Tíminn - 27.04.1991, Blaðsíða 5

Laugardagur 27. apríl 1991
HELGIN
13
Afkvæmi síns
þjóðfélags
Fyrir tíu árum mundi ævisöguritari
líklega hafa skrifað stutta bók um
Nancy, sem einkum hefði byggst á
svona smámunum. Samt er ólíklegt
að frúin hefði fengið nokkurn ævi-
söguritara þá, en það var eitt af ein-
kennum Reagantímans að feiknin öll
komu út af ævisögum. Þótt höfundur
bókarinnar, Kitty Kelley, þykist Ieiða
menn í allan sannleika um þau Reag-
anhjónin, þá er frásögnin samt sem
áður skilgetið afkvæmi þess þjóðfé-
lags sem kaus Reagan til forseta —
grunnfærinn og hjáróma doðrantur
fremur en áreiðanleg heimild um
stjórnarár hans.
Kelley ályktar sem svo að Nancy hafi
verið hinn sígildi leitandi lukkunnar,
en hún var fædd 1921 sem Anne
Frances Robin. Hún leyndi því að
hún var af lágum stigum og óham-
ingjusömum bernskuárum. Með því
að beita öllum brögðum tókst henni
að verða smástirni í Hollywood. Þar
náði hún sér í manninn, annars
flokks kvikmyndaleikara, sem hafði
aflað sér nokkurra áhrifa sem leið-
togi í stéttarfélagi leikara. Tókst
henni að verða vanfær eftir hann.
Kelley telur að hún hafi att honum
fram á svið stjórnmálanna vegna fé-
græðgi. Stutt varð í leikaraferlinum
hjá þeim báðum, en auðugir repú-
blikanar voru tilbúnir að styöja Reag-
an fjárhagslega, ef hann byði sig fram
til ríkistjóra í Kaliforníu. Segir í bók-
inni að hún hafi ráðskast svo mjög
með hann, er hann var ríkisstjóri og
síðar í Hvíta húsinu, að hann hafi
orðið ósjálfstætt gamlamenni fyrir
aldur fram. En raunar hleður Kelley
vömmum og skömmum á Nancy í
svo miklum mæli að lesendur hætta
næstum að trúa.
Mistraustar heimildir
Við fyrstu sýn eru heimildirnar
vandaðar, en Kelley getur meira að
segja um dagsetningar þeirra 1002
viðtala er hún og aðastoðarmenn
hennar tóku vegna ritunarinnar.
Samt er ekki að finna hvaðan margar
mikilsverðar fullyrðingar eru komn-
ar.“Þegar forsetinn kom á ný inn í
sporöskjulaga herbergið" segir um
undirbúning leiðtogafundarins 1985
„fengu aðstoðarmenn hans honum
vandaða vinnuáætlun vegna fyrsta
fúndarins með Gorbatsjov. Forsetinn
leit ekki einu sinni á hana, en sagði:
„Hafið þið sýnt Nancy þetta?" „Nei,
herra,“ svöruðu þeir., jæja, komið til
mín aftur þegar hún hefur yfirfarið
plaggið." Er þessi saga „trúnaðarvið-
tal við einn af blaðafulltrúum frú Re-
agarí' (nafns er ekki getið), sem er að
finna á lista yfir heimildamenn við-
komandi kafla? Eða er hér bara um
slúðursögu að ræða? Um það segir
ekkert. Því er ekki hægt að trúa sög-
unni fullkomlega og er svo um margt
annað hlálegt efni.
Kelley tekst hins vegar mjög vel að
lýsa gríðarmikilli fataeign frúarinnar,
en fötin fékk hún ókeypis frá fremstu
amerískum fatahönnuðum og mun
hún hafa átt í útistöðum við skattayf-
irvöld vegna þess. Á einni síðunni eft-
ir aðra er gerð grein fyrir eigingirni
og græðgi Reaganhjónanna. Kelley
segir að Reagan hafi látið Repúblik-
anaflokkinn greiða sér fyrir að halda
ræður í kampavínsveislum. Nancy
notaði aftur á móti ýmsar opinberar
gjafir er hún fékk sem jólagjafir til
vina og ættingja.
En bókin er furðu rýr í roðinu er
kemur að ýmsum merkum málum er
Reagan sinnti á forsetaferli sínum.
Íran-Kontra hneykslið er afgreitt á
svo hroðvirknislegan hátt sem hugs-
ast má. Frásagnir af mikilvægustu
fundunum, er forsetinn átti með
Sovétmönnum, einkennast af hug-
leiðingum um það að Nancy hafi fall-
ið illa við Raisu Gorbatsjov. Mönnum
eins og Kennedy, Ford, Carter, Nixon
Þvi hefur veríð haldið fram að Reagan hafi veríð nokkurs konar leikbrúða í höndum konu sinnar. Sumir segja
að það hafi veríð til góðs.
Var Nancy
fégráðug
nom eða hin
góða vættur
forsetans?
og Bush rétt bregður fýrir eins og
persónum í sápuóperu. Hins vegar er
farið ofan í saumana á ýmsu eins og
því að Frank Sinatra hafi þráð ákaft
að forsetafrúin mundi bjóða honum í
mat.
Persónuleikaskortur?
Framan af hefur Kelley prýðilegt
vald á að lýsa persónuleika eða per-
sónuleikaskorti Nancy Reagan.
Nancy Davis, eins og hún kallaðist
áður en hún giftist, virðist hafa
brugðist svo við því er foreldrar
hennar allt að því yfirgáfu hana að
hún hætti að líta á sig sem einstak-
ling. Hún var miðlungsnemandi í
skóla og miðlungsleikkona. Hún var
all fjöllynd og virðist hafa farið í rúm-
ið með mönnum vegna ósjálfstæðis
síns og um leið til þess að komast
áfram í Hollywood. Þá segir Kelley
vel frá Reagan-börnunum. Fyrst eru
það börnin tvö er Reagan átti í fyrra
hjónabandi með Jane Wyman. Svo
eru það dóttirin og sonurinn er þau
Nancy eiga saman. Þau eru fyrirferð-
armikil á síðum bókarinnar og
minna á leikara, sem ekki fást til að
halda sér við textann. Þau eru án af-
láts að hrella foreldrana með ein-
hverju móti. Þannig er ógleymanleg
frásögn Kelley af því er Ronald yngri
kom fram í sjónvarpi að tala fyrir ör-
uggu kynlífi, þegar umræðan um al-
næmi hófst. Þar kom hann á skjáinn
og veifaði sæðiseyðandi kremi í ann-
arri hendi en smokki í hinni.
Kelley notast slíkar sögur vel það
sem þær ná, en að miklu leyti skortir
bókina breidd. Svo ákaft reynir hún
að lýsa Nancy sem ágjarnri norn. En
stöku sinnum er eins og hún gleymi
sér og það bregður fyrir setningum
sem þessum: „Eiginlega kunni ég vel
við hana,“ segir Dolores Robinson,
sem var aðstoðarmaður dóttur Reag-
anhjónanna um tíma. „Nancy Reag-
an skapaði sjálf eigið líf og ég dái
hana fyrir það.“ Ekki kemur síður á
óvart er Kelley bendir á að Nancy gat
faðmað að sér vanskapað fólk, án þess
að láta sér bregða, þegar hún fór að
heimsækja öryrkjaheimili. Ennverða
lesendur hissa er fyrir kemur að hún
getur hent gaman að sjálffi sér. í boði
nokkru bregður hún sér í hlutverk í
kabarett, sem ætlað var að gera gam-
an að því hve gírug hún var í ný föt.
Þar lék hún sjálfa sig, söng og fór á
kostum, en áhorfendur voru bæði
glaðir og undrandi.
Mildaði stefnu
Reagans
Meira máli skiptir að látið er í það
skína að vald hennar yfir Reagan hafi
verið af hinu góða. Kelley segir að
hún hafi reynt að telja hann á að „láta
af harðlínustefnu gegn Sovétríkjun-
um og ... ræða samdrátt í vopnabún-
aði“. Þá reyndi hún að milda afstöðu
hans til fóstureyðinga. Reagan var
tæpast með öllum mjalla í lok annars
kjörtímabils síns. Hann horfði á kú-
rekamyndir þegar hann hefði átt að
vera að kynna sér opinber skjöl og
notaði greinar í Úrvali til þess að
kynna sér alþjóðamálefni. Með tilliti
til þess hve mikillar vanhæfni gætti
hjá honum má Nancy teljast hafa
notað áhrif sín viturlega.
Líkt og mest seldu ævisögur á valda-
tíma Reagans og Thatchers einkenn-
ir það þessa bók að hún er of löng. En
hún er skemmtileg aflestrar, þó bók-
menntagildið sé tvírætt. Á engan hátt
verður hægt að líta á ritið sem það
uppgjör við valdaskeið Reagans, er
hún hefði getað orðið.
Kelley vill láta svo virðast sem sögu-
hetja hennar sé lafði Macbeth okkar
tíma. En sökudólgurinn er þjóðfélag-
ið, sem velur annars flokks leikara og
leikkonu sem forseta og forsetafrú —
og ásakar þau svo fyrir að vera ekki til
mestu fyrirmyndar.
(Þýtt úrSunday Times)