Tíminn - 17.09.1991, Qupperneq 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 17. september 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavik
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrlfstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavik. Slml: 686300.
Auglýslngaslmi: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Árás á lítil sjúkrahús
I kjölfar nýrrar heilbrigðislöggjafar, sem sett var á tíð
fyrri ríkisstjórnar Ólafs Jóhannessonar (1971-1974),
urðu miklar framfarir í heilbrigðismálum. Læknis-
þjónusta og önnur heilsugæsla fór batnandi. Þess sér
m.a. stað úti um landsbyggðina þar sem eru hinar nýju
og vel búnu heilsugæslustöðvar.
Ekki þarf að leiða getum að þvf að bætt heilsugæslu-
kerfí jók opinber útgjöld mjög verulega, ekki vegna
þess eingöngu að heilsugæslustöðvar risu úti um land,
heldur og því sem mestu munar, að mikill vöxtur varð
í starfsemi stórra sjúkrahúsa. Sú starfsemi hefur byggst
upp af miklum hraða á tiltölulega stuttum tíma miðað
við það sem var. Þessi sjúkrahús eru aðallega í Reykja-
vík, Landspítalinn, Borgarsjúkrahúsið og Landakots-
spítali. Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri hefur auk
þess vaxið og eflst á þessum tíma og „er hin eina heil-
brigðisstofnun sem kemst í samjöfnuð við stóru spítal-
ana í Reykjavík. Hinar miklu framfarir í heilbrigðismál-
um hafa leitt til þess að íslendingar standa framarlega í
þessum efnum, og ber að fagna því.
Hitt er annað mál að margt hefði mátt betur fara í
stjórn og skipulagningu, að ekki sé sagt hvers kyns fjár-
festingu og samnýtingu á sviði heilbrigðismála. Á síðari
árum hafa heilbrigðisyfirvöld leitt hugann meira að
kostnaðar- og skipulagsmálum en e.t.v. var meðan upp-
byggingaraldan reis sem hæst og verkefnin blöstu
hvarvetna við.
Á þessum málum var tekið af festu og íýrirhyggju í
tíð ríkisstjórnar Steingríms Hermannssonar undir
stjórn þáverandi heilbrigðisráðherra, Guðmundar
Bjarnasonar. Á þessum árum tókst að draga úr útgjöld-
um og útgjaldahraða milli ára án þess að slakað væri á
um þjónustugæði. Leitast var við að ná faglegri sam-
stöðu um hagræðingu og endurskipulagningu og tek-
ist á við þá þætti í kerfinu sem fýrirferðarmestir voru,
m.a. nauðsyn margs konar rekstrarsamvinnu stóru
sjúkrahúsanna í Reykjavík. Því miður skar Reykjavík-
uríhaldið upp pólitíska herör gegn þessum áformum
og tafði málið, svo enn er þörf að halda því áfram.
Núverandi heilbrigðisráðherra hefði átt að taka upp
þráðinn frá fýrirrennara sfnum í því efni og ekki síst að
haga vinnubrögðum í sama anda. Það hefur Sighvatur
Björgvinsson ekki gert. Hans aðferð er að brjótast
áfram skipulagslaust, og sannar hann með hverri til-
tekt sinni, að hann hefur enga yfirsýn yfir þau verkefni
sem vinna þarf að.
Árásir hans á starfsemi litlu sjúkrahúsanna, hvort
sem er St. Jósefsspítalinn í Hafnarfirði, St. Jósefsspítal-
inn í Stykkishólmi eða Sjúkrahúsið á Blönduósi, eru
duttlungaaðgerðir, sem engu máli skipta fýrir útgjöld
heilbrigðiskerfisins. Þar er ráðist á garðinn sem hann
er lægstur. Verst er að með þessu er verið að kippa
grundvelli undan sjúkrahúsum á landsbyggðinni, þar
sem starfsemi og rekstrarkostnaði er haldið innan eðli-
legra marka. Hér er beinlínis um árás á landsbyggðina
að ræða. Að leggja niður fæðingarhjálp og smátæka
skurðdeildarstarfsemi litlu sjúkrahúsanna fækkar ekki
verkefnum, heldur flytur þau til án þess að nein rök
styðji slíkar breytingar. Eða hvaða rök mæla með því að
hlaða meiru á stóru sjúkrahúsin í Reykjavík, þar sem
þúsundir sjúklinga eru á biðlista?
GARRI
«Af úrsfhum kosninganna í SvíHód
er Ijóst aft jafnaöarmenn hafa beöiö
mikinn hnekki, sinn mesta ósigur í
70 ár aft sögn, og á þessari stundu
virftist rökrétt aft átykta aö hægri
stjóm komist til valda í Iandinu, en
sænskir íhaldsmenn kváftust fyrit
kosningamar ætla aft ríkja næstu
tíu árin í þessu helsta vtgi skand-
inaviska „kratismans". Hvort sem
svo langur valdatími fer í hond hjá
sænsku hægri öflunum efta ekári, er
sennilegt aö athafnir nýrrar stjóm-
ar í Svíþjóð muni einkennast af
hafa orðiö vitni að í eigin landi aö
undanfömu: samdrætti og nlöur-
skuröi í mennta- og féiagsmála-
kerflnu. ÞaÖ er veröugt hugleiöing-
arefni hvort dagar „skandínaviska
velferöarkerfisins" mum' ekki brátt
heyra sögunni fil.
Skandinaviska velferöarmynstríð,
sem óneitanlega hefur haft stn
áhrif við mörkun stefnunnar f fé-
iagsmálum á íslandi, hefur þótt hin
mesta fyrirmynd um heim allan og
átt þátt í aö efla álit Norðuriand-
anna meira en öest annað. Það er
aftur á móti afar dýrt og margir
þættír þcss hafa leglð opnir fyrir
gagnrýni, er „mannúöin" hefur á
sumum sviöum vhrst ganga of langt
og kerfið veriö misnotað. Þetta
kerfi varö tíl viö aöstæður er kjÖr
allrar alþýðu voru stórum léiegri en
nú er almennt, og þykir mörgum
sem það hafi nú gegnt sínu hlut-
verid og kominn tími til að endur-
skoða það og einkum með aðgerö-
um sem horfa til skeröingar. Við Hf-
um nú þá tíma sem séríega ákjós-
anlegir eru tfl aö ráöast
félagsmálakerflnu meö niður-
skuröi. I*ví veldur almennur leiöi
og tortryggni gagnvart sósíalisma
almennt og líka hitt aö menn eru í
óöaönn aö „gera hreint borö" með
þáttöku í Stór-Evrópu markaöarins
fyrir augum. Þannig er fráleitt aö
líta á hugmyndir um álögur skóla-
gjaida og gjöld sjúMinga vegna
sjúkravistar sem ráöstafanir ein-
göngu í því skyni að létta byrðar
hins opinbera um tíma. Málið snýst
Uka um ný grundvallarviðhorf —
„prinsíp". Þaö væri hrapallegt aft
láta sér missjást um þetta.
Hin nýju „prinsíp" hyggjast á því
að hver maftur borgi fyrir þaft sem
hann þiggur, vöru sem þjónustu.
Gagnstætt „skandinaviska kerfinu"
færist sá möguieiki, aö einhveijir
þjóöfélagsþegnar séu þess ekki
megnugir að rísa undir þessari ein-
fÖIdu kröfu, í skuggann. I»aö er
eldd það sama og aö þeim sé með
öllu gleymt Þeir hafa hins vegar
ckki „skandinaviskan" forgang
lengur. Svo einfalt er það. Þótt
þessi stefnubreyting muni hitta
einhveija hópa talsvert hart fyrir, er
þeim best að sætta sig við það strax
að veriö er aö sleppa af þeim hend-
inni. Tímar fara í hönd þegar þaö
veröur ótryggara fyrir margan en
var að komast á eliiár eöa veikjast
Þjóöfélagiö mun ekki hafa sama
a“ á þdm og fyrr. ÞaÖ er auft-
vitað eldd það sama og að þeir verði
látnir deyja drottni sínum á gðtum
úti. En þeir verða mjög trúlega
látnir þrauka meðan þeir hanga
Það verða iíka geröar meiri kröfur
tfl þeirra sem eru ungir, að þeir
standi sig, því reynsla annars staö-
ar frá sýnir að námsárangur fær
tillití. Menntun fær þannig í aukn-
um mæli alvöru peningagildí og í
samræmi viö það mun þurfa aö
borga fyrir hana. Satt að segja eru
skólagjöldin, sem hæst er rætt um
nú, eldd nema byrjim á því sem
orðið verður að svo sem áratug
liönum. í háskóhim veröur Oröið
um talsverðar fiárhæöir að ræða.
Hér er ekki verfð að „mála skratt-
ann á vegginn" á neinn hátt Ekki
er einu sinni veriö aö leggja dóm á
hvort breytíngamar séu jákvæðar
eöa neikvæðar. Hér ern aöeins hug-
leiðingar til umiæðu á ferð um það,
sem framundan hiýtur að vera og
ástæöulaust er að láta koma sér á
óvart er þaö ber að höndum.

■p VÍTT OG BREITT 111■H 1 M 811111m 1 ■ i—H— ■ 1
Oleysanleg vandamálasúpa
Ríkisstjóm Davíðs Oddssonar er
mikil vandræöastjóm. Vandamálin
hrannast að henni úr öllum áttum
og flest þeirra býr hún til sjálf.
Henni dugði ekki að þurfa að kljást
við nútíðar- og framtíðarvanda,
eins og flestar ríkisstjómir, heldur
bjó hún sér til fortíðarvanda að ráða
fram úr. Og það er ekki nóg með að
stjórnarflokkamir hafi komið sér
upp samskiptavanda, heldur eiga
báðir stjómarflokkamir við mikinn
innbyrðisvanda að stríða, sem er
eins og piparinn út í ofkryddaða
vandamáíasúpuna sem verið er að
malla á stjómarheimilinu.
Það er eins og venjulega að það em
peningarnir sem em vandamálið.
Of litlir skattar og of mikil útgjöld
kalla á úrlausnir sem allar lenda í
sömu vandamálaflækjunni.
Auk fortíðarvandans hefur stjórn-
arliðinu tekist að magna upp fram-
tíðarvanda sem nær áratugi fram
eftir næstu öld og em þar á sveimi í
óravíddum framtíðarinnar margra
tugmilljarðaskuldir, sem em lífeyr-
ir langlífra ríkisstarfsmanna. Að
koma honum fyrir í ríkisbókhald-
inu er ekki vandalaust og þarf tals-
verða hugkvæmni til.
í skotgröfunum
í þingræðisríkjum þykir sjálfsagt
að fjármálaráðherra semji fjárlaga-
frumvarp með sínu fólki og leggi
það fram með samþykki þeirrar rík-
isstjómar sem hann situr í. Enda
beri hann ábyrgð á eigin tillögum
og framkvæmd þeirra. Á íslandi
hefur aðferðin verið tíðkuð í stór-
um dráttum allt frá því að kansellíið
í Kaupmannahöfn hætti að vera
skömmtunarskrifstofa fyrir þarfir
íslendinga.
En nú er mnnin upp ný öld. Frið-
rik, fjármálaráðherra Davíðs og
Jóns Baldvins, er að vísu að banga
saman fjárlagafrumvarpi, en sú ný-
lunda er upp tekin að gjörvöll þjóð-
in er látin fylgjast með hverri hug-
mynd sem fram kemur um tekjur
og gjöld ríkisins á næsta fjárlagaári,
með þeim góðu afleiðingum að
hver einasta hagsmunaklíka lands-
Friðrik Sophusson er fyrsti
fjármálaráðherra sögunnar
sem þarf að semja fjárlög
fyrir opnum tjöldum og undir
þrýstingi allra hagsmunaaðila
landsins. Varla nema von að
sprengihætta steðji aö
fjárlagarammanum.
ins er komin í skotgrafirnar að
mótmæla bæði niðurskurði og
hugmyndum um tekjuöflun áður
en þær eru ræddar í ríkisstjóminni,
hvað þá að komast inn í frumvarp-
ið.
Duglegustu mótmælendumir em
í röðum stjórnarliða á þingi og ut-
an. Þeir em svo fljótir á sér að kom-
ast í fjölmiðla og æpa hátt og snjallt
að þeir styðji íjandakornið engar af
ráðagerðum ríkisstjómarinnar, að
stjórnarandstaðan er nær alltaf
höndum seinni að lýsa yfir and-
stöðu við ráðabmggið, því stuðn-
ingslið stjórnarinnar er nær alltaf á
undan að lýsa yfir vantrausti á ríkis-
stjómina og tilburði hennar til
stjórnunar.
Vesalings fjármálaráðherrann hef-
ur gert heiðarlegar tilraunir til að fá
vinnufrið og meira að segja haldið
blaðamannafund, eða kallað saman
alþingi fjölmiðlanna, og gert til-
raun til að kynna fjárlagafrumvarp
sitt, því það má greinilega ekki bíða
þar til Alþingi kemur saman, eins
og hefðir og lög mæla fyrir um.
En á ráðagerðir hans um ríkisfjár-
málin hlustar enginn, en þeim mun
betur ná hávaðaseggimir í forystu-
liði íhalds og krata eyrum „hags-
munaaðilanna" og er fjárlagagerðin
að vonum öll í uppnámi og þessa
dagana em heilbrigðisráðherra og
menntamálaráðherra höfúðvanda-
málin.
Lítt af setningi slegið
Á sama tíma og Friðrik Sophusson
baslar við að koma fortíðar- og
framtíðarvanda ríkisbúskaparins
inn í ramma fjárlaganna, eins og
það heitir á stjómmálamannamáli,
hóta fyrrgreindir ráðherrar að loka
skólum og spítölum svo þeir
sprengi ekki fjárlagarammann utan
af sér og forsætisráðherra segir að
ekki komi til mála að hækka skatta
og Iáta þá eigna- og tekjumiklu fara
að borga. Utanríkisráðherra boðar
hrossaskatt og sjávarútvegsráð-
herra að fiskveiðikvótinn verði
minnkaður vemlega á næsta fjár-
lagaári.
Hér er lítt af setningi slegið, frem-
ur en á Glæsivöllum forðum, og er
skortur á stjórnvisku orðinn höfuð-
vandi ríkisstjórnarinnar, og skal
samt ekki gert lítið úr öðmm
vandamálum hennar.
Stjómarandstaðan býr við þá til-
vistarkreppu að stjórnarliðar em yf-
irleitt á undan að lýsa frati á allar
hugmyndir um hvað ríkisstjómin
ætlast fyrir í þessum málaflokki eða
hinum. Andstæðingamir komast
varla að með sína gagnrýni og þá
ekki fyrr en eftir dúk og disk,
flokksráðsfundi stjórnarflokkanna
og margendurteknar hótanir
stjórnarþingmanna um að þeir
styðji ekki stjórnina deginum leng-
ur ef þessu eða hinu ráðabrugginu
verður hmndið í framkvæmd.
Og ráðherrarnir gefa yfirlýsingar
út og suður, svo að enginn veit
lengur hver stjómarstefnan er önn-
ur en sú að leyfa strákunum að vera
í ráðherraleik svolítið lengur.
OÓ
J