Tíminn - 07.12.1991, Blaðsíða 3

MIÖJ3H
Laugardagur 6. desember 1991
HELGIN 15 11
að menn verða hreint hræddir við að
athuga hann í nálægð. Á því getur
enginn vafi leikið að þessir tvennir
klettar eru ekki gerðir af mannahönd-
um.
Um fiskana og undur
hafsins í Islándya
Við Islándya er miklu meiri fjöldi af
stórum og undarlegum fiskum en
annars staðar í norðurhafinu, sem án
efa stafar af því að þar er svo mikil
mergð af algengum fiskategundum
og laðar það þessa stóru fiska þangað
frá öðrum svæðum hafsins, einkum af
því að á þeim minni lifa hinir stóru.
Fremsta þeirra verður að telja hval-
fiskana. Af þeim koma þangað stórir
hópar gegnum hafið með hávaða og
gauragangi. Tveir og tveir, stundum
!íka þrír og þrír, synda þeir fast að
skipunum og halda sig við skipshlið-
amar, aðeins með bakið og hálf augun
upp úr sjónum. Virða þeir grandgæfi-
lega fyrir sér skipið og áhöfn þess.
Þeir gera skipunum ekkert mein, að
minnsta kosti ekki séu þeir látnir í
friði, en sé þeim sýnd áreitni eða
ertni, þá er skipunum hætt. Þess
vegna verða menn líka á meðan heim-
sókn þessi stendur að varast skot og
allan hávaða, en reyna að blíðka þá
með mildum og vingjamlegum orð-
um. Hvalfiskar þessir em óttalegir að
sjá, að sumu leyti vegna stærðarinnar
og að öðm leyti vegna þeirra kol-
svarta litar. Aðeins augun í höfði
þeirra glóa sem eldur. Þegar þeir
hreyfa sig áfram í sjónum ýta þeir á
undan sér háum vatnsvegg og þegar
þeir kafa rís vatnið upp í loftið og rís
þannig sem lóðréttur klettaveggur.
Þegar þeir svo aftur koma upp á yfir-
borðið, blása þeir úr nasaholunum
(sem em víðar eins og reykháfar)
vatninu hátt í loft upp og dreifist það
þar í úða, svo að það sýnist í loftinu
eins og þoka, sem vindurinn feykir
síðan brott. Blæstri þessum fylgja svo
miklar dmnur og hávaði að blástur-
inn sést ekki aðeins, heldur líka heyr-
ist í nokkurra mílna fjarlægð. Auk
þessara em þar líka aðrir og minni
hvalir, sem oft koma inn í firðina þeg-
ar særinn fellur að og svo þegar hafið
samkvæmt sínu náttúmlega eðli aft-
ur fellur út, verða þeir eftir á sandin-
um og em þar drepnir af mannfjöld-
anum sem þangað streymir úr öllum
áttum. Ekki er kjöt þeirra gott til
matar, en aftur á móti er spikið til
mikilla nota. Úr beinum þessara hval-
fiska, sem mjög mikið er af á Islándya,
smíða íslendingar stóla, bekki og þess
háttar búshluti. Enn fremur em í
sjónum við Islándya fiskar sem þeir
kalla „Schwerdtfisch" og em svamir
óvinir hvalfiskanna, því að þar sem
þeir em útbúnir með langa og mjög
hvassa brodda á bakinu, þá granda
þeir hvalfiskunum oft, er þeir synda
undir þá og stinga þá með þessum
broddum og veita þeim þannig oft svo
hættuleg sár á kviðinn að hvalfiskam-
ir flýja oft inn á land til að forðast þá.
Þar er líka ennþá ein fisktegund, sem
nefnist „Springfisch" og hafa þeir það
einkenni að taka há stökk upp í loftið.
Fiskimenn óttast þessa fiska mjög og
það ekki að ástæðulausu, því að þeir
gera þeim stórar skráveifur, einkum
með því að þeir synda að bátum þeirra
eins og vildu þeir leika sér við þá, en
því næst mölva þeir þá og sundur-
kremja. Þess vegna hraða fiskimenn
sér í land, allt hvað af tekur, strax og
þeir koma auga á fisk þennan, til þess
að bjarga lífi sínu. Loks er þar enn all-
mikill fjöldi fleiri fiska, þar á meðal
nokkrir, sem talsvert líkjast landdýr-
um, en nöfn þeirra er ekki hægt að fá
að vita. Stundum kemur líka fyrir að
þar í hafinu sjást svo ógurlegar
ófreskjur að hver sem lítur þær aug-
um verður nær dauða en lífi af skelf-
ingu. Af þessum ófreskjum eða rétt-
ara sagt skrímslum er rétt að nefna
tvö sem sjást með vissu millibili. Ann-
að er eins og slanga, ógnarlega stór,
og getur að því er sumir segja orðið
allt að hálf míla á lengd. Þessar
ófreskjur koma úr sjónum upp í fljót
eitt mikið skammt frá Schalholt og
skjóta þær þremur, fjórum eða jafnvel
fleiri kryppum upp úr vatninu og það
svo hátt að jafnvel stærstu hafskip
geta siglt undir hverja kryppuna. í
hvert skipti sem þetta skrímsli sést
vænta íslendingar að frétta bráðlega
Hekla og Krossfjall.
um einhverjar markverðar breytingar
í heiminum. Til dæmis sást slík
ófreskja stuttu fyrir andlát Rudolfs
keisara (1612 — innsk.) og sáu hana
margir. Hin tegundin, sem einnig er
afar stór og hræðileg, sést ætíð með
þrjú höfuð, og er hún líka fyrirboði
stórtíðinda.
Niðurlag
Ég hef nú skráð hér lýsingu á því sem
hægt er að sjá og heyra í Islándya.
Margt er þó það, sem ég get ekki um,
og er það af þeim góðu og gildu ástæð-
um er ég nú skal greina: í fyrsta lagi
var alveg ómögulegt að skoða allt á svo
stuttum tíma og hef ég því heldur
sleppt alveg að minnast á það en að
skýra frá einhverju sem vafi gæti leikið
á að væri sannleikanum samkvæmt.
Athugull lesari verður því að láta sér
þetta nægja, og vilji einhver fræðast
meira, þá kann ég honum ekki betra
ráð að gefa en að hann fari þangað
sjálfur.
Fjölbreyttar minningar
5 ” EYIÓUUR b'UBM\)NtjSSCltl-A HVOU
NY ALISLENSK FYNDNI
Magnús Óskarsson borgarlögmaður tók saman. Nú
mun þjóðin reka upp skellihlátur og skemmta sér vel yfir
hinni nýju bók Magnúsar, rétt eins og hún gerði fyrir
nokkrum árum erfyrri bókhans um sama efni kom út, en
hún varð strax metsölubók og er nú ófáanleg.
Verðkr. 1.250,-
ORN OG ^ ORLYGUR
Sí&umúli 11 -108 Reykjavík - Sími: 684866
Albort Jóhannsson í SkóQum
HANDBÓK
HESTAMANNA
ÞJÓÐLÍF OG ÞJÓÐHÆTTIR
eftir Guðmund L. Friðfinnsson, Egilsá.
Þór Magnússon þjóðminjavörður ritar
formála.Höfundur er glöggskyggn á fólk
og starfshætti fyrri tíðar og dregur upp
skýra og áhrifamikla mynd af þjóðlífi
sem nútíminn hefur leyst af hólmi.
Bókin er prýdd 300 ljósmyndum sem
gera efnið ljóst og lifandi.
Verðkr. 8.900,-
ÍSLANDSDÆTUR
Svipmyndir úr lífi íslenskra kvenna
eftir Símon Jón Jóhannsson
og Ragnhildi Vigfúsdóttur.
Glæsileg bók, prýdd 200 ljósmyndum,
sem bregða upp lifandi svipmyndum
úr lífi íslenskra kvenna í eina öld:
Tímamót, helstu skemmtanir, gleði-
stundir, þjóðtrú og kerlingabækur.
Hvemig lifðu og hugsuðu mæður
okkar, ömmur og langömmur?
Verðkr. 4.490,-
Eggert Norðdahl
FLUGSAGA ÍSLANDS
í STRÍÐIOG FRIÐI
1919 -1945
Njörður Snæhólm ritar formála.
Sagt frá frumherjum flugs á
Islandi og í fyrsta sinni rakin
saga herflugs hér á landi og yfir
hafinu í kring á árum síðari
heimsstyrjaldarinnar.
Verðkr. 3.890,-
HANDBÓK ÍSLENSKRA
HESTAMANNA
eftir Albert Jóhannsson
í Skógum.
Með 100 ljósmyndum af litbrigðum
íslenska hestsins. Kári Amórsson,
formaður L.H., ritar formála.Vönduð
og fróðlegbók um hesta og hesta-
mennsku. Auk teiknaðra skýringa-
mynda, er öllum helstu litbrigðum
íslenska hestsins lýst með 100
ljósmyndum.
Verðkr. 3.490,-
Árna Tryggvasonar leikara. Ingólfur
Margeirsson skráði. Ævisaga í hæsta gæðaflokki
sem segir frá litríku lífshlaupi hins ástsæla leikara
og trillukarls. Rituð af lipurð og innsæi en einnig
með hlýju og kímni og af næmum skilningi á
persónur og umhverfi. Bókin er 400 síður og prýdd
fjölda ljósmynda.
Verðkr. 2.980,-
STEFÁN í VORSABÆ
ALLTAF GLAÐBEITTUR
Endurminningar
Stefán var fréttaritari Ríkisútvarpsins í mörg ár,
hafði mikil afskipti af málefnum bænda og var
baráttumaður fyrir bættri umferðarmenningu.
Frægastur mun hann hafa orðið þegar hann bauð
Jónasi Kristjánssyni í kapphlaup 1978 og sigraði.
Verðkr. 2.890,-
MINNINGAR ÚR MÝRDAL
eftir Eyjólf Guðmundsson á Hvoli
Þórður Tómasson safnvörður í Skógum bjó til
prentunar. Halldór Laxness komst svo að orði
1944: " Ég held enginn okkar hafi heldur eins
slípaðan stíl né jafn fína frásagnarmenningu og
þessi skaftfellski bóndi."
Verðkr. 2.490,-
Fróbleikur og fyndni