Tíminn - 25.10.1990, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Fimmtudagur 25. október 1990
Fimmtudagur 25. október 1990
Tíminn 11
margra
minnka
leika á að fá sér einhverja aðra vinnu, því
það er sem betur fer ekki mikið um atvinnu-
leysi á þessum stöðum. Beint tekjutap kem-
ur því harðast niður á síldarsaltendunum".
Frysting takmörkuð
af ýmsum ástæðum
Hermann sagði söltunarstöðvarnar á Höfn
undanfarin ár hafa verið með 10-12% af
heildarsöltuninni.
Frystingu á síldinni í stað söltunar sagði
hann geta takmarkast af ýmsum ástæðum. í
fyrsta lagi afkastagetu í frystihúsunum á
hverjum stað og í öðru lagi af stærð síldar-
innar og gæðum þegar henni er landað.
„En mér sýnist alveg ljóst, eftir þessar frétt-
ir frá Rússum, að menn geta ekki nýtt nema
um 30-35% af heildaraflanum til manneldis,
þ.e. í söltun á aðra markaði og frystingu.
Hefðum við hins vegar getað saltað í þær 50
þús. tunnur sem samningur var um og feng-
ið nýjan samning upp á 150 þús. tunnur,
sem mátti telja eðlilegt, hefðu hins vegar
60-70% farið til manneldis", sagði Her-
mann.
Mikið áfall fyrir Eskifjörð
„Þetta er stórt og mikið áfall fyrir Eskifjörð.
Við reiknuðum með að salta um 7 þúsund
tunnur á Rússland en söltum nú ekki eina
einastu af þeim. Við söltum nú aðeins 1.220
tunnur á vertíðinni í staðinn fyrir 8.700
ella“, sagði Búi Þór Birgisson hjá síldarsölt-
unarstöð Hraðfrystihúss Eskifjarðar.
í gær var verið að salta fyrir Finnland en
Búi bjóst við að allri söltun, sem byrjaði 16.
október, verði nú lokið fyrir helgi. „Þetta
kemur ekki síst illa við verkafólk í landi, sem
hefði náð jafnvel upp í 300 til 350 þús. kr.
tekjur yfir vertfðina ef allt hefði gengið eðli-
lega fyrir sig. Launin hjá þessu fólki minnka
nú um helming og allt niður í þriðjung af
þessari upphæð. Þetta verður því æðistórt
áfall fyrir marga“, sgði Búi.
Bara 5 krónur í gúanó
Hann sagði þetta líka mikið áfall fyrir út-
gerðina. Þeir fá aðeins 5 kr. á kflóið fyrir sfld í
gúanó í stað 10-11 kr. í söltun eða frystingu.
En sfld í frystingu verður að vera bæði stór
og góð. „Við flokkum núna stóru sfldina úr í
flökun og frystingu. Hún er hins vegar mis-
jöfn að gæðum, því á bátunum mörgum
hverjum er því miður ekki farið nógu vel
með sfldina. Það er alveg geysilegur munur
á milli báta að því leyti hvað sumir koma
með miklu betri sfld en aðrir", sagði Búi.
Gæðin sagði hann ráðast bæði af frágangi
um borð og ísun.
Stóra og góða sfld sagði hann geta nýst allt
upp í 70% í frystingu en oft líka margfalt
minna. „Við tókum hér t.d. 60 tonn úr ein-
um bát og þar af fóru ekki nema 10 til
vinnslu, en hitt allt í gúanó“.
Nýjar vélar fyrir
milljónir en...
Búi nefndi sem dæmi kostnað sem sfldar-
söltunarstöðvar hafa lagt í og hafa nú lítið
upp úr. Hjá honum var í fyrra lagt í kaup á
tveimur hausskurðarvélum fyrir hálfa
þriðju milljón. Nú verða þær aðeins í notk-
un í 2-3 vikur. Aðra staði vissi hann um þar
sem nýbúið er að setja upp slíkar vélar sem
verða nú líklega ekkert notaðar. Spurður
um afköst þessara véla sagði Búi að þau
væru álíka eftir vél mannaða 5 stúlkum eins
og hjá 12 söltunarstúlkum sem skæru upp á
gamla mátann.
Síldarbátur stoppaður
á Akranesi
„Þetta olli því m.a. að sfldarbátur héðan frá
Akranesi var stoppaður á meðan menn eru
að skoða stöðuna. Hann landaði í gær í sölt-
Kemur illa við alla
„Þetta hefur auðvitað víðtæk og slæm áhrif
á mörgum stöðum. Enda kemur þetta til
með að minnka heildarverðmæti sfldarafl-
ans verulega", sagði Hermann Hansson
kaupsfélagsstjóri á Höfn, sem verið hefur
einn af stærstu söltunarstöðum landsins.
En á hverjum bitnar þetta verst: Útgerð og
sjómönnum, söltunarstöðvunum, verka-
fólkinu eða þá þjóðfélaginu í heild?
„Þetta kemur illa við þá alla í sameiningu.
En ég held að það komi samt verst niður á
sfldarsaltendum. Bátarnir hafa að einhverju
leyti möguleika á að koma sfldinni í verð í
frystingu og bræðslu. Hins vegar hefur síld-
arsaltandinn nánast enga möguleika. Hann
getur nú ekki saltað nema brot af því sem
hann hefði getað miðað við eðlileg viðskipti.
Auðvitað er þetta svo líka slæmt fyrir þann
fjölda fólks sem ætlaði sér að vinna við sölt-
unina. Fólkið hefur þó væntanlega mögu-
un, frystingu og bræðslu og átti að fara á sjó
í morgun en því var frestað“, sagði Hervar
Gunnarsson sem rætt var við hjá Verkalýðs-
félagi Akraness.
Atvinnuleysi hefur sem kunnugt er verið
töluvert á Akranesi, einkum meðal kvenna.
Hervar telur varla vafa á að stöðvun á sfldar-
söltun fyrir Sovét hafi gert að engu vonir
þeirra margra um að ná inn sæmilegum
tekjum á síldarvertíðinni.
Það sem hér að framan er rakið er glöggt
dæmi um það hvað aðstæður á einum stað
eta haft mikil og víðtæk áhrif á öðrum stað.
þessu tilfelli kemur t.d. í ljós að efnahags-
vandræði Sovétmanna hafa bein áhrif á
auraráð fjölmargra fjölskyldna í verkalýðs-
stétt uppi á íslandi. Það geta þess vegna ver-
ið bein tengsl á milli Islandssfldar á diski
ungs Moskóvíta og t.d. jólapakka jafnaldra
hans á Austfjörðum.
-HEI
um nær
helming
Tómir gjaldeyrissjóðir Sovétmanna, sem
koma í veg fyrir sflarkaup þeirra héðan á
þessu hausti, hafa um leið mikil og bein
áhrif á afkomu fjölda íslenskra fyrirtækja og
sömuleiðis á auraráð mörg hundruð ís-
lenskra fjölskyldna og þar með t.d. jólainn-
kaup þeirra. Að sögn Gunnars Jóakimssonar
er verið að vinna í þessu máli á vegum Síld-
arútvegsnefndar. Óskað verður eftir viðræð-
um við Sovétmenn um þá stöðu sem komin
er upp og Ieitað nánari skýringa. Ósk um
stöðvun allrar afgreiðslu á saltsíld til þeirra,
eftir að sfldarvertíð er hafin, hefur komið
mönnum mjög í opna skjöldu. Enda sfldar-
kaup Sovétmanna verið árviss í fjóra ára-
tugi, t.d. á milli 150 til 200 þúsund tunnur
nú undanfarin ár.
Helmingi lægra
verð í gúanó
Áhrifin af afpöntun Rússa á allri saltsfld
þetta haustið veldur því m.a. að um 1/3 sfld-
arafla þessarar vertíðar mun nú fara til
manneídis í staðinn fyrir um 2/3 ella.
Bræðsla síldarinnar skilar bæði miklu
minni verðmætum í þjóðarbúið og miklu
minni vinnu við sfldina heldur en þegar hún
fer f söltun.
Fjöldi sfldarsaltenda, sem kostað hafa til
undirbúnings, m.a. vélakaupa fyrir sfldar-
söltun haustsins fá nú sára lítinn afrakstur
upp í þann kostnað. Útgerðarmenn og sjó-
menn fá helmingi minna fyrir sfld sem þeir
verða nú að landa í bræðslu í staðinn fyrir
söltun.
„Söltunardrottningarnar", sem tekist hef-
ur að hala inn allt að 300 þús. króna tekjum
á sfldarvertíðinni, verða nú í staðinn að
sætta sig við þrisvar sinnum lægri laun í
tímavinnu við síldarflökun og frystingu, ef
þær komast þá þar að á annað borð. Það
sama á við um fjölda annarra karla og
kvenna sem unnið hefur við sfldarsöltunina
á haustin. Og miklu minni síldartekjur
bæði sjómanna og landverkafólks en vænst
var koma síðan niður í minni veltu og þar
með slakari afkomu hjá verslunum og þjón-
ustufyrirtækjum á fjölda útgerðarstaða, allt
frá Vopnafirði vestur til Akraness.
Rúmar 870 milljónir í fyrra
Samkvæmt útflutningstölum Hagstof-
unnar keyptu Sovétmenn héðan um
Eftir
Heiði
Helgadóttur
15.000 tonn af saltaðri síld fyrir rúmlega
870 milljónir kr. eftir síðustu síldarvertíð.
Það var 65% af útflutningsverðmæti allr-
ar saltsíldar á árinu sem alls var um 1.340
milljónir króna. Svíar keyptu saltsíld fyr-
ir tæpar 240 millj.kr., Finnar fyrir tæpar
140 m.kr. og Pólverjar fyrir tæpar 70
milljónir.
Um 14 þúsund tonn af frystri sfld, bæði
heilli og í flökum, var flutt út á síðasta ári
fyrir um 600 milljónir króna. Þar af fór lang-
mest til Bretlands og Frakklands.
Afpöntun Sovétmanna á saltsíld hefur mikil áhrif f íslenskum síldarbæjum:
Tekjur