Tíminn - 12.04.1991, Blaðsíða 7

Föstudagur 12. apríl 1991
Tíminn 7
u liVVV V.LVLVL1 LV
Asta R. Jóhannesdóttir:
Umönnunarbætur
eru sanngirnismál
Nú þegar þinghaldi er lokið á þessum vetri sakna ég þess að sjá
ekki ný lög um almannatryggingar hljóta afgreiðslu. Við búum
við 20 ára gömul lög í þessum málaflokki og hafa verið gerðar yf-
ir 60 breytingar á lögunum frá upphafl. Þegar svo oft eru gerðar
breytingar á lögum vill myndast ósamræmi á lögunum í heild
sinni. Þess vegna var orðið mjög brýnt að við fengjum ný lög um
almannatryggingar.
Árið 1987 var skipuð nefnd sem
vann að endurskoðun laganna og
iauk hún störfum á síðasta ári.
Samstaða náðist ekki um frum-
varpsdrög nefndarinnar og var
frumvarpið því ekki lagt fram.
Ekki ölmusa
Við endurskoðun laganna var það
haft að leiðarljósi að auka ekki út-
gjöld trygginganna heldur færa frá
þeim sem betur mega sín til hinna
sem raunverulega þurfa á al-
mannatryggingum að halda. Hlut-
verk almannatrygginga á að vera
að tryggja ákveðna lágmarksaf-
komu þegnanna, en ekki að vera
uppbót á þokkalegar tekjur. Al-
gengt er að eldra fólk vilji ekki
sækja um tryggingabætur og leggi
það að jöfnu við það sem áður fyrr
var kallað að fara á sveitina eða
þiggja af hreppnum. Almanna-
tryggingabætur eru ekki ölmusa
heldur réttur sem við eigum öll.
Þetta er samtryggingin í þjóðfélag-
inu sem við greiðum öll til, sá bak-
í starfi mínu hjá Trygg-
ingastofnun verð ég til-
finnanlega vör við það
hve núgildandi lög eru
óréttlát gagnvart þeim
sem annast fatlaða eða
sjúka í heimahúsum.
Nú er unnt að sækja
um makabætur fyrir
þann sem annast sjúk-
an eða fatlaðan maka í
heimahúsi.
Það er einnig sjálfsagð-
ur réttur sjúkra að fá að
dvelja heima eða í
samvistum við sína
nánustu eins lengi og
unnter. Samfélagið á
að stuðla að því.
hjarl sem við höfum þegar eitthvað
bjátar á.
Núgildandi lög
óréttlát
f starfi mínu hjá Tryggingastofn-
un verð ég tilfinnanlega vör við
það hve núgildandi lög eru óréttlát
gagnvart þeim sem annast fatlaða
eða sjúka í heimahúsum. Nú er
unnt að sækja um makabætur fyr-
ir þann sem annast sjúkan eða fatl-
aðan maka í heimahúsi. Hinir fjöl-
mörgu sem eru frá vinnu vegna
umönnunar sjúkra eða fatlaðra
foreldra eða ættingja hejma eiga
engan rétt, né heldur þeir sem
annast sjúk eða fötluð uppkomin
börn sín heima. Eina leiðin til að fá
einhverja aðstoð er að hinn sjúki
fái einhverja uppbót á lífeyri sinn
vegna þarfar á umönnun. Uppbót-
in er aldrei nema brot af kostnaði
vegna umönnunarinnar. Það er því
réttlætismál að þeir sem annast
umönnun sjúkra eða fatlaðra í
heimahúsi fái greidd laun fyrir það
í formi umönnunarbóta úr al-
mannatryggingakerfinu.
Réttur sjúkra að
dvelja heima
Það er einnig sjálfsagður réttur
sjúkra að fá að dvelja heima eða í
Ásta R. Jóhannesdóttir skipar 2.
sæti á lista Framsóknarflokksins
í Reykjavík.
samvistum við sína nánustu eins
lengi og unnt er. Samfélagið á að
stuðia að því. Það kostar mun
meira að dveljast á stofnun en að
greiða umönnunarbætur þeim
sem tekur að sér slík umönnunar-
störf heima. Undir þennan bóta-
flokk myndu svokölluð veikinda-
börn einnig heyra.
Góð tillaga
í nýja frumvarpinu er kveðið á
um nýjan bótaflokk, umönnunar-
bætur, sem kemur í stað maka-
bóta, barnaörorkustyrks og
greiðslu vegna 10. greinar laga um
málefni fatlaðra. Umönnunarbót-
unum er skipt annars vegar vegna
fatlaðra og sjúkra barna þar sem
gert er ráð fýrir að greiða framfær-
endum barna, sem eru innan 16
ára aldurs og dvelja í heimahúsi,
allt að 43.450 kr. á mánuði (miðað
við júlí 1990).
Hins vegar eru umönnunarbætur
vegna elli- og örorkulífeyrisþega,
sem er útvíkkun á makabótum í
núgildandi lögum. Þá er bótarétt-
urinn ekki bundinn við maka,
heldur þann sem heldur heimili
með og annast elli- og örorkulíf-
eyrisþega og getur af þeim sökum
ekki stundað nema takmarkaða
vinnu utan heimilis.
Forgangsmál næsta
þings
Það verður að vera eitt af fyrstu
verkum nýs Alþingis að koma þess-
um þörfu breytingum í lög. Það
getur skipt sköpum um hag fjölda
einstaklinga og fjölskyldna. Til
þess að það geti orðið þurfa ákvæði
um málefni fatlaðra að koma inn í
almannatryggingalögin. Umönn-
unarbæturnar eru sanngirnismál
sem verður að hafa forgang.
Páll Sigurjónsson, Galtalæk:
Til hvers aö fella ríkisstjórnina?
f ljósi þess að núverandi ríkisstjórn hefur ekki haft nema tvö og
hálft ár til starfa kann að virðast undarlegt að stöðugleiki ríki í
efnahagsmálum. Einkum m.t.t. þeirrar stöðu sem var er Sjálf-
stæðisflokkurinn sprakk á limminu. En stjórninni hefur tekist
að koma ótrúlega miklu í verk á þessum stutta tíma.
Það er ef til vill rétt að rifja upp hættur sem af þessu frjálshyggju-
hvernig ástandið var. Eftir að írafár-
ið greip um sig í Sjálfstæðisflokkn-
um út af Hafskipsmálinu og Albert
var sparkað útbyrðis, rétt fyrir síð-
ustu kosningar. í kjölfar þess kom
upp sú staða að ekki reyndist unnt
að mynda stjórn nema þrír flokkar
tækju þar þátt. Undir forsæti þáver-
andi formanns Sjálfstæðisflokksins,
Þorsteins Pálssonar, var með þátt-
töku Alþýðu- og Framsóknarflokks
mynduð ríkisstjórn. Sú stjórn ent-
ist í eitt og hálft ár, þ.e.a.s. fyrri
hluta kjörtímabilsins. En sprakk
með háum hvelli eftir hávært tal
um rýtingsstungur og fleira í þeim
dúr. Þar sem ósamlyndi alþýðu-
flokks- og sjálfstæöismanna var
orðið með fádæmum. En það var,
ásamt ótta þeirra síðarnefndu við
að taka á efnahagsmálum, eftir að
sýnt var hvert frjálshyggjubröltið
leiddi, orðið þvílíkt að ekki varð við
unað. Sjálfstæðisflokkurinn var
ekki fær um að taka á vandanum.
Og því fór sem fór. Hitt er aftur á
móti verra, að hann heldur sig enn
við þau „hagvísindi" sem öllu riðu
hér á slig á fyrrihluta kjörtímabils-
ins.
Dómur íhaldsins var sá að allir at-
vinnuvegir væru að sigla í strand.
Atvinnulevsi seinni hluta vetrar
vrði á bilinu 10-20%. Yerðbólgan á
hraðri uppleið og fjármagnskostn-
aður sömuleiðis.
Þáverandi utanrikisráðherra,
Steingrímur Hermannsson. benti
margsinnis á þessum tíma á þær
fári mundu hljótast. Fræg er sam-
líking hans á þessu ástandi: „Róm
brennur".
Þegar fólk metur stöðu sína nú er
skylt að hafa í huga að sá dómur
íhaldsins um eigin stjórnarforystu
var því miður réttur. Með stórfelld-
um millifærslum fjármuna og
hörðu aðhaldi í kaupgialdsmálum
og verðlags, samfara aðgerðum til
vaxtalækkana, tókst þó að afstýra
Fráleitt væri þaö keppi-
kefii að losna við stjóm-
ina, nema meiningin sé
að taka upp aðra
stefriu. Stefnu fijáls-
hyggjunnar, stefriu sem
reynd var í eitt og hálft
ár í byrjun þessa kjör-
tímabils. Stefnu hruns
og hremminga, upphaf
þeirrar gjaldþrotabylgju
er síðan hefur riðið yfir
þjóðina með öllum sín-
um hörmungum. Ég vil
nú biðja fólk um að rifja
upp til hvers hún leiddi,
áður en stjómarforystu
Framsóknarfiokksins er
fómað.
þeirri vá er fýrir dyrum var og þar
með leggja traustan grunn að þjóð-
arsáttinni margnefndu.
En hún byggðist á því að forsvars-
menn aðila vinnumarkaðarins
treystu ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar til þess að standa vörð
um þá sætt er gerð var og ríkis-
stjórnin hafði lagt grunn að með
starfi sínu.
Þrátt fyrir allar hrakspár stjórnar-
andstöðunnar, tilraunir til
skemmdarverka, yfirboð og ábyrgð-
arleysi, misnotkun valda og áhrifa á
peningamarkaðnum, sem lýsir sér
hvaö best í þráa við vaxtaleiðrétt-
ingar í kjölfar lækkandi verðbólgu,
þá lifum við nú hagstæðustu skil-
yrði hvað verðbólgusamanburð við
nágrannalöndin áhrærir, allt frá
stríðslokum. Það er staðreynd að
þetta markmið gat aðeins náðst
með því móti að þjóðin færði veru-
legar fórnir á altari stöðugleikans.
Fórnir sem munu skila sér í bætt-
um hag á næstu misserum, fái nú-
verandi stjórn umboð til áfram-
haldandi starfa á þessum nótum.
Annað undrunarefni og ekki
minna er það að Sjálfstæðisflokkur-
inn rekur þessa kosningabaráttu á
einu atriði með eina kröfu. En það
er að fella ríkisstjórnina og í kjölfar
þess fá í sinn hlut ráðuneyti sjávar-
út\’egsmála.
Maður hlýtur að spyrja: Til hvers
að fella ríkisstjórnina? Af hverju að
komast í sjávarútvegsráðuneytið?
Eru sjálfstæðismenn kannski and-
vígir þjóðarsáttinni eða forsendum
hennar? ímynda þeir sér að minnk-
andi fiskgengd sé afleiðing en ekki
orsök hertrar stjórnunar fiskveiða?
Af því mér er illa við að hafa menn
vísvitandi fyrir rangri sök vil ég taka
fram að ég gleymdi áðan hinu
stefnumiðinu, sem er að selja rás 2.
Fráleitt væri það keppikefli að
losna við stjórnina, nema meining-
in sé að taka upp aðra stefnu.
Stefnu frjálshyggjunnar, stefnu
sem reynd var í eitt og hálft ár í
byrjun þessa kjörtímabils. Stefnu
hruns og hremminga, upphaf
þeirrar gjaldþrotabylgju er síöan
hefur riðið yfir þjóöina með öllum
sínum hörmungum. Ég vil nú biðja
fólk um að rifja upp til hvers hún
leiddi, áður en stjórnarforystu
Framsóknarflokksins er fórnað.
Eitt fremur ööru veldur mér þó
áhyggjum. En það er sú stefna
Sjálfstæðisflokksins að láta ekki
neitt uppi um afstöðu sína til EES.
Annað hvort er þar um að ræða
málamiðlun ólíkra skoðana innan
flokksins eöa menn þar á bæ þora
ekki vegna kjósenda að láta skoðun
sína í Ijós, umfram varlegar greinar
eða loðin ummæli einstakra fram-
bjóðenda. Vissar blikur eru þó á
lofti um að meira hafi verið rætt
um þessi mál og jafnvel af fleirum
en núverandi ríkisstjórn. Því naum-
ast væru uppi fréttir eins og bárust
á öldum ljósvakans nú eitt kvöldið
um að menn í Brússel geri kröfur
um styrkingu þjóðvega hér á landi
svo unnt sé að auka heildarþunga
ökutækja. Og þó ég hafi ekki á móti
sterkari og betri vegum, fremur en
annað landsbyggðarfólk, orkar
þessi krafa á mig sem gróf íhlutun í
innanríkismál lýðveldisins íslands.
Svona krafa gæti ekki komið fram
nema menn þar á bæ telji sig sjá
mjög miklar líkur á umsókn um að-
ild. En aðild að EB er jafngildi tíma-
bilsins frá 1874 til 1918 í stjómar-
farslegu tilliti. Því til sönnunar
nægir að minna á yfirtöku Hollend-
inga á dönskum landbúnaði og
næsta vonlitla baráttu Dana við að
halda í heiðri mun strangari kröf-
um hvaö eiturefni varðar en EBE
gerir. Ljóst er því að einstakar ríkis-
stjórnir aðildarríkjanna verða að
lúta vilja hins yfirþjóðlega valds í
þeim málum sem „Samveldisráðið"
kýs að reka fram. Það fólk sem á
nægan metnað til að bera, metnað
um frjálst, fullvalda ríki á íslandi,
getur ekki með góðri samvisku
annað en kosið X-B gegn EB. Því
önnur raunhæf stjórnmálaöfl hafa
ekki séð ástæðu til þess að gera
hreint fýrir sínum dyrum. Og þrátt
fyrir að fólk trúi að sjálfstæði þjóðar
glatist ekki með aðildarsamningn-
um væri næsta furðulegt ef þjóðir
utan Evrópu svöruöu ekki toll-
múrakerfi EES með viðlíka hætti.
Þegar það gerist höfum við látið
loka okkur frá mikilvægum við-
skiptalöndum, svo sem Japan,
Bandaríkjunum og Sovétríkjunum.
Vegna þess að um leið og við tengj-
umst EES gilda lög bandalagsins
með tillitt til viðskipta út fyrir
svæðið.