Tíminn - 20.12.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
JÓLABLAÐ 1991
fjölda. Bíósalurinn sjálfur var þó ekki
til neinna vandraeða, en það sama varð
ekki sagt um afgreiðsluna í anddyrinu.
Þegar þetta var, gengu bíógestir inn í
húsið að norðanverðu. Miðaafgreiðsl-
an var í litlu búri og sælgætissalan í
öðru undir stiganum er lá upp á sval-
imar og sýningarklefana. Salemin
vom aðeins tvö, beint á móti inngöng-
unni í húsið. Fljótlega fór að vanta
geymslupláss fyrir filmur og var þá
gripið til þess ráðs að taka karlaklósett-
ið undir filmugeymslu. Þetta var
óyndisúrræði og leiddi til þess að bíó-
gestir af sterkara kyninu leituðu í hálf-
leik í mjög auknum mæli inn í húsa-
sundið hjá Kaupfélagi verkamanna.
íbúamir tóku þessum kvöldheimsókn-
um illa og var sagt að einn þeirra, sem
kunni vel að fara með rafmagn, hefði
leitt veikan straum á aðalhlandstað
bíógesta til að halda þeim frá húsinu.
Skömmu síðar fékk setuliðsstjómin
leyfi til að reisa litla byggingu í sund-
inu á bak við bíóið þar sem hermenn-
imir gátu létt á blöðrunni. Allan starfs-
tíma Nýja Bíós eftir stríð var þetta her-
mannaklósett notað sem almennings-
salemi fyrir bíógesti af sterkara
kyninu.
Fýrir utan Nýja Bíó var varla um nema
einn annan fjölsóttan almenningsstað
að ræða í kaupstaðnum þar sem
óbreyttir hermenn gátu blandað geði
við Akureyringa: Hótel Akureyri í
Hafnarstræti 98. Þar var dansinn stig-
inn nálega öll kvöld vikunnar, vetur og
sumar og lög eins og „You are my suns-
hine“, „Ljúfa Anna, láttu mig vissu fá“
og „Sestu héma hjá mér“ dunuðu dag-
inn inn og út Heldur þótti Hótel Akur-
eyri ófínn staður, þar varð oft ekki þver-
fótað fyrir óbreyttum hermönnum og
fyrirfólk bæjarins talaði aldrei svo um
hótelið að ekki liði vanþóknunarsvipur
yfir andlit þess. Þá var nú skömminni
skárra að heimsækja Hótel Gullfoss,
sem var í næsta húsi norðan við, en þar
skemmtu herforingjamir sér, rækilega
aðskildir frá undirmönnum sínum.
Hinum megin götunnar, í Hótel Goða-
fossi (Hafriarstræti 95), réð fröken Jón-
inna Sigurðardóttir ríkjum og leyfði
enga lausung, dans eða flírulæti.
Enda þótt leiðir Akureyringa og Breta
lægju óvíða saman á fjölsóttum sam-
komustöðum, einfaldlega vegna þess
að slíkir staðir vom sárafair í kaup-
staðnum, þá vom hermennimir tölu-
vert áberandi í bæjarlífinu og víðast
hvar þar sem þeir stungu niður fæti.
Afstaða almennings, sérstaklega
bændafólks, til setuliðsins mótaðist
mjög af þeirri staðreynd að hermenn-
imir vom margir ungir að ámm, varla
sprottin grön. Og þrátt fyrir ákveðna
varkámi, sem setti alla jafria mark sitt á
samskipti hers og íslenskrar alþýðu, þá
vom þeir ófair sem aumkuðu sig yfir
hina ungu hermenn og buðu þeim í
kaffi og með því.
breskum foringjum til matarveislu.
Það var skollið á hið versta veður þeg-
ar Bretamir komu í Geirshúsið inni í
bænum. Jón fór sjálfúr til dyra. í því að
gestimir þustu inn úr bylnum, þóttist
Jón greina menn úti í herbflnum sem
hafði verið lagt fyrir utan húsið. Hann
orðaði þetta við foringjana, en þeir
vildu greinilega sem fæstu svara; þetta
væm ekki aðrir en þjónar þeirra og bfl-
stjóri. Læknirinn vildi þá bjóða þeim
inn líka, en gestimir töldu það óþarfa.
Eyddist svo þessi umræða, en Jón fór
sjálfur út með heitt kaffi handa þeim,
er í bflnum sátu, og bauð aldrei bresk-
um foringjum til sín eftir þetta. Stefan
Stefansson, bóndi á Svalbarði á Sval-
barðsströnd, spurði hins vegar ekkert
eftir siðareglum þegar tveir enskir
„offiserar" komu í hlaðið og skildu
óbreytta fylgdarmenn sína eftir fyrir
utan bæinn þegar boðið var í kaffi.
Hann bað leigubflstjórann sem hafði
komið með gestina, Gísla Ólafsson, að
skjótast út og ná í hermennina sem
stjákluðu fyrir utan. Þeir vom ófúsir
að ganga í hús, en Gísli gat talið þá á að
koma ina Foringjamir sögðu ekkert,
en það fór vart fram hjá neinum að
hinir óbreyttu undu sér illa við sama
borð og yfirmennimir. Stéttaskipting-
in var enska almúgafólkinu ekkert síð-
ur í blóð borin en aðlinum sjálfúm.
Hinu má ekki heldur gleyma að
breska heimsveldið mátti muna sinn
fi'fil fegri. Breski herinn, sem hingað
kom, var vanbúinn vopnum og her-
stjórinn hefur varla talið sig hafa efni á
að eyða miklu fé til að skemmta her-
mönnum sínum. Þó var reynt að vera
með bíósýningar í kömpunum og
ástundun íþrótta var litin velþóknun-
araugum af yfirmönnum, reyndar svo
mjög að setuliðið lét sig ekki muna
um að koma upp stóru íþróttasvæði
við Bárufellsklappir í Glerárþorpi. Þar
var slétt tún, svo að hermennimir
þurftu ekki annað en að setja upp
mörk og bera möl í hlaupabrautina
umhverfis völlinn, en hluti af henni lá
þar sem Krossanesbraut er nú. Bfla-
stæði voru þar upp af. Einnig var búin
til malargryfja og stunduð stökk ýmiss
konar. Oft mátti sjá Bárufellsklappir
þaktar fólki þegar hermennimir vom
að keppa í fótbolta. Mest vom þetta
auðvitað setuliðsmenn að hvetja sína
menn til dáða, en innan um mátti sjá
guttana úr þorpinu stara opinmynnta
á Englendingana leika listir sínar. Eftir
leiki þutu þeir eins og byssubrenndir
um völlinn að leita að litlum vasabók-
heimilt að sækja kvöldsýningar klukk-
an 21 og helgarsýningar klukkan 17.
Hermannabíóið, sem var klukkan 18
fimm daga vikunnar, var eingöngu til
að fúllnægja gífurlegri ásókn her-
námsliðsins í bíó. En sumir töldu ekki
nóg að gert og vildu reisa skorður við
ásókn setuliðsins í bíóið. Því ekki að
taka upp sérstaka sýningartíma „ein-
göngu fyrir íslendingá? skrifaði Jakob
Ó. Pétursson, ritstjóri íslendings. Það,
sem vakti fyrir Jakobi, var að vemda
akureyrska æsku fyrir óæskilegum
áhrifúm ffá breska hemum.
, jSg hef setið í Nýja Bíói,“ sagði hann
í ræðu yfir ungum flokksbræðmm
sínum um miðjan desember 1940,
„þar sem m.a. var meðal áhorfenda
einn breskur hermaður. 3-4 Akureyr-
ingar tróðust til hans, lágu fram á axl-
ir hans og göntuðust við hann, rétt
eins og hann vær hinn eini af áhorf-
endum er nokkm máli skipti. Ég á erf-
itt með að ímynda mér, að slíkt hefði
getað sést meðal annarra hertekinna
þjóða."
En Jakob og skoðanabræður hans
urðu að bíta í það súra epli að horfa
upp á hömlulausa aðsókn Breta að
Nýja Bíói allan tímann er setuliðið
dvaldi norðan heiða. Því fór hins vegar
fjarri að kvikmyndahúsið gæti með
góðu móti tekið við þessum mikla
um sem knattspymumennimir not-
uðu sem hlífar framan og aftan á
mjóaleggina. í hita leiksins vildu bæk-
umar detta af leggjunum, en Bretam-
ir hirtu sjaldnast um að tína þær upp
aftur. Endalok þessa glæsta knatt-
spymuvallar við Bámfellsklappimar
urðu þegar bandaríski heraflinn kom
til Akureyrar. Bandaríkjamenn höfðu
lítinn skilning á knattspymu og létu
það verða eitt sitt fyrsta verk að setja
niður 10 eða 11 olíutanka á vellinum,
samtengda með olíuleiðslum er lágu
niður í Jötunheima og ffam gömlu
bryggjuna. Þar ætluðu þeir að dæla
eldsneytinu í skip, en af einhvetjum
ástæðum varð aldrei neitt úr þeirri
ráðagerð.
Knattspymuvöllurinn var eina um-
talsverða ffamkvæmdin, sem setuliðs-
stjómin réðst í til að stytta hermönn-
unum stundimar. Samningur hennar
við bæjarstjóm um afriot af sundlaug-
inni helgaðist mestafþrifriaðarsjónar-
miðum, en sundið varð vitaskuld af-
þreying sem margur hermaðurinn
sóttist eftir. Það var þó aldrei þannig að
sundlaugin yrði vinsæll samkomu-
staður þar sem erlendu hermennimir
gátu komist í návígi við bæjarbúa. Að-
eins foringjamir máttu fara í sund
með akureyrskri alþýðu; hinir
óbreyttu urðu að mæta á sérstökum
tímum þegar sundlaugin var lokuð
öðmm. Það var merkileg lífsreynsla
fyrir Bretana að heimsækja sundlaug
Akureyrarbæjar. Sumir þeirra, eins og
til dæmis J. Edward Wickers, lærðu að
synda þar, en hann skrifaði síðar um
heimsóknir sínar í lauginæ
.Jafnvel á köldustu vetrardögum,
þegar frostið reif og beit, var ánægju-
legt að synda í ylvolgri lauginni. En
það var óneitanlega undarleg tilfinn-
ing að stíga upp úr sundlauginni og
finna hvemig iljamar ffusu við steyp-
una sem var á milli laugarinnar og
búningsklefanna. Búningsklefamir
vom aðeins tveir, annar fyrir karla og
hinn fyrir kvenfólk Einn daginn upp-
götvaði félagi okkar lítið kringlótt gat á
veggnum sem aðskildi klefana. f von
um að sjá eitthvað athyglisvert beygði
hann sig niður og kíkti í gegn, en hon-
um mætti ekki annað en starandi
auga. Hinum megin þilsins var kven-
maður sem hafði greinilega fengið
sömu hugmynd."
Nýja Bíó var annar vinsæll almenn-
ingsstaður er hermennimir sóttu mik-
ið, þrátt fyrir bíósýningar í kömpun-
um sjálfúm. Stjóm kvikmyndahússins
hafði tekið upp sérstaka sýningartíma
fyrir setuliðið, ekki þó til að halda þeim
ffá innlendum sýningargestum, því að
eftir sem áður var hermönnunum