Tíminn - 07.11.1990, Síða 7

Miðvikudagur 7. nóvember 1990
Tíminn 7
!l§t?
VETTVANGUR
Guðmundur Sigurðsson, formaður lyfjaverðlagsnefndar:
Lyfjaverö enn og aftur
— Um störf lyfjaverðlagsnefndar og ákvarðanir hennar
Ef ekkí hefðu komið til ákvarðanir lyfjaverðlagsnefndar
á síðustu misserum væri lyfjaverð 9-10% hærra en það
er nú og árlegur lyfjakostnaður 250-300 m.kr. hærri en
ella.
Mikið hefur verið skrifað að undanfömu og margt sagt
um verðlagningu lyfja og lyfjakostnað hins opinbera.
Störf lyfjaverðlagsnefndar hafa tengst umræðunni og
hefur einstaka maður reynt að gera þau tortryggileg. Af
því tilefni verður þess freistað hér að útskýra hlutverk
Íyfjaverðlagsnefndar og starfssvið, hvemig nefndin hef-
ur starfað að undanfömu og hvaða ákvarðanir hún hefur
tekið. Jafnframt því verður rakinn hlutur annarra stjóm-
valda er varðar lyfjaverð og lyfjakostnað.
Hlutverk lyfjaverð-
lagsnefndar
Samkvaemt lögum á lyfjaverðlags-
nefnd:
1. að ákveða grundvöll heildsölu-
og smásöluálagningar lyfja,
2. að ákveða grundvöll vinnu- og af-
hendingargjalda lyfjabúða,
3. að staðfesta framleiðsluverð lyfja
að fengnum tillögum innlendra
framleiðenda,
4. að gera tiilögur um lyfjaverðskrá.
Við ákvarðanir sínar skal nefndin
taka tillit til kostnaðar við fram-
leiðslu, prófanir, gæðaeftirlit, sölu
og dreifingu lyfja.
Af samfélagslegum ástæðum þykir
eðlilegt að sama lyfjaverð gildi hvar
sem er á landinu. Lyfjaverðlags-
nefnd hefur því í störfum sínum
þurft að miða ákvarðanir sínar við
það, að sama álagning skuli vera á
lyfjum í heildsölu og smásölu hvar
sem lyfin eru seld. Nefndin hefur
m.a. þurft að miða við rekstrar-
kostnað og afkomu smæstu jafnt og
stærstu apóteka á landinu við
ákvarðanir um smásöluálagningu.
Nefndin hefúr um margra ára skeið
safnað rekstrarupplýsingum um
rekstur apótekanna í landinu til
þess að byggja ákvarðanir sínar á.
Hin síðari ár hefur nefndin einnig
aflað gagna frá heildsölufyrirtækj-
um. Með þessari upplýsingaöflun
hefur lyfjaverðlagsnefnd fylgst með
kostnaðarþróun og afkomu apótek-
anna og hin síðari ár heldsölufyrir-
tækjanna einnig. Á grundvelli
þeirra m.a. hefur nefndin byggt
ákvarðanir sínar á liðnum árum.
Ákvarðanir lyfjaverð-
lagsnefndar
Heildsölu- og smásöluálagning
lyfja hefur lækkað nokkuð á síðustu
árum. Fyrir sjö árum síðan var
heildsöluálagning 18% og smásölu-
álagning 75% en í dag er heildsölu-
álagningin 13,5% (hefur verið
lækkuð um fjórðung) og smásölu-
álagning 58-59% (hefúr verið lækk-
uð um tæplega fjórðung). Auk þess
sem álagningarprósentan hefur
lækkað er smásöluálagningin núna
skert með því að apótekum er skylt
skv. ákvörðun lyfjaverðlagsnefndar
að veita afslátt af þeim reikningum
sem þau innheimta hjá TVygginga-
stofnun ríkisins. Lækkun álagning-
ar hefur orðið í nokkrum áföngum
og var stuðst við rekstrarlegar upp-
lýsingar og breytt rekstrarumhverfi
þegar ákvarðanir voru teknar.
Mestur hluti álagningarlækkunar
lyfja hefur orðið á yfirstandandi ári.
Lækkunin var ákveðin m.a. með
hliðsjón af bættum rekstrarskilyrð-
um og vilja stjómvalda. Ef ekki
hefðu komið til ákvarðanir lyfja-
verðlagsnefndar, þ.e. lækkun álagn-
ingar í heildsölu og smásölu, hefði
lyfjaverð að meðaltal hækkað um
9,3% vegna gengisbreytinga og er-
lendra verðhækkana frá 1. október
1989 til 1. október 1990. Aðgerðir
lyfjaverðlagsnefndar hafa hins vegar
valdið því að lyfjaverð hefur aðeins
hækkað um 0,3% á umræddu tíma-
bili auk þess sem apótek veita
Tryggingastofnun ríkisins afslátt af
lyfjareikningum sem nemur 30 m.
kr. á þessu ári. Má áætla að árlegur
lyfjakostnaður hins opinbera væri
um 250-300 m. kr. hærri miðað við
útgjöld ársins 1989 en ella ef ekki
hefðu komið til ákvarðanir lyfja-
verðlagsnefndar á síðustu misser-
um.
Þáttur pólitískra
stjómvalda
Eins og að framan hefúr verið lýst
mótast ákvarðanir lyfjaverðlags-
nefndar fyrst og fremst af faglegu
mati á kostnaði og afkomu fyrir-
tækja sem annast lyfjadreifingu auk
þess sem rekstraraðstæður á hverj-
um tíma og pólitískt umhverfi hafa
áhrif á störf nefndarinnar.
Jafnframt því þarf lyfjaverðlags-
nefnd að taka tillit til þess ramma
sem löggjafar- og framkvæmdavald-
ið setur um starfsemi lyfjadreifing-
arfyrirtækja. Er þar m.a. átt við
ákvæði um fjölda apóteka í landinu
og staðsetningu, en þessi atriði hafa
áhrif á tekjur apótekanna og af-
komu þeirra. Löggjafarvaldið setur
reglur um það hvaða skilyrði apótek
og lyfjaheildsölur þurfa að uppfylla
varðandi starfsmannahald og
birgðahald og hafa þær áhrif á
kostnað fyrirtækjanna. Fleiri atriði
þessu lík mætti tína til.
Lyfjaverðlagsnefnd hefur fjallað
óformlega um breytingar á skipan
lyfsölu sem verða megi til lækkunar
lyfjaverðs. Hafa margar hugmyndir
verið reifaðar við ráðamenn. Hefur
m.a. verið rætt um stækkun lyfsölu-
svæða úti á landi svo treysta megi
grunninn undir rekstri smærri apó-
teka, um breytt greiðsluform hins
opinbera o.s.frv. Ýmsir aðrir hafa
rætt þessar og aðrar hugmyndir.
Öllum hugmyndunum hefur verið
ætlað að lækka lyfjakostnað en eng-
in þeirra hefúr verið framkvæmd.
Þess hefúr verið getið hér að fram-
an að lyfjaverðlagsnefnd hafi lækkað
álagningu í heildsölu og smásölu á
liðnum árum. Ekki hafa þó allar til-
lögur þar að lútandi falíið í frjóan
jarðveg hjá ráðamönnum.
Haustið 1987 flutti formaður lyfja-
verðlagsnefndar tillögu í nefndinni
um að lækka smásöluálagningu úr
68% niður f 66%. Ágreiningur varð
um tillöguna í nefndinni og var
henni því vísað til úrskurðar heil-
brigðisráðherra sem á skv. lögum að
skera úr um ágreining þegar hann
kemur upp í nefndinni. Ráðherra
úrskurðaði að álagningin skyldi
ekkl lækka heldur vera óbreytt
áfram. Vildi ráðherra bíða niður-
stöðu sérstakrar nefndar sem þá
hafði unnið í níu mánuði að úttekt á
forsendum álagningar á lyfjum.
Nefnd þessi vann að þeirri úttekt og
fleiru varðandi lyfjamál þar til hún
skilaði áliti eftir tæplega þriggja ára
starf í október 1989. Á meðan var
allt frumkvæði til breytinga á verð-
lagningu lyfja tekið úr höndum
lyfjaverðlagsnefhdar.
Þegar úttekt áðurgreindrar nefnd-
ar lá fyrir skipaði heilbrigðisráð-
herra aðra nefnd til að koma með
tillögur um aðgerðir til lækkunar
lyfjakostnaðar sem unnar væru með
hliðsjón af úttekt fyrri nefndarinnar.
Áður en seinni nefndin kom með
tillögur, eða í nóvVdes. 1989, var
þess farið á leit við lyfjaverðlags-
nefnd að hún gripi til skjótra að-
gerða er leiddu til tiltekinnar lækk-
unar lyfjaútgjalda. Strax 1. janúar
lækkaði smásöluálagning úr 68% í
65% auk þess sem ákveðnar breyt-
ingar voru gerðar á verðlagningu í
heildsölu. I janúar s.l. var síðan
unnið að undirbúningi frekari að-
gerða.
Hinn 27. janúar 1990 gerði lyfja-
verðlagsnefnd samþykkt sem leiða
átti til lækkunar á lyfjakostnaði frá
1. febrúar og meiri jafnaðar á milli
dreifbýlisapóteka og þéttbýlisapó-
teka. Tekin skyldi upp smásölu-
álagning sem lækkaði hlutfallslega
eftir því sem heildsöluverð lyfjanna
væri hærra. Álagning í heildsölu
skyldi lækkuð úr 17% í 15,5% og
loks skyldu apótek veita TVygginga-
stofnun ríkisins afslátt á lyfjareikn-
ingum til stofnunarinnar.
Gildistöku stiglækkandi álagning-
ar var frestað að beiðni heilbrigðis-
ráðuneytisins, en önnur framan-
greind atriði tóku gildi 1. febrúar.
Um svipað leyti var breytt gjaldi því
sem sjúklingar greiða sjálfir fyrir lyf
og gefinn út af heilbrigðisráðuneyti
s.k. bestukaupalisti sem hvetja átti
til kaupa á ódýrustu lyfjum hverrar
gerðar. Var þetta viðleitni til frekari
lækkunar útgjalda vegna lyfja. Við-
leitni sem að sögn starfsmanna
ráðuneytisins hefur litlu áorkað.
Af framangreindu ætti að sjást að
lyfjaverðlag hefur lækkað allnokkuð
hlutfallslega á undanfömum miss-
erum. Þrátt fyrir það hafa útgjöld
hins opinbera vegna lyfjakostnaðar
aukist verulega. Ástæðunnar fyrir
því er augljóslega ekki að leita í
verðlagningu lyfja. Þar hlýtur að
vera um að kenna aukinni heildar-
notkun lyfja, aukinni notkun dýrari
lyfja eða breytingum á greiðsluhlut-
falli hins opinbera. Samt sem áður
var enn vegið í sama knémnn og
fyrr í september s.l. þegar heilbrigð-
isráðherra óskaði eftir því við lyfja-
verðlagsnefnd að hún endurskoðaði
ákvörðun sína frá janúarmánuði s.l.
um smásöluálagningu og heildsölu-
álagningu. Óskaði ráðherra þess að
heildsöluálagning yrði 10% frá 1.
október 1990, smásöluálagning yrði
55% frá sama degi og afsláttur, sem
apótek veita TVyggingastofnun ríkis-
ins, yrði aukinn verulega.
Ekki vom færð töluleg rök fyrir til-
lögu ráðherra, en farið um það al-
mennum orðum að afkoma í lyfja-
verslun hefði batnað og tilkostnað-
ur hennar hlutfallslega lækkað.
Jafnframt var vísað til þess að kostn-
aður hins opinbera hafi enn aukist á
þessu ári og útgjöld TVyggingastofn-
unar ríkisins vegna lyfja hafi hækk-
að um 15% umfram verðhækkanir
lyfja árið 1988 og aftur árið 1989.
Þó að ekki hafi legið fyrir önnur
gögn vegna rekstrar yfirstandandi
árs en kostnaðargreining frá Lyfja-
verslun ríkisins fyrir fyrstu átta
mánuði ársins og almennar for-
sendur um bættar rekstrarforsend-
ur í kjölfar þjóðarsáttar var lögð
fram tillaga í lyfjaverðlagsnefnd um
lækkun álagningar í heildsölu og
smásölu. Var samþykkt að taka upp
stiglækkandi hlutfallsálagningu í
smásölu sem hefur skv. fyrstu út-
reikningum í för með sér lækkun
álagningar úr 65% í 58-59%. Jafn-
framt var afsláttur, sem apótek veita
TVyggingastofnun ríkisins, aukinn
og mun hann nema 30 m. kr. á yfir-
standandi ári. Ekki náðist samstaða
um tillögu formanns lyfjaverðlags-
nefndar um að lækka heildsölu-
álagningu lyfja úr 15,5% niður í
13,5% og var henni því vísað til úr-
skurðar heilbrigðisráðherra sem úr-
skurðaði að álagningin skyldi verða
13,5% frá 1. október s.l.
Af því sem að framan greinir ætti
að vera ljóst að lyfjaverðlagsnefnd
hefur unnið að því lengi með
ákvörðunum sínum að lækka lyfja-
verð í landinu og þar með að stuðla
að hlutfallslega lækkandi lyfjakostn-
aði hins opinbera. Hefur nefndin
ýmist gert þetta að eigin frumkvæði
eða vegna óska heilbrigðisráðherra.
Þrátt fyrir þriggja ára vinnu nefnd-
ar sem skipuð var til að leita leiða til
lækkunar á lyfjakostnaði og þrátt
fyrir störf nefndar til að vinna að til-
lögum út frá skýrslu fyrri nefndar-
innar er lyfjaverðlagsnefnd eini aðil-
inn í stjórnkerfinu sem með ákvörð-
unum sínum hefur stuðlað að hlut-
fallslegri lækkun lyfjaverðs og þar
með lægri útgjöldum hins opinbera
en ella. Er þar enginn undanskilinn.
Aðdróttanir um að lyfjaverðlags-
nefnd hafi brugðist við að lækka
lyfjaverð eru því rangar og með öllu
ómaklegar.
UR VIÐSKIPTALIFINU
VINNSLUGETA ALIÐNAÐAR
í september 1990 birti Billiton-Ent-
hoven Metals álitsgerð um stöðu ál-
iðnaðar í „heimi öllurn" nema sósíal-
ísku löndunum. í álitsgerðinni segir,
að í heimi öllum hafi vinnsla hrááls
numið 14.377 milljónum tonna
1989 (og hafi á árinu aukist um 30%
í Bandaríkjunum), en vinnslugeta ál-
vera í ár muni vera 15.225 milljónir
tonna (en þau munu vera svo til full-
nýtt), og verði um 16.234 milljónir
tonna 1992. í álitsgerðinni er giskað
á, að vinnslugeta áliðnaðar verði 1995
á bilinu 18.268-20.295 mil]jónir
tonna. — í álitsgerð frá Shearson
Lehman Brothers í apríl 1990 er
vinnslugeta álvera á næstu árum áætl-
uð lítið eitt lægri. Til væntanlegrar
aukningar vinnslugetu álvera, sagðrar
um 3.043 milljónir tonna frá 1990 til
1993, mun Norður-Ameríka leggja til
630.00Ó tonna nýja vinnslugetu, þ.e.
um 840.000 tonna aukningu í Kan-
ada, en 218.000 tonna samdrátt í
Bandaríkjunum sakir úreldingar ál-
vera. í Kanada er nú vinnslugeta
tveggja nýrra álvera um 315.000 tonn,
Sept Isles í eigu Alouette og Des-
chamault í eigu Alumax, en verður
væntanlega 645.000 tonn 1995. Og
fram til 1992 verður vinnslugeta
tveggja annarra kanadískra álvera
aukin, Beancour í eigu Albecour um
120.000 tonn og Baie Cameau í eigu
Reynold’s um 128.000 tonn.
í hröðustum uppgangi er áliðnaður
samt sem áður í Venezúela. Þar eru ný
álver í undirbúningi sem og vinnslu-
geta hinna starfandi. Unnin verða um
600.000 tonn af hrááli í Venezúela í ár,
en 1995 verður vinnslugeta álvera
þarlendis um 1.338.000 tonn.
Hlýst spamaður af
EBE-gjaldeyri?
Efnahagsbandalag Evrópu birti 19.
október greinargerð um væntanlegan
sameiginlegan gjaldeyri aðildarlanda
sinna. í greinargerðinni segir, að að-
ildarlöndum muni sparast allt að 25
milljarðar $ á ári vegna brottfalls
kostnaðar af skiptum peninga gjald-
miðla á milli eða um 0,5% af vergri
þjóðarframleiðslu þeirra. Að auki
munu vextir af lánum aðildarlanda á
milli lækka, því að þeim verður ekki
lengur áhætta búin af sveiflum á
gengi gjaldmiðla þeirra.
Fer EBE-gjaldmiðill í
umferð upp úr 1994?
Á ráðherrafundi aðildarlanda Efna-
hagsbandalags Evrópu í Róm helgina
27.-28. október 1990 var ákveðið,
gegn andstöðu Bretlands, að annar
áfanginn á upptökuskeiði sameigin-
legs EBE-gjaldeyris hefjist í janúar
1994. Til þess hafa Þýskaland og
Spánn hvatt, en Frakkland æskt upp-
hafs hans ári fyrr. Á þessum öðrum
áfanga verður hinn sameiginlegi
gjaldmiðill tekinn í umferð meðfram
gjaldmiðlum aðildarlanda og Seðla-
banki EBE mun beinlínis taka til
starfa.
Andstaða Bretlands beinist ekki að
upptöku sameiginlegs gjaldmiðils,
heldur að hinu, að hann komi að lok-
um í stað gjaldmiðla aðildarríkjanna.
Fáfnir