIGA
meö útibú allt í kringum
landið, gerir þér mögulegt
aö leigja bíl á einum stað
og skila honum á öðrum.
Reykjavík
91-686915
Akuneyri
96-21715
Pöntum bíla eriendis
interRent
Europcar
um slíkt starf og hvatt til að koma slíkum
samvcrum á.
Hví sól eyðimerkurinnar í MÍR
Nk. sunnudag, 21. októberkl. 16, vcrður
sovcska kvikmyndin „Hvít sól eyðimerk-
urinnar" sýnd í bíósal MÍR, Vatnsstíg 10.
í myndinni segir ffá ævintýram Fjodors
Súkhovs hermanns í sandauðnum Mið-
Asíu og hvemig honum tekst með góðra
manna hjálp að ffelsa níu konur úr ánauð
Abdúlla hins blóðþyrsta. Leikstjóri er
Vladimir Motyl, en aðallcikendur Ana-
tólý Kúznetsov, Raisa Kúrkina, Spartak
Miskúlin og Pavel Lúspckaév. Myndin er
talsett á ensku. Aðgangur ókeypis.
Námskeið í hugleiðslu
Zcn-hópurinn mun standa fýrir nám-
skeiði í hugleiðslu. Áhersla verður lögð á
hugleiðslu í hópi. Zen-hópurinn hefúr
verið starffæktur í 5 ár hér á landi og hcf-
ur haldið námskeið og kynningarfundi.
Kennari hópsins, Jakusho Kwong, hefúr
hcimsótt Zen-iðkendur á íslandi árlega,
einnig hafa einstaklingar úr hópnum dval-
ið á aðsetri hans i Sonoma í Kalifomíu.
Námskeiðið hefst þriðjudaginn 23. októ-
ber kl. 20.30.
Leiðbeinandi verður Vésteinn Lúðvíks-
son. Námskeiðið verður þtjú þriðjudags-
kvöld 1 röð, en þátttakendur geta.siðan
stundað hugleiðslu með hópnum og fcng-
ið áffamhaldandi leiðbeiningar.
Nánari upplýsingar í símum 16707, Vé-
steinn, 19013, Páll, 667634, Símon,
24413, Elín.
Frá Háskólaútgáfunni:
Þjóðfræði og þjóömenning
Háskólaútgáfan og Félagsvísindastofnun
Háskóla íslands hafa sent frá sér bókina
Folklore & folkkultur (Þjóðfræði og
þjóðmenning). Efni bókarinnar eru fyr-
irlestrar sem fluttir voru á 24. þingi
þjóðhátta- og þjóðsagnafræðinga, sem
haldið var í Reykjavík í ágúst 1986. Rit-
stjóri er dr. Jón Hnefill Aðalsteinsson,
dósent við Háskóla íslands.
f bókinni eru 18 fyrirlestrar og er helm-
ingur þeirra eftir íslenska þjóðfræðinga.
Er þar tekið á mörgum kunnuglegum
efnum, fjallað um sögu bygginga á ís-
landi, örlög og örlagatrú, huldufólk,
sagnir gamlar og ungar, langspil og þjóð-
lög, sjálfræði íslendinga og foma guði f
þjóðsögum. Erlendu fyrirlestramir fjalla
bæði um sértæk og almenn efni. Greint
er frá rannsóknarför til Ungverjalands og
heimsókn til tveggja töframanna þar-
lendra. í öðram fýrirlestri er sagt frá
frumherja þjóðháttarannsókna í Finn-
landi. Þá er gerð grein fyrir kennngum
um flokkun þjóðsagnaefnis og rakið
hvernig þjóðtrú breytist með tilkomu
borgamenningar.
Til gamans má geta þess að bókin geym-
ir einnig sonnettu um þjóðfræðiþingið
eftir einn þátttakandann, Lars Huldén
prófessor, sem er þekkt ljóðskáld í
heimalandi sínu, Finnlandi. Þá er hún
ríkulega myndskreytt, bæði með mynd-
um sem eru hluti af efni einstakra fýrir-
lestra, en einnig fjölda mynda frá þjóð-
fræðingaþinginu.
Bókin Folklore og folkkultur er seld i
Bóksölu stúdenta við Hringbraut í
Reykjavík.
MINNING
Jón Sigurðsson
Fæddur 5. apríl 1899
Dáinn 31. ágúst 1990
Austur um haf barst mér sú fregn
að Jón í Hrepphólum sé dáinn og
jarðarförin afstaðin. Andlátsfréttin
kemur ekki á óvart, því að síðustu
misserin var heilsu hans sífelit að
hraka.
En mér verður hugsað til þeirra
tíma þegar ég kynntist Jóni og heim-
ili hans fyrir miðja öldina. Heims-
styrjöldinni síðari var að ljúka þegar
ég réðst þangað í kaupavinnu sum-
arið 1945 og þar var ég þegar heims-
byggðin frétti af kjarnorkuárásunum
á Japan. Næsta sumar vorum við
hjónin þar bæði, fórum þangað beiht
eftir giftinguna.
Þessi sumur eru mér minnisstæð
vegna kynnanna við heimilisfólkið.
Heimilið var umsvifamikið og störf-
in fjölbreytt. Síðara sumarið var Jón
búinn að fá sér dráttarvél, en annars
var allt unnið með hestum og hand-
verkfærum svo sem þá tíðkaðist.
Rafmagn frá vindrafstöð var til ljósa.
Heimilið var fjölmennt, bæði böm
og fullorðnir, og innanbæjarstörf því
mikil. Sjálfsagt hefur útivinnan líka
stundum verið erfið; ég man það
ekki. En þess var vandlega gætt að
unnið væri af fyrirhyggju og kröft-
um ekki sóað til einskis. Krafa um
vandvirkni við störf var svo sjálfsögð
að ekki þurfti að orða hana sérstak-
lega.
Ég hafði áður kynnst ræktunar-
frömuðinum Klemenzi Kristjáns-
syni á Sámsstöðum þegar ég var hjá
honum vorið 1940, og mér hefur
stundum orðið hugsað til þess að
viðhorf þessara manna voru á ýmsa
lund lík, þótt ólíkir væru. Báðir
ræktunarmenn, unnu móður jörð
og höfðu trú á íslenskri mold ef rétt
væri að farið. Klemenz spáði því
1940 að á þessari öld kæmi að því að
arabar hættu að láta olíukaupendur í
Evrópu eina um að ráða verði á bens-
íni og öðrum olíuvörum sem þeir
keyptu hjá þeim. Sú spá er alltaf að
rætast. Á þessum árum voru svokall-
aðar verklegar framfarir nánast
dýrkaðar af mörgum og umhverfis-
vernd var óþekkt hugtak, en hjá Jóni
í Hrepphólum fyrstum manna
heyrði ég varnaðarorð um það að
varasamt væri að treysta því að móð-
ir náttúra stæðist til lengdar hjálpar-
laust þá áreynslu sem af síaukinni
tækni hlýst. Rányrkja væri hættuleg
víðar en við gróður og mold og að
því kæmi að mannkynið yrði að fara
að gá betur að sér. Slík viðhorf voru
Hrepphólum
ekki algeng um þær mundir.
Áhugi á mörgu því sem horfir til
menningarauka og framfara mun
fyrr hafa vaknað í Hrunamanna-
hreppi en víða annars staðar. Þar
höfðu menn stofnað svonefnda
Neyðarforðastiftun árið 1827, og átj-
án árum síðar, 1845, höfðu þrjátíu
bændur tekið sig saman og stofnað
jarðabótafélag. Það lognaðist raunar
út af eftir tíu ár, en önnur félög risu
upp síðar. Framfarafélög eru ekki
uppfinning tuttugustu aldar. En ekki
gat hjá því farið að slíkur framfara-
og menningarandi mótaði sveitina,
bæði ytri svip hennar og íbúana
sjálfa.
Þessi viðhorf settu líka mjög svip
sinn á Jón í Hrepphólum. Hann
fylgdist vel með framförum, að sjálf-
sögðu einkum í starfi sínu, landbún-
aði, og vann meðal annars á búgarði
í Noregi. Hrepphólar eru landmikil
jörð og grösug, en mikill hluti land-
areignarinnar var blaut mýri, sem
Jón réðst til atlögu við með fram-
ræslu að þeirrar tíðar hætti og
breytti í ræktað þurrlendi.
En Jón sinnti fleiru en brauðstriti.
Hann var félagslyndur, söngmaður
góður og einn af frammámönnum
Hreppakórsins sem Sigurður Ág-
ústsson í Birtingahoiti stjómaði.
Ungur að árum vann hann með fleir-
um að stofnun og starfsemi Lestrar-
félags Hrepphólasóknar og ýmsum
fleiri félagsstörfum sinnti hann, þótt
mig skorti þekkingu til að rekja þau.
Síðustu árin reyndi hann mjög að
halda til haga og skrá ýmsan fróðleik
um bújörð sína og sveitina sem bet-
ur væri varðveittur en gleymdur. En
þrekið var horfið og hann þurfti
mikla umönnun.
Jón var yngstur sjö bama Sigurðar
Jónssonar og Jóhönnu Guðmunds-
dóttur sem bjuggu stórbúi í Hrepp-
hólum 1883-1932, Sigurður þó með
ráðskonu eftir að Jóhanna dó 1915.
Jón í Hrepphólum kvæntist 1932
Elísabetu Kristjánsdóttur. Hún ólst
upp í Reykjavík, en er fædd á ísafirði
og þar vestra eru mörg skyldmenni
hennar. Hún fór tveggja ára til móð-
urbróður síns, Jóns Hróbjartssonar
vélstjóra, og fyrri konu hans, Elínar
Eiríksdóttur (Eiríkur var bróðir Sig-
urðar í Hrepphólum). Hjá þeim ólst
hún upp. Elín andaðist úr spænsku
veikinni 1918, en síðar kvæntist Jón
Hróbjartsson Guðleifu Eiríksdóttur,
hálfsystur hennar.
Þau Jón og Elísabet bjuggu í Hrepp-
hólum nær 40 ár, 1932 til 1971, frá
1961 með Stefáni syni sínum. Þá
hafði Jón fengið málum skipað þann
veg að jörðin var orðin ættaróðal.
Börn Jóns og Elísabetar eru átta:
1) Elín í Breiðási, nýbýli úr Hrepp-
hólalandi. Hún hefur unnið ámm
saman við matreiðslu í Búrfelli. Elín
var gift Baldri Loftssyni frá Sandlæk,
en sambýlismaður hennar síðar var
Guðmundur Sigurðsson. Böm
hennar em fimm og barnabörn tíu.
2) Sigurður bóndi í Ásgerði, nýbýli
úr Hrepphólalandi, kvæntur Guð-
rúnu Guðmundsdóttur frá Ásakoti í
Flóa. Börn þeirra em fimm og
barnabörn átta.
3) Stefán bóndi í Hrepphólum,
kvæntur Katrínu Ólafsdóttur frá
Björk í Flóa. Þau eiga fimm böm og
tvö barnabörn.
4) Guðjón vömbfistjóri á Selfossi,
kvæntur Guðmundu Ölafsdóttur frá,
Björk. Börn þeirra eru fjögur og
barnabörn fjögur.
5) Kristián trésmiður á Selfossi,
kvæntur Ástu Gottskálksdóttur frá
Hvoli í Ölfusi. Þaúeiga fimm börn.
6) Gunnar vörubflstjóri. Kona hans
er Sigríður Karlsdóttir frá Selfossi
og þar búa þau, Börn þeirra em tvö.
7) Sólveig húsmóðir í Svendeby við
Hamburgsund í Svíþjóð. Maður
hennar, Ingar Ek tæknifræðingur,
andaðist fyrir tveimur ámm. Þau
áttu einn son.
8) Anna húsmóðir í Reykjavík, gift
Sigurði Kristinssyni bifreiðarstjóra.
Börn hennar em fjögur.
Með Jóni Sigurðssyni í Hrepphól-
um er genginn merkur maður að
loknu löngu og farsælu ævistarfi.
Hann var einn þeirra manna sem
bera uppi íslenska bændamenningu
og við hjónin minnumst hans með
virðingu og þökk.
Árni Böðvarsson