Tíminn - 25.05.1991, Blaðsíða 1
íslandssagan geymir fá dæmi um
jafn hroðalega meðferð og Jón
lögmaður Sigmundsson hlaut af
hinum þýskmenntaða
Norðmanni er gerðist Hólabiskup
við upphaf 16. aldar
Hinn 25. maí 1505 situr maður, mikill og
vörpulegur, nokkuð við aldur, í
biskupsstofunni á Hólum og les fyrir bréf
klerki einum, er var skrifari hans:
„Vér Gottskálk, með guðs náð biskup á
Hólum, stefnum yður, Jón bóndi
Sigmundsson, stundarstefnu fyrir oss til
Hóla í Hjaltadal í Skagafirði, fimmtudaginn næstan
eftir sankti Bótólfsmessu (19. júní), nú er næst
kemur, fyrir þær sakir er vér kærum til yðar.“
Sakirnar eru í mörgum liðum: vangoldin biskups-
tíund, kúgildaleigur af jörðum sem biskupsstóllinn
á kröfu til, brot á gamalli sáttargerð. En loks kemur
að síðasta atriðinu: „í sjöundu grein kærum vér til
yðar, Jón Sigmundsson, heilagrar kirkju vegna, að
þér hafið saman bundið yðar hjónalag við Björgu
Þorvaldsdóttur, sem sögð er yðar fjórmenningur að
frændsemi, jafnlangt að telja í báðar ættir, keypt
hana og fest ólöglega í móti heilagrar kirkju rétti, án
orlofs vors helgasta föður páfans, vísvitandi þennan
skyldleika eftir ættartali frænda yðar og hennar.“
Fjórmennings-
skyldleiki
Með þessari stefnu Gottskálks bisk-
ups Nikulássonar á hendur Jóni Sig-
mundssyni upphófst eitt heiftúðug-
asta deilumál milli kirkju og leik-
mannavalds á íslandi, deilumál sem
stóð óleyst, einnig eftir að báðir
þessir menn voru komnir undir
græna torfu og var ekki að fullu lok-
ið fyrr en öld var liðin frá upptökum
þess. Oss nútímamönnum finnst að
sjálfsögðu tilefni deilunnar fremur
ómerkilegt: fjórmenningsskyldleiki
hjóna, vafasamur í þokkabót. En í
kaþólskum sið þóttu þetta sifjaspell,
sem hinn heilagi faðir í Róm gat
einn veitt undanþágu frá, og kirkju-
höfðingjar fyrri tíma voru furðu
fundvísir á alla meinbugi og notuðu
þá óspart, kirkjunni og sjálfum sér
að féþúfu.
Fégjam biskup
Gottskálk Nikulásson var einn fé-
garnasti biskup sem setið hefur á
landi og sat sig aldrei úr færi að
afla sér og kirkju sinni auðs og eigna
með því að teygja kirkjuréttinn til
hins ýtrasta, nota hverja smugu
kirkjulaganna til að klófesta jarðir
og hlunnindi og í þeim efnum var
mörg matarholan.
Þessi fégjarni biskup var norskur
að ætt, bróðursonur Ólafs Rögn-
valdssonar Hólabiskups, sem kom