Tíminn - 13.04.1991, Blaðsíða 2

2 Tíminn
?P.P. ? ÍVifj*.' í!1 !
Laugardagur 13. apríl 1991
Þegar býður þjóðarsómi
— svarbréf forsætisráðherra við opnu bréfi utanríkisráðherra
Kæri vinur, Jón Baldvin.
Ósköp þótti már leitt að lesa bréf þitt í Tímanum. Aldrei hvarflaði að mér
að þér yrði svo mikið um tilvísun mína í stefnuskrá Alþýðuflokksins. Auk
þess gætir í bréflnu svo mikils misskilnings, að mér sýnist það varla geta
verið úr hinum vandaða penna þínum. Helst dettur mér í hug að það gæti
verið skrifað af einhveijum af hinum framhleypnu „strákum" ykkar krat-
anna, með Evrópubandalagsglýju í augum.
í þeirri einlægu von að mér megi tak- Oddsson framsögumaður fyrir þeim
ast að endurreisa traustið okkar á rnilli
og skapa ró í þinni viðkvæmu sál, ætla
ég að reyna að leiðrétta helsta mis-
skilninginn.
Evrópskt
efnahagssvæði
Eins og þú hefur sjálfúr sagt, kemst
ekki hnífurinn á milli okkar í þessu
máli. Á fúndinum á Akureyri, eins og á
ölium öðrum fúndum þar sem þetta
hefúr borið á góma, lýsti ég enn yfir
eindregnum stuðningi okkar fram-
sóknarmanna við myndun evrópsks
efnahagssvæðis og þátttöku okkar ís-
lendinga í því. Stundum hef ég meira
að segja hælt þér svo fyrir dugnað þinn
sem formanns EFTA, að flokksmönn-
um mínum hefur þótt nóg um. Eitt
sinn hafði einn þeirra á orði að þetta
væri næstum því eins og ástarjátning-
ar ykkar Ólafs Ragnars á Rauðu ljósi.
Mér kemur því mjög á óvart langur
kafli þar sem fjallað er um einhvem
ímyndaðan ágreining okkar um evr-
ópskt efnahagssvæði. Þetta hlýtur að
vera frá „strákunum þínum“ komið, og
ætla ég ekki að eyða fleiri orðum á
þennan misskilning.
Lambið
Ef þú hlustar vel á ræðu mína á Akur-
eyri, munt þú heyra sorgarhreim í
röddinni, þegar ég segi að jafnvel Al-
þýðuflokkurinn lýsi því í sinni miklu
stefnuskrá, á bls. 51,3. mgr. að neðan,
að hann útiloki ekki aðild að Evrópu-
bandalaginu. Síðan fjalla ég ítarlega
um tvískinnung Sjálfstæðisflokksins í
þessu máli. Ég rakti ræður þeirra á Al-
þingi og yfirlýsingar allskonar hug-
myndasérfræðinga í Morgunblaðinu,
og loks aldamótaboðskap Sjálfstæðis-
flokksins frá landsfundi þeirra í októ-
ber 1989. Eins og þú veist var Davíð
tillögum. Ég lagði á mig að lesa þá
þvælu, og það var þá sem ég sagði að
augljóslega leyndist úlfur undir þeirri
„sauðargæru".
Mér hefði aldrei dottið í hug að kalla
þig „úlf‘, kæri Jón. Ef eitthvað, þá ert
þú „larnb". Hins vegar hafði ég talið að
viðhorf okkar til Sjálfstæðisflokksins
að þessu leyti væru mjög svipuð, a.m.k.
voru þau það í september 1988. Ég leyfi
mér að treysta því að þau verði það
áffarn.
AðildaðEB
Mér þykir alar vænt um að lesa það í
bréfi þínu að fiskimiðin eru ekki föl. Nú
veist þú eins vel og ég, og jafnvel betur,
að sjávarútvegur utan 12 sjómflna er
undir sameiginlegri stjóm frá Brússel.
Um sjávarútveginn er fjallað í Rómar-
sáttmálanum í kaflanum um landbún-
að, greinum 38 til 46. Þar segir í 1. lið:
„Hinn sameiginlegi markaður skal ná
til landbúnaðar og viðskipta með land-
búnaðarafurðir“. Einnig er sérstaklega
tekið ffarn að með landbúnaðarafurð-
um er átt við afúrðir úr jarðveginum
og ffá fiskveiðum o.s.ffv.
Nokkuð ítarlegar er um þetta fjallað í
reglugerð ráðherranefndarinnar frá 25.
janúar 1983. Þar kemur greinilega
fram að þrátt fyrir ofangreint ákvæði í
38. grein Rómarsáttmálans skuli með-
limaríkjunum heimilt að ráða sjálf fisk-
veiðum að tólf sjómflum. Þetta sama
kemur vel fram í ítarlegu riti Evrópu-
nefndar Alþingis.
Nú segja þeir, sem vilja inngöngu í
Evrópubandalagið, að þetta allt eigi að
endurskoða á tíu ára fresti. Það á alls
ekki við ákvæði Rómarsáttmálans,
heldur aðeins við reglugerðina. Allir
vita jafnframt að ffemur stefnir í meiri
miðstýringu frá Brússel en minni. Það
skásta sem út úr því gæti komið væri
framlenging á heimild til þess að ráða
fiskimiðunum út að tólf sjómflum.
Þetta er að sjálfsögðu ekki það sem við
viljum, kæri Jón. Hvers vegna er þá
verið að gefa undir fótinn með það að
aðild komi til greina?
En það er miklu fleira sem ber að var-
ast í sambandi við aðild að Evrópu-
bandalaginu. Samkvæmt Rómarsátt-
málanum skulu allir hafa sama rétt til
kaupa á fasteignum. Þegnar þess gætu
keypt upp ísland, og það auðveldlega.
Hollenskir bændur eru nú að kaupa
búgarða í Danmörku í stórum stfl.
Ekki viljum við þetta heldur.
Fjölmargt fleira má tína til, sem úti-
lokar aðild okkar. Ég nefni aðeins að
með aðild værum við að fara inn í
hringiðu, sem enginn veit í raun hvar
endar. Við vitum að Evrópubandalagið
stefnir að stöðugt meiri samruna, td.
er nú rætt um sameiginlegan her, sam-
eiginlega stefnu í félagsmálum, heil-
brigðismálum, menntamálum, og
þannig mætti lengi telja. Sumir berja
sér á brjóst og segja: „Með atkvæði okk-
ar gætum við íslendingar komið í veg
fyrir slíkt" Já, við erum miklir menn,
Jón. Vinkona okkar, Margaret Thatc-
her, barðist með oddi og egg gegn pen-
inga- og fjármálalegum samruna, og
hún hrökklaðist frá. Ég er hræddur um
að lítið yrði úr Davíð gegn þeim Golíat
Hvers vegna þjóðar-
atkvæðagreiðsla?
Mér kemur á óvart að þér skuli vera
svona illa við að þjóðin láti fram koma
skoðun sína á þessu máli. í mínum
huga er því fyrr því betra. Það ber að
uppræta arfann áður en hann breiðist
um garðinn allan.
Þessi hugmynd er hins vegar ekki frá
mér komin. Davíð Oddsson á hana. Að
sjálfsögðu yrði ekki um þjóðarat-
kvæðagreiðslu, í venjulegum skilningi
þess orðs, að ræða. Én vilja þjóðarinn-
ar má fó ffam með því að þeir kjósend-
ur, sem geta hugsað sér aðild að Evr-
ópubandalaginu, greiði þeim flokki eða
flokkum atkvæði, sem þá stefnu hafa,
en hinir, sem eru því mótfallnir, greiði
þeim flokkum atkvæði, sem lýsa yfir af-
dráttarlausri andstöðu.
„ísland í A-flokk“
Ég hef alla tíð talið ísland vera 1.
flokks, og engu við það að bæta, hvort
sem menn nota tölustafi eða bókstafi til
að lýsa því. Þess vegna hefði ég heldur
viljað sjá þetta slagorð ykkar alþýðu-
flokksmanna þannig: „ísland 1. flokks".
Mér finnst annað lýsa minnimáttar-
kennd, sem er algjörlega óþörf. Það eru
nánast engin takmörk fyrir því, sem við
íslendingar getum gerL Við eigum
langtum fleiri kosti en flestar eða allar
aðrar þjóðir.
Bygging álvers er aðeins smáhluti af
því, sem við skulum gera til að bæta
hér kjörin. Hreint umhverfi, loft og
vatn, og heit böð, ásamt þekkingu
unga fólksins, eru okkar mestu auð-
lindir. Við skulum sýna kjark og bera
höfúðið hátt, kæri Jón. Við skulum
gæta þess að slæva ekki hug og fram-
farasókn íslendinga með daðri við Evr-
ópubandalagið.
Með kcerri kveðju,
Steingrímur Hermannsson,
12. aprfl 1991
Þróun umbúða og áhrif
þeirra á umhverfið
Nær allur vamingur í iðnvæddum
löndum er f umbúöum, þær teljast
nauðsynlegur hlekkur f framleiðslu,
dreifingu, sölu og notkun alls vam-
ings sem maðurinn þarfnast í sínu
daglega h'fl. Magn umbúða hefur
aukist mjög mikið á síðustu árum
og hefur sú aukning ásamt breyttu
efnisvali valdiö þvf að áhrif umbúöa
á umhverfið hafa aukist. Háværarí
krafa samfélagsins um umhverfis-
verad og aukinn kostnaður við sorp-
eyðingu gerir nýjar kröfúr til um-
búða.
Félag íslenskra iðnrekenda hélt í
vikunni ráðstefnu sem baryfirskrift-
ina „Umbúðir og framtíðin“ og fjall-
aði hún um þróun umbúða og áhrif
þeirra á umhvcrfið. Á ráðstefnunni
héldu sérfræöingar á þessu sviði fyr-
irlestra og þar á meðal var Bengt
Lindberg, sænskur sérfræðingur
sem veitir forstöðu umbúðadeild
EmbaOage & Transportinstituttet
(ETI) í Danmörku og fæst aðallega
við mat á hagkvæmnl umbúða og
umhverflsþáttum þeirru.
Bengt Lindber hclt tvo fyrirlcstra á
ráðstefnunni, í fyrsta lagi um al-
menna þróun í umbúðamálum,
rannsóknir á notkun PVC, flæði pla-
stefna og athuganir á nýjum efúum í
umbúöir. í öðru lagi fjallaði hann
um iög og reglugerðir um umbúðir
aðallega innan Evrópubandalagsins,
með tiliiti til umhverfíssjónarmiða.
Að sögn Elínar Hilmarsdóttur hjá
Félagi fslenskra iðnrekenda fjallaði
Bengt Lindberg mikið um umbúðar-
efni framtíðarinnar og þá sérstak-
lega plastefni, en einnig pappír.
Hann fjallaói um þá erfíðleika sem
koma upp víð eyðingu umbúða, en
lagði sérstaka áherslu á að lfta verði
á aDt framleiðsluferii umbúðanna og
þá Ld. hvemig orkunorkun, efnis-
notkun og vatnsnotkun er háttaö við
gerð þeirra. Óæskileg og jafnvel
hættuleg efini og efnasambönd geta
skapast bæði við ftamleiðslu, notk-
un og eyöingu umbúða, Ld.tekur
þaö ýmis plastefni tugi þúsunda ára
aö brotna niður í náttúmnni þegar
þeim er henL en pappír er hægt að
eyða á auðveldan hátL
Plastefni gefa töluverða möguleika
á endumýdngu og fjallaði Bengt
Undberg nokkuö um það í fyrirlestri
sfnum. Hann lagði áherslu á að end-
urvinnsla og endumýting væri skoð-
uð sem heildarferii frá framleiðslu,
dreifingu, sölu og til neytanda og
síðan frá neytanda í endurvinnslu.
f seinni fyririestri sínum fjallaði
Bengt Lindberg um reglugeröir um
umbúðir með tiUiti til umhverfis-
sjónarmiða, þar lagði hann megin-
áherslu á að hvert rfld setti sér sfnar
regiur um umhverfissjónarmiö f
meðferö og gerð umbúða með tilliti
til þeirra aöstæðna, auðlinda, meng-
unar sem fyrir er og annarra þátta
sem em sérstakir í hveiju landi.
Hann sagði firá reghigerðum sem er
verið að vinna að frjá Evrópubanda-
laginu og Evrópulöndum svo sem
Sviss og Þýskalandi, sem hafa komið
á fót svokölluðum módelum sem
meta hverja gerð umbúöa eftir m.a.
þeim eiginleikum sem þau hafa og
hvaða spjöUum þau geta valdið í nátt-
úmnni. Þessi módel gefa vísbend-
ingu um hvaða efhi em æsldlegri en
önnur og hvemlg bregðast skuU við
umhverfisspjöllum af völdum um-
búða og gefa hverju efni nokkurs
konar vægi. Bengt Lindberg taldi
þessa aðferð vera nokkuð gagnlega
til þess að styðjast við f gerð laga og
reglugerða um umbúðir.
Islenskir fyririesarar komu einnig
við sögu á ráðstefnunni. Þar fjaUaöi
Kristín Þorkelsdóttir frjá AUK hf.
um hönnun umbúða og þau áhrif
sem útlit umbúða getur haft á val
neytenda í Ld. matvörubúðinni.
Valdemar Gunnarsson hjá Umbúð-
arvali á Akureyri fjallaði um umbúð-
ir og dreifingu neysluvöru og Jón
Sch. Thorsteinsson fjallaði um ís-
lensk fyrirtæki og umhverfisvemd.
—GEÓ
M.Ballester. framkvæmdastjóri Heimssýningarinnar sem haldin verður
á Spáni eftir ár. Tímamynd: G.T.K.
ísland land heilbrigðs
mannlífs og umhverfis
Ríkisstjómin ákvað á fundi sínum í
vikunnu að tryggja 150 milljónir
króna svo tryggja megi þátttöku ís-
lands í Heimssýningunni á Spáni á
næsta ári. Einnig verður skipuð fram-
kvæmdanefnd til að sjá um þátttöku
íslands á sýningunni. Þetta er m.a.
ákveðið á gmndvelli tilboðs norsks út-
gerðarmanns, Knut Utstein Kolster,
sem hefur ábyrgst 100 milljónir króna
svo íslendingar geti tekið þátt í sýning-
unni. Áður hafði verið fallið frá þátt-
töku í sýningunni vegna fyrirsjáanlega
mikils kostnaðar.
í síðustu viku fóm þeir Helgi Péturs-
son og Baldvin Jónsson til Noregs og
áttu viðræður við Kolster fyrir íslands
hönd. Aðspurður hvers vegna hann
sýndi íslandi sérstakan áhuga í þessu
sambandi, sagði Helgi Pétursson það
vera vegna mikils áhuga hans á um-
hverfismálum á heimsvísu. Þess vegna
yrði íslandssdeildin á sýningunni fyrst
og fremst á gmndvelli hugmynda um
að kynna ísland sem land gæða, hrein-
leika og heilbrigðs umhverfis og
mannlífs.
Helgi Pétursson tók fram að Norð-
maðurinn ætlaði ekki að leggja fram
peninga úr eigin vasa til þessa heldur
útvega þá annars staðar frá, sem hann
hefur tök á. Áætlaður heildarkostnað-
ur vegna þessa verkefhis er 250 millj-
ónir og með framlagi íslenska ríkisins
og væntanlegum stuðningi Kolsters
hefur nægilegt fjármagn til þessa verið
tryggt
Heimssýningin verður haldin í Se-
villa á Spáni eftir ár. Helgi Pétursson
sagði að tímann sem er til stefnu vera
skamman, því flest önnur lönd sem
stefna að þátttöku hafa unnið að und-
irbúningi sl. eitt og hálft ár. „Þannig að
hjá okkur verður þetta venjuleg ís-
lensk skorpuvinna," sagði Helgi Pét-
ursson. -sbs.