Tíminn - 04.05.1991, Qupperneq 1

Hvaltennur handa
Tómasi Becket
„Þó að suðurgöngur hafi jafnan verið taldar
vænlegar til sálubótar, þá voru þær stundum
gerðar í sérstökum erindum. Má því með þetta
hvort tveggja fyrir augum skipa ferðum þessum
í ýmsar greinir, og virðist einkum mega skipta
þeim svo sem nú skal greina:
Konur og kariar börðu
sér á bijóst
1. Eins og áður segir felldu menn á
sig páfabann með ýmsum brotum
sínum. Dæmi slíks eru harðræði
þeirra feðga Sighvats Sturlusonar og
Sturlu sonar hans á Guðmundi bisk-
upi Arasyni. Fyrir þær sakir stefndi
erkibiskup þeim feðgum á sinn fund
til þess að svara til saka. Sumarið
1234 fer Sturla svo utan fyrir hönd
sína og föður síns. Gerði erkibiskup
hann með ráði Hákonar konungs á
páfagarð og hóf Sturla suðurgöngu
sína þá um sumarið. Á suðurleið kom
hann við í Danmörku og gekk fyrir
Valdemar konung hinn gamla og var
þar vel tekið. Gaf konungur honum
hest og fleiri sæmilegar gjafir. Hefur
hestgjöfm komið Sturlu allvel, því að
auðvitað hefur hann notað hestinn á
suðurför sinni og hefur að því leyti
verið betur farinn en suðurfarar al-
mennt, sem hafa orðið að ferðast fót-
gangandi sbr. orðið „suðurganga",
sem almennt er haft um ferðir þessar.
Sótti Sturla á páfagarð. Gekk hann
þar til skrifta og tók lausn fyrir sig og
föður sinn. Voru honum settar harðar
skriftir að því er heimildaritin segja.
Segir svo að hann hafi verið leiddur
berfættur millum allra kirkna í Róm
— sem hlýtur að vera ofmælt og mun
átt við höfuðkirkjumar — og strok-
inn til blóðs fyrir mörgum höfuð-
kirkjum þar. Hafi hann borið það
drengilega sem vonlegt var, en svo er
þeirri þjóðsögu bætt við að flest fólk
hafi staðið úti og undrast, barið sér á
brjóst og harmað er svo fríður maður
var svo hörmulega leikinn, og máttu
eigi vatni halda bæði karlar og konur.
Nærri má nú geta að atburður þessi
hefur naumast vakið svo stórlega at-
hygli í hinni gömlu heimsborg, enda
víst ekkert sérlega ótítt að stórbrota-
menn hafi sætt slíkum skriftum. Hér
er auðsjáanlega á ferðinni ein hinna
alkunnu „sjómannasagna". Sturla
hefur játað brot sín og föður síns og
Fjórði hluti
sýnt iðrunarmerki og fullnægði hann
því skilyrðum kirkjulaga til aflausnar.
En Sighvatur var þar ekki og gat því
engin iðmnarmerki sýnt. Þetta hefur
klerkurinn, höfundur sögu Guð-
mundar Arasonar, auðvitað athugað
er hann segir að kirkjunni hafi
ómögulegt sýnst „að sá sem aldrei
beiddist lausnar og eigi fann sekt í
sjálfum sér mætti leysast í annarlegri
persónu". En gefið er þó í skyn í sög-
unni að Sighvatur hafi einnig komist
í sátt við heilaga kirkju og í íslend-
ingasögu Sturla lögmanns Þórðar-
sonar er beinlínis sagt að Sighvatur
hafi einnig fyrir atbeina Sturlu fengið
lausn allra sinna mála. Sannleikurinn
er sá að Sighvatur mátti vel játa sekt
sína og sýna iðrunarmerki fyrir þar til
hæfum skriftaföður í sínu landi og
vottorð um það mátti Sturla sýna
skriftaföður sínum í Rómaborg og fá
svo lausn handa föður sínum og und-
irgangast fyrir hans hönd ákveðnar
skriftir, sem Sighvati bar svo að halda,
svo að aflausn hans kæmi að notum.
Vígsluleyfi sótt í
páfagarð
2. Ýmis önnur málefni en aflausn
vegna brota voru svo vaxin að engir
kirkjuvaldsmenn aðrir en páfi máttu
útkljá þau eða þeir treystust ekki til
að gera það. Var þá eigi annars kostur
en að leita til páfa. Fyrsti íslenski bisk-
upinn, ísleifur Gizurarson, varð að
sækja á fund páfa til þess að fá leyfi til
að taka biskupsvígslu. Segir sagan að
ísleifur hafi sótt heim keisarann í
Saxlandi, gefið honum hvítabjöm,
Dýrlingurinn Tómas Becket,
sem hirðmenn Hinriks 2. vógu
29. desember 1170. Dýrkun
hans var mikil á íslandi og
hann hefur verið búinn að
liggja skamman tíma í gröf
sinni er Hrafn Sveinbjarnarson
sótti hann heim
Sturla Sighvatsson fékk þungar skriftir í Rómaborg. Læknirinn Hrafn Sveinbjarnar-
son færði dýrlingnum Tómasi Becket hvaltennur að gjöf. íþessari grein iýkur að
segja frá suðurgöngum til forna.