Tíminn - 01.11.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 1. nóvember 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
SkrifetofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsfman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Evrópuumræðan
Eftirtektarvert hefiir verið að þingmannalið Sjálf-
stæðisflokksins hefur þagað þunnu hljóði þau þrjú ár
sem liðin eru síðan áhriíámenn í flokknum fóru að
segja það fullum fetum að íslendingar ættu að fara
að undirbúa inngöngu sína í Evrópubandalagið.
Víglundur Þorsteinsson, formaður Félags íslenskra
iðnrekenda, varð fyrstur til þess forystumanna Sjálf-
stæðisflokksins, síðan í upphafi sjöunda áratuarins,
að kreíjast þess á aðalfundi samtaka sinna haustið
1987, að ísland gengi í Evrópubandalagið. Það var
fyrsta útspilið sem gaf skýra vísbendingu um að í
Sjálfstæðisflokknum var að myndast hreyfmg um að
koma landi og þjóð undir stjómskipulag og efna-
hagskerfi ríkjabandalags, sem stefhir að því að verða
Bandaríki Evrópu með þeim stjómskipulegu, stjóm-
arfarslegu og pólitísku afleiðingum sem það hefur í
för með sér.
Viðbrögð við boðskap Víglundar Þorsteinssonar
vom heldur sinnuleysisleg almennt nema hvað Tím-
inn tók strax harða afstöðu gegn honum og benti á
hvað í þessum hugmyndum iðnrekenda fælist pólit-
ískt og stjómarfarslega. Andstaða Framsóknar-
flokksins var skýr. Hins vegar kom fljótt í ljós að
Víglundur Þorsteinsson átti sér ýmsan makker við
það pólitíska spilaborð sem sett hafði verið upp bak-
sviðs í Sjálfstæðisflokknum með siðferðisstuðningi
margra Alþýðuflokksmanna. Það vom ekki þing-
mennimir sem ræddu þessi mál opinskátt og reyndu
að móta afstöðu til svo afdrifaríla-a ákvarðana með
sýn og reynslu stjómmálamannsins, heldur var pukr-
ast við það í hagsmunasamtökum fjármálamanna og
leshringum nýkapitalista að búa til áróðursvél fyrir
þá kenningu að Island myndi einangrast á einhvers
konar efnahagslegu þriðjaheimsstigi nema þjóðin
afsalaði sér pólitísku ftillveldi og sjálfstæði með inn-
göngu í væntanleg Bandaríki Evrópu. Megin her-
bragðið í þessu máli var að aftengja þetta hugðarefni
nýkapitalistanna almennum stjómmálarökum og
pólitískri umræðu, en tengja það þeim mun fastar
svokölluðum efnahagsrökum, sem svo er látið líta út
að séu óyggjandi eins og eðlisfræðilögmálin og því
utan við stjómmálaumræðuna.
Þótt forystumenn sjálfstæðismanna vilji helst ekki
kannast við hreinskilni Ragnhildar Helgadóttur að
svo komnu og kalli ræðu hennar á Alþingi um Evr-
ópubandalagið tóma hvatvísi, þá er lítið mark tak-
andi á þeim orðum, því að þinglið sjálfstæðismanna
hefur undantekningarlítið verið sinnulaust í Evrópu-
umræðunni, látið aðra um að tala og hugsa fyrir sig,
þannig að áróðurinn fyrir inngöngunni í Evrópu-
bandalagið hefur smám saman verið að síast inn í
hug hinna grandvömstu manna og slær síðan út eins
og trúarleg hugljómun í ræðustóli á Alþingi.
Andstæðingar aðildar að Evrópubandalaginu eiga
að taka Ragnhildi Helgadóttur alvarlega, ekki til
þess að standa í karpi við hana persónulega, heldur
til að láta sér skiljast á hvaða stig Evrópuumræðan er
að komast.
GARRI

DV hcfur undanfama raánuði sýnt eyfta yfir 10% þjóðartckna sinna til
ingu í ritstörfum. Brynjólfur nokk-
ur Jónsson hagfeeðingur, skrifar
sömu kjaJlaragreinina í htaöiö á
nokkurra máriaða bili.
Á miöju sumri sagöi hagfræðing-
urinn ma. í grcíninni sinni:
„Vamarmál «ru stærsti cini út-
gfaldaliður rildsins hjá nánast iill-
um „velferðarríkjum" hcims, veru-
dansi meö álíka fiáraustri (tíl hcr-
mála) mundi það kosta nokkra tugi
milljarða íslenskra króna árlega.“
Grein hagfræðingsins sl. mánudag
var í litlu breytfc
„Vamarmál eru stærsti útgjaldalið-
ur ríldsins hiá öllum þeim þjóðum
sem við berum okkur saman við. Eí
við íslendingar hefðum her, sem
kostaði okkur hiutfallslega jafnmik-
ið og nágrannaþjóðimar, mundi slík
„þjónusta“ kosta nokkra tugi millj-
arða á ári.“
Með ,mokkrum“ tugum milljarða
getur hagfraeðingurinn tæpast átt
við faerri en 3 eða 4 tugi milijarða.
En það mundi svara um 10% til
13% af u.þ.b. 300 milljarða þjóðar-
framleiðslu ísiendinga.
Grannar
veldum heimsins eru 8 fyrir botni
Miðjarðarhafs. Aðeins eitt Evrópu-
ríki, Sovétríkin, komst í þenoan hóp
(1986).
Miðað við fullyrðingar hagfræð-
ingsins um stærð hemaðarútgjalda
þeirra þjóða sem við helst berum
okkur saman við verður vart betur
sinna helstu granna.
Herinn um 2%
þjóðarteknanna
Hemaðarutgjöld annarra Norður-
iandaþjóða hins vegar og annarra
samstarfsianda okkar í EFTA til
dæmis eru ábilinu frá rúmlega 1%
(í Austurríki) og upp í rúmlega 3%
þjóðarframleiðslu (í Noregi). Að
meðaltali eru hemaðarútgjötó
þessara þjóða í kringuro 2% þjóð-
arframleiðslu þeirra. Sem hlutfall
af kostnaði vegna heilbrigðisþjón-
ustu og skólamála eru hemaðarút-
gjöldin á bilinu 12-19% hjá öllum
þessum þjóðum nema í Noregi þar
sem herkostnaðurinn svarar tii
fjórðungs af þessum tveim stærstu
útgjaldaliðum flestra velferðar-
ingi hærri (50%) skattar í Sví|^ðÖ
heldur en á íslandi (sem hlutfall af
landsframleiðslu) veða ekki skýrö-
ir með sænskum „herkostnaði"
einum saman. Reyndar er her-
kostnaóur Svía aðeins litiu hærri
en rekstrarkostnaður bamaheimil-
anna í þessu „bamfátæka“ landi og
sem stjómvöld í Sviþjóð kosta til
hcilbrigðisþjónustu og sbólamála.
Nú vtll svo vei tií að Tímanum (og
DV væntaniega Uka) barst fyrir
nokkm skýrslan „Human develop-
ment report 1990“ sem gefin er út
á vegum Sameinuðu þjóðanna. Og
þar er m.a. að finna yfirlit yfir hem-
aöarútgjöld 130 þjóða, bæði sem
hlutfaU af þjóöarfiramleiðslu þeirra
og sem hlutfall af útgjöldum þeirra
til heilbrigðis- og menntamála.
Þvert ofan í margtognar fuUyrðing-
ar hagfræðingsins sýnir skýrslan að
áðeins 13 af þessum 130 þjóðum
svara 2% þjóðarfram-
leiðslunnar til um 6 milljarða
króna. Óneitanlega drjúg upphæð.
En aftur á móti óravegu frá þeim
„nokkru tugum mil|jarða“ sem
hagfræðingurinn hamast við að
telja þjóðinni trú um. Og heldur
ekíd nema brot af þeim 40 millj-
örðum sem heilbrigðis- og skóla-
kerfið í landinu kostar íslendinga á
þessu ári, Eru þar þó ótaidir Íitlir
13 milljarðar í lífeyristryggingar,
Vanviska eða
meðvituð lygi?
A.m.k. viróist Ijóst að um helm-
higsins byggist því á tómu bulli svo
ekírf só sterkara að orði kveðið,
Slikt er ævirdega hvimleitt, en þó
afsakanlegt ef ætla má að höfundar
víti eWd betur. Það er á hinn bóg-
inn grábölvað þegar langskóla-
gengnir firæðingar bera á borð al-
mennings margendurteknar blekk-
ingar, sórstaklega í málum sem
ætla verður að þelr beri skynbragð
á í krafti menntunar slnnar —
hvort sem það er gert vitandl vits
eUegar af vanvisku einni saman.
Hundrað og sjötíu
þúsund hross
lleilsíðugrein ónefnds náttúru-
vemdara í Alþýðublaðinu fyrir
nokkru er frekar af afsakanlegu
tegundínnl.
Sá vildi vemda gróður landsins
með þvf að skera um 100 þúsund
hmss af þeim 170 þúsundum sem
hann sagði nú naga landið niður í
Hvorki forðagæslumenn né sér-
stakir lögskipaðir talningamenn
hafa nokkra sinni fundið meira en
rúmlega 70 þúsund hross í land-
Þættí þeim því örugglega fengur í
ef greinarhöfundur Alþýðublaðs-
ins benti þeim á hvar bin bundrað
þúsund hrossin er að finna.
i VÍTT Ofi dreitT
r , , VII I UU DnBI II
Út yfir gröf og dauða
Frjáls samkeppni er kjörorð mark-
aðshyggjunnar og án hennar þrífst
hvorki frjálshyggja né boðlegt
neyslusamfélag. Samkeppnin er eins
og hver önnur trúarbrögð og nær út
yfir gröf og dauða í orðsins fyllstu
merkingu. Einkafyrirtæki i Reykja-
vík hefur nú sótt um lóð undir
kirkjugarð og hefur borgarráð fiallað
um hana og sent borgarritara til um-
sagnar.
Það er löngu tímabært að einokun
þess opinbera og þjóðkirkjunnar á
kirkjugörðum sé aflétt og að einka-
aðilar fái að bjóða látnum legastað án
þess að opinber forsjá og miðstýring
leggi sína dauðu hönd á hina hinstu
fasteign einstaklinganna. Það verður
einhver munur að fá að hvfia í friði í
greftrunarplássi í einkaeign eða í
eigu vel rekins hiutafélags en í
kirkjugarði þar sem manni er holað
niður af opinberum starfsmönnum
sem gefa skít í allan einkarekstur og
virða hvergi þá sjálfsögðu kröfu neyt-
andans að fá að velja og hafna.
Neytendum tíl góöa
Það er vel látin útfararþjónusta og
líkkistuverkstæði sem sótt hefur um
greftrunarlóð og telur útfararstórí
fyrirtækisins að firmað hafi ekki
sömu samkeppnisaðstöðu og Kirkju-
garðar Reykjavíkur, en þangað renna
kirkjugarðsgjöldin óbreytt, en
Kirkjugarðamir reka einnig útfarar-
þjónustu og má með nokkrum sanni
segja að hún sé niðurgreidd.
Hægt er að jafna samkeppnisað-
stöðuna með því að úthluta einkafyr-
irtækinu lóð undir eigin kirkjugarð
og þar með að veita neytendum sjálf-
sagða valkosti. Eðlilega mun einka-
greftrunarstaðurinn fá sinn hluta af
kirkjugarðsgjöldunum.
Það er síst fráleitara að borga öll op-
inber og lögbundin ffamlög til einka-
útfararstofnunar en til einskaskóla,
eins og dæmi eru um í Reykjavík.
í Reykjavík er höfuðkirkjugarður
alls landsins. Þangað eru flutt lík úr
öllum landshomum og í nágranna-
sveitarfélögum þarf enga kirkju-
garða. í næststærsta kaupstað lands-
ins, Kópavogi, er enginn grafreitur
og verður ekki. í Garðabæ og á Álfta-
nesi eru að vísu kirkjugarðar, en
hverjum dettur í hug að liggja þar? Á
Seltjamamesi búa praktískir menn
og dettur þeim ekki í hug að eyða
dýrmætum lóðum undir legstað.
Það gildir því hið sama um látna
sem lifendur. Þeir flýja í stórum stfi
til höfuðborgarinnar í leit að stað-
festu.
Og ekki er að sökum að spyrja.
Reykjavík gín yfir öllu saman og sog-
ar til sín kirkjugarðsgjöldin af Iands-
byggðinni.
Lífvænlegt lífíbrauð
Reykjavíkurborg er stjómað af ein-
örðum frjálshyggjumönnum sem
em mikil lyftistöng samkeppni og
einstaklingsframtaki. Því leikur eng-
inn vafi á að lóðinni undir Einkagraf-
reit hf. mun verða úthlutað og verð-
ur það fyrsta skref í þá átt að gera
grafir hinna dauðu að lífvænlegu lifi-
brauði.
Enn hlýtur að vera hægt að gera
betur. Kirkjugarða Reykjavíkur á að
bjóða út og alla þá starfsemi sem að
þeim lúta. Þá hljóta fleiri útfararfélög
að verða stofhuð og sækja um lönd
undir starfsemi sína og gera kröfu til
kirkjugarðsgjalda. Þá fyrst mun
frjálsa samkeppnin fá að njóta sín og
mun það fyrst og síðast koma néyt-
endum til góða, eins og markaðs-
hyggjan veit svo mæta vel.
Kirkjugarðana á svo auðvitað að
gera að hlutafélögum og þegar þeim
fiölgar og samkeppnin eflist þá mun
það enn auka á fiörið á verðbréfa-
mörkuðunum og það getur orðið líf í
tuskunum þegar aktíumar hækka í
éinum vel reknum kirkjugarði þegar
aðrir sem ekki standast samkeppnina
sporðreisast og fara yfir um.
í samkeppninni mun gæfan ekki
vera öllum kirkjugörðum hliðholl,
fremur en meðal flugfélaga, og tap
og gróði verða á víxl. En það gerir
samkeppnina bara meira spennandi.
Og svo verður hægt að halda kirkju-
garðsböll. Og þá verður nú gaman að
lifa.
OÓ