Tíminn - 17.07.1991, Side 9

Miðvikudagur 17. júlí 1991
Tíminn 9
Dauðaslys á háöldruðum tvöfalt algengari á hinum Norðurlöndunum:
Þeir ungu í
mestri lífs-
hættu
Dauösfoll af völdum slysa hafa í heild verið hlutfallslega færri hér á
landi heldur en á hinum Noröuriöndunum á undanförnum árum.
Dauðaslys á börnum og ungu fólki eru eigi að síður miklu tíðari hér
en á nokkru hinna landanna. Hagstætt heildarhlutfall íslands er
eingöngu því að þakka að miklu færri háaldraðir látast vegna slysa
hér á landi heldur en á hinum Norðuriöndunum. Kemur raunar
verulega á óvart hve margt háaldrað fóUc deyr þar af völdum slysa,
eða hlutfallslega upp í 20 sinnum fleira heldur en úr yngri aldurs-
hópunum.
Samkvæmt heilbrigðisskýrslum
fyrir Norðurlönd voru dauðsföll af
völdum slysa 46 á hverja 100 þús.
íbúa þessara landa að meðaltali árin
1988/89. Slys var orsökin fyrir meira
en helmingi allra dauðsfalla á fólki
undir 25 ára aldri. En aftur á móti
tæplega 5% af öllum dauðsföllum í
þessum löndum. Um þriðjungur
allra dauðaslysa verður í umferð-
inni. Þótt slysin séu ekki stærri
hluti af öllum dauðsföllum, þá er
slasað fólk samt sem áður tiltölulega
stór hluti þeirra sem lagðir eru inn
til meðferðar á sjúkrastofnanir í öll-
um þessum löndum. T.d. voru nær
4.400 íslendingar lagðir á sjúkrahús
vegna slysa árið 1989.
Dauðaslys voru, sem fyrr segir,
hlutfallslega fæst á íslandi, eða sem
svarar 34 á hverja 100 þús. íbúa,
borið saman við 36 fyrir Svíþjóð og
um og yfir 50 á hverja 100 þús. íbúa
á hinum Norðurlöndunum.
Þótt heildartalan sé íslendingum
hagstæð verður aldeilis annað uppi
á teningnum þegar litið er til yngstu
aldursflokkanna. Því dauðaslys á
börnum og ungu fólki eru miklu al-
gengari hér en á nokkru hinna
Norðurlandanna. Á aldrinum 15-24
ára fórust t.d. sem svarar 45 af hverj-
um 100 þús. hér á landi. Á hinum
Norðurlöndunum var sama hlutfall
hæst 30 í Finnlandi og niður í 23 í
Svíþjóð, þ.e. nær helmingi lægra en
á íslandi. Dauðaslys á bömum undir
15 ára aldri eru sömuleiðis lang al-
gengust hér á landi. Þegar kemur á
efri ár snúast hins vegar hlutföllin
við á ný.
Fjöldi dauðaslysa meðal fólks 80
ára og eldra svarar til 240 á hverja
100 þús. íbúa hér á landi. Það þýðir
með öðrum orðum, að dauðaslys
eru hlutfallslega fimmfalt algengari
meðal þessa háaldraða hóps heldur
en fólks í kringum tvítugt hér á
landi.
Af einhverjum ástæðum eru dauða-
slys meðal elstu borgaranna þó
miklu fleiri á öllum hinum Norður-
löndunum. í Danmörku og Noregi
farast hlutfallslega yfir 20 sinnum
fleiri af völdum slysa úr hópi hinna
háöldruðu heldur en þeirra sem
ungir eru. Hæst er hlutfallið í Dan-
mörku, um 570 af hverjum 100 þús.
íbúum 80 ára og eldri — þ.e. meira
en tvöfalt algengara en hérlendis.
- HEI
Hafrannsóknarstofnun lítur eftir þörungum við Hvalfjörð vegna
hugsanlegrar eitrunar:
EKKERT AÐ ÓTTAST
Hafrannsóknarstofnun og heil-
brigðisfulltrúinn í Kjósarsýslu hafa
um nokkurra vikna skeið haft eftirlit
með þörungum í Hvalfirði. í sum-
um þeirra getur leynst ansi skætt
eitur. Skelfiskur étur þörungana og
þeir, sem éta skelfiskinn, geta veikst.
Þess hafa þó ekki verið nein dæmi
hingað tii.
Að sögn starfsmanna Hafrannsókn-
arstofnunar hefur ekkert það komið
fram, sem ástæða er að óttast. Menn
hafa tínt krækling í mörg ár og étið,
án þess að verða verulega meint af.
Nú þegar allt er undir eftirliti, ætti
hættan að vera úr sögunni. Um leið
og eitthvað óeðlilegt finnst, verður
enda gefin út tilkynning, svo menn
álpist ekki til að tína eitraðan skel-
fisk. -aá.
Kennt á bifhjól í Laugardalnum, en Umferðarráð er nú meðal annars að afla sér upplýsinga um það
hvemig bifhjólakennslunni er háttað hér á landi. Timamynd: Pjetur
Umferðarráð undirbýr gerð skýrslu um bifhjólamál:
Bréflecj hollráð til
nýrra bifhjólamanna
Umferðarráð er nú að afla sér upplýsinga um mótorhjólakennslu og
mótorhjóiaslys hér á landi. Óli Þ. Þórðarson hjá Umferðarráði sagði
að fyrirhugað væri að kanna þessi mál og athuga hvort að breyta eða
bæta þyrfti bifhjólakennsluna. Það væri hins vegar ekki enn komið
f ljós hvort þess þyrfti.
Umferðarráð hefur leitað upplýs-
inga hjá ökukennurum um það
hvemig bifhjólakennslan fari fram.
Óli H. Þórðarson sagði að ef það
kæmi í ljós að kennslan væri ekki
fullnægjandi, þyrfti að bregðast við
því í góðu samstarfi við ökukennara.
Einnig sagði ÓIi að leitað yrði til
Bifreiðaprófa ríkisins um hvemig
bifhjólaprófin fæm fram. Þar að
auki yrði leitað til ýmissa annarra
aðila um hvað unnt væri að gera í
þessum málum.
Óli sagði að bifhjólamenn þyrftu að
vita það að þeir væm á gífurlega
hættulegum ökutækjum. Ef hraði
þeirra væri ekki við hæfi þá væm
þetta lífshættuleg ökutæki. Hann
sagði að Umferðarráð hefði allar
upplýsingar um bifhjólaslys. Hann
sagði að verið væri að vinna í og
skoða ýmsa þætti þeirra. Það væri
dæmigert fyrir þau bifhjólaslys, sem
orðið hafa að undanfömu, að öku-
mennimir hefðu misst stjórn á hjól-
unum. Ungir bifhjólamenn hefðu
ekki sömu reynslu eða sama vald á
bifhjólum sínum eins og eldri og
reyndari bifhjólamenn.
Jafnframt sagði Óli að Umferðarráð
ætlaði að senda bréf til allra þeirra,
sem nýlega hafa fengið ökuréttindi á
bifhjól. Þar væm gefin ýmis holl ráð
og ábendingar, sem ættu að koma
bifhjólamönnunum til góða. Einnig
væri íyrirhugað að koma viðvömn-
um til allra ökumanna í gegnum
fjölmiðla, þannig að ökumenn bif-
reiða hefðu vandamál bifhjóla-
manna ætíð í huga þegar þeir væm
úti í umferðinni. -UÝJ
Símasambandslaust á Blönduósi:
Skurðgrafa klippti
kapal í sundur
Stór hluti Blönduóss var síma-
sambandslaus í um 5 tíma í íyrra-
dag. Símakapall fór í sundur rétt
fyrir hádegi við Blöndubrúna
vegna vegaframkvæmda er þar
standa yfir, en það var skurðgrafa
sem klippti kapalinn í sundur.
Var búið að lagfæra skemmdina
síðdegis. Að sögn stöðvarstjóra
tóku íbúarnir þessari bilun með
jafnaðargeði og sýndu þolin-
mæði. Meðan á lagfæringum
stóð var einungis hægt að ná í
lögreglu gegnum bflasíma og
fiögur fyrirtæki vom sambands-
laus. GS.
Nýnæmi í viðskiptum. Samskipti gegnum tölvur um gagnanet Pósts og síma:
Viðskipti án pappírs
eru komin í framkvæmd
Samkomulag um pappírslaus viðskipti var undirritað í síðustu viku.
Frá því í nóvember hefur verið unnið að undirbúningi samstarfs-
verkefnis um prófun á pappírslausum viöskiptum. Prófanir á þess-
um viðskiptum hófust hér á landi fyrir nokkrum dögum.
Markmið þessa verkefnis er að
auka hagkvæmni í viðskiptum með
því að senda viðskiptaskjöl milli
tölva, frá einu fyrirtæki til annars.
Ætlunin er að prófa sem flestar teg-
undir skjala, svo sem farmskrárupp-
lýsingar, tryggingarbeiðnir, vöru-
reikninga og pantanir. Einnig er
fyrirhugað að prófa sendingar á
pappírslausum tollskýrslum og hef-
ur fjármálaráðuneytið heimilað
slíkar prófanir. Skjölin verða send í
gegnum X.400 gagnahólfaþjónustu
Pósts og síma.
Thlið er að 80% af því efni, sem
prentað er út úr tölvukerfum, sé
slegið inn í önnur tölvukerfi. Þetta
þýðir mikinn tvíverknað og óhag-
kvæmni auk villuhættu.
Einnig er talið að 4% af verðmæti
vörusendinga á milli landa fari í
kostnað við pappírsvinnu. Hér á
landi eru árleg verðmæti alls inn-
og útflutnings meira en 160 mil-
jarðar króna og þar af fara því um
6.4 miljarðar í pappírsvinnu.
Að verkefninu standa EDI-félagið á
fslandi, Fjármálaráðuneytið, ICE-
PRO- nefnd, Skýrr, Netverk hf, Póst-
ur og sími og Strikamerkjanefnd.
Þessir aðilar munu leggja alls 5.8
milljónir króna í verkefnið.
Niðurstöður verkefnisins verða
kynntar á fyrirhugaðri ráðstefnu og
tölvusýningu EDI-félagsins, sem
haldin verður næstkomandi nóvem-
ber. Einnig verður sú reynsla, sem
fæst úr verkefninu, tekin saman og
gefin út sem kafli í handbók IC-
EPRO- nefndar um pappírslaus við-
skipti.
Ekki hefur endanlega verið gengið
frá því hvaða fyrirtæki og stofnanir
taki þátt í verkefninu. Því er ennþá
mögulegt að sækja um þátttöku.
Erlendis hefur reynslan af þessum
viðskiptum verið mjög góð. Áríð-
andi er að íslensk fyrirtæki og stofn-
anir taki þessa tækni í þjónustu
sína, meðal annars til þess að halda
viðskiptasamböndum sínum er-
lendis svo og samkeppnisstöðu
sinni. Farið er að bera á því að papp-
írslaus viðskipti séu orðin skilyrði
fyrir viðskiptum við erlend fyrir-
tæki. -UÝJ
Samkomulagiö um pappírslaus viöskipti undirrituðu Jón Þór Þór-
hallsson forstjóri Skýrr, Þorvarður Jónsson framkvæmdastjóri
Pósts og síma, Karl Garðarsson frá Ríkistollstjóra, Friðrik Sophus-
son fjármálaráðherra, Vilhjálmur Egilsson framkvæmdastjóri V.Í.,
Magnús Pétursson ráðuneytisstjóri fjármálaráðuneytisins og Hol-
berg Másson framkvæmdastjóri Netverks.