Tíminn - 12.04.1991, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Föstudagur 12. apríl 1991
Þórarinn Þórarinsson:
SUNDRAST SOVÉTRÍKIN
f MÖRG LÝÐVELDI?
Fulltrúaþing Rússneska sambands-
lýöveldisins, sem nú er nýlokið,
hefur snúist að mestu um deilur yf-
irvalda Sovétríkjanna og stærsta
sambandslýðveldis þess og benda
fyrstu fréttir til þess að þingið
krefjist aukins valds, sem gæti leitt
til þess að Sovétríkin skiptist í
fyrstu milli tveggja stjóma og síðar
í hundruð lýðvelda. Það myndi hafa
í för með sér upplausn Sovétríkj-
anna og sennilega blóðuga innan-
landsstyrjöld.
Einn af stjórnmálaskýrendum IAN,
Vladimir Reznitsjenko, hefur nýlega
ritað grein sem skýrir hvernig mál
þetta er vaxið, og fylgir hún hér á
eftir í lauslegri og styttri þýðingu:
„Þetta mál er enn flóknara vegna
þriggja merkinga orðsins Rússland
sem notaðar hafa verið jöfnum
höndum í langan tíma: Sovétríkin,
Rússland og Rússneska sambands-
lýðveldið. í sinni víðustu merkingu
hefur orðið Rússland náð yfir Rúss-
Iand keisaraveldisins, rússneska rík-
ið og rússneska heimsveldið, og þess
vegna hefur þaö ekki eingöngu þýtt
það Iandsvæði sem er byggt af Rúss-
um sjálfum. Enda er það svo, að
bæði erlendis og innan Sovétríkj-
anna hefur orðið Rússland breyti-
lega merkingu. Þannig nær hið
hefðbundna hugtak, Rússland, yfir
miklu stærra landsvæði en Rúss-
neska sambandslýðveldið. Það
spannar raunar allt það landsvæði
sem Sovétríkin eru byggð á.
Einnig hafa Sovétríkin og Rúss-
neska sambandslýðveldið þróast
samsíða. Hið fýrrnefnda saman-
stendur af landsvæðum og héruðum
sem fýrst og fremst eru byggð Rúss-
um og auk þess 16 öðrum lýðveld-
um, sem þar til alveg nýlega voru
kölluð sjálfstjórnarlýðveldi. Stjórn-
völd bæði Sovétríkjanna og Rúss-
lands hafa aðsetur sitt í sömu höfuð-
borginni— Moskvu.
Mikilvægur þáttur í þessu er að
enda þótt Rússar séu í miklum
meirihluta í landinu, sviptir núver-
andi kerfi þá að miklu leyti sjálf-
stæðum ríkisborgararétti. Rúss-
neska sambandslýðveldið er heim-
kynni fólks af meira en 100 þjóðern-
um. Það tekur því til fleiri en Rússa
einna, heldur til alls þess fólks sem
býr í Rússlandi. Þar að auki gegna
rússnesk stjórnvöld að mörgu leyti
hálfgerðu sýndarhlutverki, því í
raun eru það sovésk stjórnvöld sem
öllu ráða. Þá eru hin miklu náttúru-
auðæfi landsins að miklu leyti notuð
í þágu alls sambandsríkisins, með
það grundvallarsjónarmið að leiðar-
Ijósi að jafna félagslega og efnahags-
lega þróun allra sambandslýðveld-
anna, eða sem sagt að hjálpa ná-
grönnunum.
Innan Rússneska sambandslýðveld-
isins eru Tataralýðveldið, Bashkira-
lýðveldið, Burjatalýðveldið og fleiri
lýðveldi, en þar er ekkert sérstakt
Rússalýðveldi. Landsvæði þess og
héruð eru stjórnsýslueiningar og
njóta því verulega lægri stöðu en
þau gerðu ef þau væru sovéskt sjálf-
stjórnarlýðveldi, sem hafa eigin
stjórnarskrár, þjóðþing, ríkisstjórnir
og dómstóla.
Núverandi uppbygging Sovétríkj-
anna hefur staðið í meira en 70 ár og
henni verður aðeins haldið við með
þrýstingi frá miðstjórnarvaldinu.
Strax byrjaði að hrikta í henni þegar
fýrstu vindar lýðræðisins fóru að
blása um hana, á fýrstu dögum pere-
strojku. Hin svokallaða „skrúð-
ganga" fullveldisyfirlýsinga jaðar-
lýðveldanna — sérstaklega Eystra-
saltslýðveldanna — hlaut því að
koma af stað taugatitringi innan
Rússneska sambandslýðveldisins,
enda hefur fjöldi sjálfstjórnarsvæða
þar lýst yfir vilja sínum til sjálfstæð-
is.
Ef dæma má af nýlegum atburðum
hefur Rússneska sambandslýðveldið
mikla samúð með sjálfstæðisyfirlýs-
ingum sovéskra lýðvelda. En þegar
kemur að „hrokafullum" sjálfstjórn-
arsvæðum innan eigin vébanda
þess, kýs það að tala um eitt og
óskiptanlegt Rússland. Mótsögnin
hér er augljós: Réttur þjóðar til sjálf-
stjórnar byggist á stöðu hennar inn-
an ríkjasambandsins, þ.e. hvort hún
nýtur stöðu sambandslýðveldis eða
aðeins stöðu sjálfstjórnarlýðveldis.
Röksemdirnar flögra til og frá. Oft
heyrum við eftirfarandi rök: Komm-
únistarnir eru að reyna að sundra
Rússlandi til að mola niður hið ný-
fengna lýðræði. En ef við samþykkj-
um þetta er erfitt að vera ósammáía
rökum andstæðinganna: And-
kommúnistar eru að reyna að
sundra Sovétríkjunum til að mola
kommúnistaflokkinn niður.
Deilurnar hafa harðnað með til-
komu uppkastsins að sambands-
samningi. En samkvæmt honum
geta sjálfstjórnarlýðveldi, sem eru
hluti af öðrum sambandslýðveldum,
orðið fullgildir aðilar að ríkjasam-
bandinu. Hér er hættan sú að innan
stórs sambandsríkis sem hýsir mörg
smásvæði, þ.e. Rússneska sam-
bandslýðveldisins, gæti slíkt fýrir-
komulag þýtt fall þess. Það er heldur
ekki ómögulegt að önnur svæði
fýlgdu þessu fordæmi. Við gætum til
dæmis orðið vitni að því að stofnuð
yrðu Austurhéraðalýðveldi eða Úral-
lýðveldi.
Að upp skuii koma svona mörg ili-
leysanleg vandamál er farið að vekja
spurningar um það hvort sjálfur
þjóðernisgrundvöllurinn, sem ligg-
ur að baki hinu sovéska módeli, sé ef
til vill orðinn úreltur. Vissulega er
sérhver tilraun til að staðsetja þjóð-
arbrot innan sinna eigin heima-
Ianda, og það þótt stofnuð séu sam-
bönd slíkra heimalanda, dæmd til að
vekja upp árekstra, sérstaklega þeg-
ar tekið er tillit til fjölþjóðlegrar
1 samsetningar sovéska þjóðfélagsins.
En á sama tíma myndi endurskipu-
lagning stjórnsýslulegrar uppbygg-
ingar, samkvæmt landfræðilegri
legu svæðanna eða efnahagslegri
stöðu þeirra, þar sem með ollu væri
strikað yfir mismun þjóðernanna,
vera óframkvæmanleg í dag og kem-
ur þar til hin ört vaxandi þjóðernis-
vakning.
Og það er alveg sama hve miklu
hlutverki stjórnmálaleiðtogar gegna
þarna. Ágreiningurinn milli sov-
éskra leiðtoga í Kreml og leiðtoga
Rússneska sambandslýðveldisins er
annað og meira en persónulegar
deilur milli Gorbatsjovs og Jeltsins.
Það er heldur ekki afmarkaður
ágreiningur milli Sovétríkjanna og
Rússneska sambandslýðveldisins.
Hér reynir á það hvor hinna tveggja
hugmynda um að koma sovésku
samfélagi í nútímalegt horf ber sig-
ur úr býtum - - hin hægfara og að-
gætna eða hin róttæka. Hvað út úr
þessu kemur, hvort það verður ein-
hliða sigur annarrar hvorrar hug-
myndarinnar eða sanngjörn mála-
miðlun, mun ákveða framtíð ríkja-
sambandsins og örlög allra þjóða
sem innan þess búa.“
MINNING
Tinna Yr Friðriksdóttir
Fædd 5. júlí 1986
Dáin 3. apríl 1991
Elsku litla Tinna mín er farin, en
minningarnar hef ég þær fegurstu
og bestu sem hægt er að eiga um
eitt lítiö stúlkubarn. Við tvær áttum
saman einn dag stuttu fyrir páska,
pabbi hennar og mamma fóru í bæ-
inn og Telma systir hennar var í
skólanum. Tinna fékk að baka alveg
ein, þegar fariö var að smakka kök-
una kom á daginn að ýmislegt hafði
verið sett í deigið, meira að scgja
uppþvottalögur. Við gerðum saman
leikfimiæfingar sem við hlógum
mikið yfir, við vorum svo glaðar. Við
ætluðum í göngutúr, en þaö gekk á
með éljum þennan dag, en svo stytti
upp og sólin skein, þá kom Tinna til
mín og sagöi: ,Amma, nú er engin
hríö, nú skulum við koma í giingu-
túr.“ Þcgar við vorum komnar niður
að hliði gerði aftur él. þá sagði hún:
„Núna skulum við koma heim.
arnrna." Þegar heim kom hjálpuð-
umst við að við að laga til og þurrka
af, hún Tinna tók fullan þátt í því
með mér, þegar það var búið var
barnatíminn byrjaður og við horfð-
um á hann saman.
Alltaf þegar ég kom í heimsókn, þá
sagði Tinna: „Þú átt að sofa hjá mér,
amma," og saman sváfum við í
hennar rúmi. llún Tinna var svo
sérstök, í hvert skipti sem ég fór í
bað. kom hún ævinlega og sagöi:
„Nú skal ég þvo þér um bakið,
amma.“ I lún sagði svo oft: „Þegar ég
er orðin stór ætla ég að vera hjá þér,
passa þig og hjálpa þér, amma mín.“
Og það hefði hún gert ef hún heföi
fcngiö aö lifa lengur með okkur. Nú
þarf ég engu að kvíöa. þegar ég fer
þá kemur litla Tinna mín á móti mér
og leiðir mig um sali himnaríkis. þá
verður ekkert sem skyggir á og við
veröum alltaf saman, þá passar
Tinna ömmu sína.
Ihíti skilur hnetti himingeimur.
blac) skilur bukkii og egg.
en aniia sem unnast
fær aldregi eilífö ai) skilið.
(Eftir Jónas Hallgrímsson, Ferðalok)
Elsku Tinna gaf ömmu sinni það
Ijúfasta og fegursta sem hægt er að
gefa. Eg bið þann guð sem öllu
stjórnar að blessa hana og geyma,
litlu stúlkuna mína.
Elsku börnin mín, Steina, Frissi og
við skiljum hann ekki. En það er
huggun í þessari miklu raun. Sú til-
hugsun og bjargfasta trú að afi á
Blönduósi hefur tekið á móti litlu
telpunni sinni, henni Tinnu Ýr, og
leitt hana inn í bjart og hlýtt Ijós
Guðs.
Með söknuði og sorg kveðja tveir
litlir frændur, þeir Sigurður Marg-
eir og Pálmi Snær, hana litlu
frænku sína. Og enn er spurt: Af
hverju fengu þessi litlu systkina-
börn ekki lengri tíma saman? En
fátt er um svör. Megi góður Guð
gefa ömmu á Blönduósi styrk í þess-
ari miklu sorg þegar hún horfir á
eftir litlu Tinnu Ýr, hún sem var
hennar augasteinn og gleðigjafi.
Hví var þessi beður búinn,
bamið kæra, þér svo skjótt?
Svar af himni heyrir truin
hljóma gegnum dauðans nótt.
hað er ki'eðjan: „Kom til min!"
Kristur tók þig heim til sín.
I>ú ert blessuð í hans höndum,
hólpin sdl með Ijóssins öndum.
(Sb. 1886 —B. Ilalld.)
Kvöld-, nætur- og helgidagavarsla apóteka í
Reykjavík 5. apríl til 11. apríl er í Ingólfs
Apótekl og Lyfjabcrg. Það apótek sem fyn- er
nefnt annast eitt vörsluna frá kl. 22.00 að kvöldi
til kl. 9.00 að morgni virka daga en kl. 22.00 á
sunnudögum. Upplýsingar um læknis- og lyfja-
þjónustu eru gefnar I síma18888.
Neyðarvakt Tannlæknafélags Islands
er starfrækt um helgar og á stórhátlðum. Sím-
svari 681041.
Hafnarfjöröur: Hafnarfjarðar apótek og Norð-
urbæjar apótek eru opin á virkum dögum frá
kl. 9.00-18.30 og til skiptis annan hvern laug-
ardag kl. 10.00-13.00 og sunnudag kl. 10.00-
12.00. Upplýsingar I slmsvara nr. 51600.
Akureyrl: Akureyrar apótek og Stjörnu apótek
eru opin virka daga á opnunartíma búða. Apó-
tekin skiptast á sina vikuna hvort að sinna
kvöld-, nætur- og helgidagavörslu. Á kvöldin er
opið I þvi apóteki sem sér um þessa vörslu, til
kl. 19.00. Á helgidögum er opið frá kl. 11.00-
12.00 og 20.00-21.00. Á öðrum timum erlyfja-
fræöingur á bakvakt. Upplýsingar eru gefnar I
síma 22445.
Apótek Keflavíkur Opið virka daga frá k. 9.00-
19.00. Laugardaga, helgidaga og almenna frl-
daga kl. 10.00-12.00.
Apótek Vestmannaeyja: Opið virka daga frá kl.
8.00-18.00. Lokaö I hádeginu milli kl. 12.30-
14.00.
Selfóss: Selfoss apótek er opiö til kl. 18.30.
Opið er á laugardögum og sunnudögum kl.
10.00-12.00.
Akranes: Apótek bæjarins er opið virka daga til
kl. 18.30. Opið er á laugardögum kl. 10.00-
13.00 og sunnudögum kl. 13.00-14.00.
Garðabær Apótekið er opiö rúmhelga daga kl.
9.00-18.30, en laugardaga kl. 11.00-14.00.
Læknavakt
Læknavakt fyrir Reykjavík, Seitjamames og
Kópavog er f Heilsuvemdarstoð Reykjavíkur alla
virka daga frá kl. 17.00 til 08.00 og á laugardög-
um og helgidögum allan sólarhringinn.
Á SelQamamesi er læknavakt á kvöldin kl.
20.00-21.00oglaugard. kl. 10.00-11.00. Lokaöá
sunnudögum.
Vitjanabeiönir, simaráöleggingar og tímapant-
anir i slma 21230. Borgarspitafinn vakt frá kl. 08-
17 alla virka daga fyrir fólk sem ekki-
hefur heimilislækni eða nær ekki til hans (slmi
696600) en slysa- og sjúkravakt (Slysadeild)
sinnir slösuöum og skyndiveikum allan sólar-
hringinn (slmi 81200). Nánari' upplýsingar um
lyflabúöir og læknaþjónustu erugefnar I sím-
svara 18888.
Ónæmisaögeröir fyrir fullorðna gegn mænusótt
fara fram á Heilsuvcmdarstöö Reykjavíkur á
þriöjudögum kl. 16.00-17.00. Fólk hafi með sér
ónæmisskirteini.
Garðabær Heilsugæslustöðin Garðaflöt 16-18
er opin 8.00-17.00, slmi 656066. Læknavakt er I
síma 51100.
Hafnarijöröun Heilsugæsla Hafnarfjarðar,
Strandgötu 8-10 er opin virka daga kl. 8.00-
17.00, simi 53722. Læknavakt sími 51100.
Kópavogur Heilsugæslan er opin 8.00-18.00
virka daga. Sími 40400.
Keflavfk: Neyöarþjónusta er allan sólarhringinn á
Heilsugæslustöö Suöumesja. Sírrii: 14000.
Sálræn vandamál: Sálfræöistöðin:| Ráögjöf í sál-
fræðilegum efnum. Simi 687075. j
Sjúkrahús
Landspftalinn: Alla daga kl. 15 til 16 og kl. 19 til
kl. 20.00. Kvennadeildin: kl. 19.30-20.00.
Sængurkvennadeild: Alla daga vikunnar kl. 15-
16. Heimsóknartími fyrir feöur kl. 19.30-20.30.
Ðamaspftali Hringsins: Kl. 13-19 alla daga.
Öidrunariækningadeild Landspítalans Hátúni
10B: Kl. 14-20 og eftir samkomulagi. - Landa-
kotsspítali: Alla virka kl. 15 til kl. 16 og kl. 18.30
til 19.00. Barnadeild 16-17. Heimsóknartími
annarra en foreldra kl. 16-17 daglega. - Borg-
arspítalinn i Fossvogi: Mánudaga til föstudaga
kl. 18.30 til 19.30 og eftir samkomulagi. Álaug-
ardögum og sunnudögum kl. 15-18.
Hafnarbúðir Alla daga kl. 14 til kl. 17. - Hvita-
bandiö, hjúkrunardeild: Heimsóknartími frjáls
alla daga. Grensásdeild: Mánudaga ti föstu-
daga kl. 16-19.30. - Laugardaga og sunnu-
daga kl. 14- 19.30. - Heilsuvemdarstööin: Kl.
14 til kl. 19. - FæÖingarheimili Reykjavikur: Alla
daga kl. 15.30 til kl. 16.30. - Kleppsspítali: Alla
daga kl. 15.30 til kl. 16 og kl. 18.30 til kl. 19.30.
- Flókadeild: Alladaga kl. 15.30 til kl. 17. Kópa-
vogshæiió: Eftir umtali og kl. 15 til kl. 17 á
helgidögum. - Vífilsstaöaspitali: Heimsóknar-
timi daglega kl. 15-16 og kl. 19.30-20. - St
Jósepsspitali Hafnarfiröi: Alla daga kl. 15-16
og 19-19.30.
Sunnuhlíó hjúkrunarheimili i Kópavogi: Heim-
sóknartimi kl. 14-20 og eftir samkomulagi.
Sjúkrahús Keflavikuriæknishéraös og heilsu-
gæslustöövar: Vaktþjónusta allan sólarhring-
inn. Simi 14000. Keflavik-sjúkrahúsiö: Heim-
sóknartimi virka daga kl. 18.30-19.30. Um
helgar og á hátiöum: Kl. 15.00-16.00 og 19.00-
19 30. Akureyri- sjúkrahúsiö: Heimsóknartimi
alla daga kl. 15.30-16 00 og 19.00-20.00. Á
barnadeild og hjúkrunardeild aldraöra Sel 1:
Kl 14 00-19 00. Slysavarösstofusimi frá kl.
22.00- 8 00. simi 22209 Sjúkrahús Akraness:
Heimsóknartimi Sjúkrahúss Akraness er alla
daga kl. 15.30- 16.00 og kl 19.00-19.30.
Afmælis- og minningargreinar
Þeim, sem óska birtingar á afmælis- og/eða
minningargreinum í blaðinu, er bent á, að þær þurfa
að berast a.m.k. tveimur dögum fyrir birtingardag.
Þœr þurfa að vera vélritaðar.
AUGLYSINGASIMAR TIMANS

Telma. guð gefi vkkur þrek og styrk
til að halda áfram að lifa lífinu, við
eigum öll minningarnar um Tinnu
sem enginn getur frá okkur tekið.
Amma á Blönduósi,
Guðrún Erlendsdóttir
Fátt er hægt að segja, þegarslítil
fra’nka er svo skyndilega kölluð
burt og er ekki lengur á meðal okk-
ar. En þessi áleitna spurning brenn-
ur á vörum okkar: Af hverju? Af
hverju? En við fáum ekkert svar við
því. Við trúum því að góður Quð
hafi einhvern tilgang með þessu. þó
Úlsku 'Steina. Frissi og Telma Ýr.
Megi algóður Guð veita vkkur stvrk
og trú á lífiöj þótt það sé erfitt sem
stendur. En við vitum að Tinna litla
er nú í góðum höndum og við þökk-
um fvrir allar þær góðu stundir sem
okkur voru ætlaðar með henni.
Ömmu hennar og afa. Baldvinu og
Steingrími. og öllum öðrum ásKin-
um vottum við okkar dýpstu sam-
úð.
Maggi, Helga,
Sigurður Margeir
og Pálmi Snær.
Slökkvilið - Lögregla
Reykjavik: Seltjamames: Lögreglan simi
611166. slökkviliö og sjúkrabifreiö simi 11100.
Kópavogur Lögreglan simi 41200. slökkviliö
og sjúkrabifreiö simi 11100.
Hafnarijöröun Lógreglan simi 51166. slökkviliö
og sjúkrabifreiö simi 51100.
Keflavik: Logreglan simi 15500. slokkviliö og
sjúkrabill simi 12222. sjúkrahús 14000. 11401
og 11138
Vestmanneyjan Logreglan. simi 11666.
slokkviliö simi 12222 og sjúkrahúsiö simi
11955
Akureyri: Logreglan simar 23222. 23223 og
23224, slokkvihö og Sjúkrab',re'ö simi 22222
Isaljöröur Logreglan simi 4222. slokkviliö simi
3300. brunasimi og sjukrabifreiö sin\i 3333