Tíminn - 20.12.1991, Qupperneq 2

2 Tíminn
JÓLABLAÐ 1991
/
Ur ævi-
minningum
Erlends
Einarsson-
ar, fyrrver-
andi for-
stjóra SÍS.
Kjartan Stefáns-
son skráði
endalausa glíma
Erlendur og kona hans
Margrót Helægadóttir. Myndin
er tekin á heimili þeirra hjóna
1980.
Þegar Sambandið varð íimmtíu ára 1952, var ákveðið
að stofna Menningarsjóð Sambandsins. Hins vegar
hafði því ekki verið sinnt sem skyldi að láta fé renna
í sjóðinn, þannig að hann var lítils megnugur. Ég
hafði mikinn áhuga á því að fólk gæti tengt Sam-
bandið við annað og meira en verslunarrekstur, enda
lifa mennirnir ekki á brauði einu saman. Það kom því
í minn hlut að endurvekja sjóðinn.
Árlega á aðalfundum var sam-
þykkt að láta peninga í sjóðinn
og síðan var styrkjum úthlutað
til margs konar menningar- og
líknarmála. Þótt Sambandið
hefði eflaust mátt gera meira á
þessu sviði, vona ég að þessi
viðleitni hafi komið að gagni
og stutt við menningarlífið í
landinu.
Hér áður fyrr voru tengslin á
milli stjórnmálaflokka og at-
vinnulífs miklu meiri en síðar
varð. Á mínum yngri árum var
ég ekki mjög pólitískur. Ég
hneigðist þó helst til vinstri í
stjórnmálum, eins og ég hef
minnst á, og var um tíma hall-
ur undir Alþýðuflokkinn.
Foreldrar minir báðir höfðu
mikinn áhuga á þjóðmálum og
stjórnmál voru oft rædd á
heimili mínu. Kjarninn í þeim
boðskap, sem ég nam í föður-
húsum, var sá að menn ættu
að vinna saman að því að leysa
aðkallandi verkefni, en menn
ættu ekki að níða skóinn niður
hver af öðrum. Framsóknar-
flokkinn bar oft á góma og for-
eldrar mínir studdu hann
heilshugar. Það má því segja að
ég sé að nokkru leyti fæddur
inn í Framsóknarflokkinn.
Annars fannst mér bæði
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn feta þennan
æskilega gullna meðalveg. Mér
fannst að þessir flokkar hefðu
getað starfað meira saman, en
ákveðinn hagsmunaágreining-
ur var þeim óþægur Ijár í þúfu.
Jafnaóarmenn studdu verka-
menn, en Framsóknarflokkur-
inn var á þessum tíma fyrst og
fremst bændaflokkur.
Framsóknarmenn og jafnað-
armenn náðu til dæmis oft að
starfa vel saman innan sam-
vinnuhreyfingarinnar, þótt
stundum kastaðist í kekki út af
Atkvæðamiklir samvinnumenn
Myndin var tekin árið 1977.
kjaramálum og neytendamál-
um. Þessi hagsmunaágreining-
ur kom síður fram að því er
neytendamálin varðaði, vegna
þess að landbúnaðarafurðirnar
voru verðlagðar af opinberum
aóilum. Átökin um verðlagn-
inguna fóru fram utan sam-
vinnuhreyfingarinnar og þess
vegna gátu fulltrúar bænda og
neytenda setið þar hlið við hlið
í sæmííegri sátt.
Ég tók ekki þátt í stjórnmál-
um þegar ég starfaði í Lands-
bankanum, en eftir að ég byrj-
aði hjá Samvinnutryggingum
gekk ég til liðs við Framsókn-
arflokkinn. Og þegar ég varð
forstjóri Sambandsins var ég
kjörinn í miðstjórn Framsókn-
arflokksins. Seinna var skipu-
lagi flokksins breytt og fram-
kvæmdastjórn komið á fót. Sat
ég í henni i mörg ár.
Þó að Framsóknarflokkurinn
og samvinnuhreyfingin
byggðu á sömu hugsjónum og
þó að margir forystumenn
samvinnuhreyfingarinnar
gegndu trúnaðarstörfum inn-
an Framsóknarflokksins, voru
tengsl Sambandsins og Fram-
sóknarflokksins ekki eins mikil
og bein og margir hafa viljað
vera láta.
Sambandið studdi Framsókn-
arflokkinn að vísu fjárhags-
lega. Slíkt var ekki óeðlilegt,
þar sem flokkurinn studdi við
bakið á samvinnuhreyfing-
unni. Stuðningur var líka
veittur öðrum flokkum. Það
tíðkaðist að fulltrúar flokkanna
kæmu til okkar með góðan
bunka af happdrættismiðum
sem Sambandið keypti. Menn
frá öllum stjórnmálaflokkum
nema Sjálfstæðisflokknum
komu til okkar. Ég hefði án efa
keypt einhverja miða af sjálf-
stæðismönnum, ef þeir hefðu
boðið þá til sölu. En Sjálfstæð-
isflokkurinn þurfti ekki að leita
til Sambandsins um fjárhags-
legan stuðning, enda haft á
önnur mið að róa. Þá veitti
Sambandið Tímanum fjár-
hagslegan stuðning með því að
láta blaðið fá auglýsingar fram
yfir það, sem telja mátti eðli-
legt út frá viðskiptalegu sjónar-
miði. Tíminn átti það skilið,
því hann var eina dagblaðið
sem studdi Sambandið í hinni
hörðu umræðu sem oft fór
fram í fjölmiðlum um starf-
semi samvinnuhreyfingarinn-
ar.
Það leiddi af sjálfu sér að
framsóknarmenn voru mjög
hliðhollir samvinnuhreyfing-
unni og liðkuðu fyrir starfsemi
Sambandsins eins og þeim var
unnt. Það var þó langt því frá
að Sambandið nyti einhverra
sérstöðu eða forréttinda í þjóð-
félaginu, sem gerði gæfumun
fyrir rekstur þess. Hins vegar
voru oft gerðar meiri kröfur til
Sambandsins um fórnir og
þjóðhollustu á erfiðum tímum
heldur en til einkafyrirtækja,
en við fengum einnig að gjalda
þess, og það stundum ótæpi-
lega, þegar andstæðingar
Framsóknarflokksins sátu í
ríkisstjórn.
Afskipti mín af pólitík byggð-
ust fyrst og fremst á því að
vinna að hagsmunum sam-
vinnuhreyfingarinnar og at-
vinnulífsins yfirleitt. Ég beitti
mér fyrir því að framsóknar-
pólitíkin gæti stuðlað að betra
rekstrarumhverfi fyrir at-
vinnuvegina. Oft á tíðum þurfti
ég að standa í stappi við stjórn-
málamennina um að fá breytt
og bætt rekstrarskilyrði, og ég
var ekki alltaf ánægður með
ráðstafanir Framsóknarflokks-
ins í efnahags- og atvinnumál-
um. Ég held að ég hafi oft á tíð-
um haldið fram svipuðum
sjónarmiðum og formaður
Verslunarráðsins varðandi sjálf
starfsskilyrði atvinnuveganna.
Samskipti mín við stjórn-
málamennina voru ekki öll á
þann veg að ég væri að leita eft-
Erlendur forstjóri SÍS, og Eysteinn Jónsson stjórnarformaður.