Tíminn - 08.01.1992, Qupperneq 7

Miðvikudagur 8. janúar 1992
Tíminn 7
Laxámar og hafbeitin
Alþekkt er að ýmis vandamál geta komið upp þegar hafín er ný starf-
semi sem snertir þá atvinnugrein sem fyrir er. Þetta hefur berlega
komið í ljós varðandi fískeldi og villta laxastofninn, eins og alkunna
er, m.a. vegna hættu á að eldisfískur valdi usla í laxveiðiánum, sjúk-
dómahættu og mengunar frá eldisstöðvum í vatnakerfí ánna. Þá
hefur komið fram gagnrýni á hafbeitarstöðvar vegna fyrirkomulags
Frá hafbeitarstöö Silfurlax hf. Séð inn fjörðinn.
þeirra á töku á laxi.
Þá er og á hitt að líta að veruleg
brögð hafa verið að því að hafbeitar-
lax hafi skilað sér í aðrar stöðvar en
heimastöð sína, og jafnvel villst í
verulegum mæli í hafbeitarstöð á
Vestfjörðum þar sem ekki hefur ver-
ið sleppt gönguseiðum um árabil.
Hér er á ferðinni vandi fyrir hafbeit-
arstöðvamar sem þær vissulega
leita leiða til að komast út úr. Er
kannski eitthvað áfátt með sleppi-
tæknina eða er sterk laxalykt ástæð-
an?
Almennt um laxveiðina
Laxagengd í árnar hefur verið í
lægð á undanfömum ámm vegna
lakari skilyrða fyrir laxinn í hafinu.
Hins vegar eru góðar horfur á að
bjart sé framundan í þessum efnum,
strax á þessu ári. Á hinn bóginn hef-
ur aukning orðið á laxagengd í haf-
beitinni, fyrst og fremst vegna auk-
inna gönguseiðasleppinga úr stöðv-
unum. Þó hafa heimtur, miðað við
fjölda slepptra seiða, ekki verið í
sama takti, því að eins hefur gert hjá
þeim og með laxagengdina í árnar.
Hið sama varðar, að sjálfsögðu, haf-
beitarlaxinn og villta laxinn úr ár-
um, meðan laxinn dvelur í hafinu,
hver svo sem uppruni hans er, er
hann háður hita sjávar og fæðuskil-
yrðum á þeim slóðum.
Ólflcur veiðiskapur
Ólíku er saman að jafna með töku á
laxi í ánum og hjá hafbeitarstöðvun-
um, eins og alkunna er. Langmestur
hluti af veiðifangi villta laxins er
stangaveiði sem fer fram víðs vegar
um árnar. Hjá hafbeitarstöðvunum
er laxinn látinn ganga í gildrur,
veiddur í netvörpur eða með ádrætti
á umráðasvæði stöðvanna. Stærsti
hluti hafbeitarlaxins er tekinn á
svæði þar sem gætir sjávarfalla, þ.e.
á ósasvæðum stöðvanna, ef svo má
að orði komast.
Laxinn eigi val
Um nokkurt skeið hefur komið
fram gagnrýni á töku á laxi í hafbeit-
arstöðvum frá laxveiðieigendum við
ámar og stangaveiðimönnum. Hafa
mál þessi verið rædd á fundum sam-
taka þessara aðila, auk þess sem nær
allir veiðieigendur við Hvammsfjörð
og norðanverðan Breiðafjörð hafa
komið á framfæri gagnrýni sinni í
þessum efnum.
Sumir óttast vafalaust að verið sé
að taka að einhverju leyti með bún-
aði hafbeitarstöðvanna lax sem sé á
göngu í árnar. Laxinn þurfi að eiga
þann kost að geta haldið för sinni
áfram, eftir að hafa slæðst inn á ósa-
svæði hafbeitarstöðvar, en lokist
ekki af í netvörpu sem hann eigi
ekki útgönguvon úr. Þá telja menn
að gilda eigi sömu reglur um veiði-
skap stöðvanna eins og um árnar,
þar sem faðmlög við netmöskva eru
ekki eini kosturinn sem býðst villta
laxinum á göngu um árnar þar sem
netum er lagt í vatn.
Að vera í fullum rétti
Forráðamenn hafbeitarstöðvanna
telja sig hins vegar vera í fullum
rétti til að hafa þann hátt á sem þeir
hafa við töku á laxinum. f Iögum um
lax- og silungsveiði er gert ráð fyrir
að veiðimálastjóri veiti hafbeitar-
stöð viðurkenningu. Það gerist þeg-
ar sýnt er að stöð hafi þann rekstur
að geta fengið viðurkenningu sem
tekur þá eingöngu til umráðasvæðis
viðkomandi stöðvar. Slík viðurkenn-
ing felur í sér að stöðin getur at-
hafnað sig að eigin vild á sínu svæði.
Vitað er að óskað hefur verið opin-
bers mats til að fá skorið úr um um-
ráðasvæði hafbeitarstöðvar. Tvö slík
möt hafa farið fram á norðanverðu
Snæfellsnesi þar sem kveðið var á
um ós í sjó, sem telja verður neðri
mörk umráðasvæðis stöðvar, sam-
kvæmt hliðstæðu um árnar. Slíkt
mat breytti engu í þessu tilviki, hvað
stöðina snerti. Hins vegar er vitað að
forráðamenn stöðvanna vilja fá úr
því skorið að þeir séu ekki að taka
lax úr ánum. Þeir vilja vafalaust ekki
eiga í útistöðum við veiðieigendur
við árnar eða aðra sem veiðimálum
sinna, enda hafa þessir aðilar sam-
eiginlega hagsmuni sem þarf að
vernda, svo sem eins og gegn veiði-
þjóftiaði.
Að finna lausn
Af því sem fram hefur komið er
ljóst að finna verður lausn á því máli
sem hér hefur verið gert að umtals-
efni. Veiðiréttareigendur munu ekki
sætta sig við annað. Setja þarf skýr-
ar reglur um fyrirkomulag á töku á
laxi í hafbeitarstöð, eins og samtök
veiðieigenda hafa óskað eftir. Jafn-
framt þarf, eins og samtök veiðieig-
enda og stangaveiðimanna hafa farið
fram á við Veiðimálastofnun, að
skoðaður verði fiskur sem í stöðv-
arnar kemur og gengið úr skugga
um uppruna hans. Þetta er unnt að
gera m.a. með því að taka hreistur af
laxinum. Er þess að vænta að lausn
finnist á þessu vandamáli, sem hér
hefur verið gert að umtalsefni.
Einar Hannesson
Hafbeitarstöð Silfurlax hf. I Hraunsfirði. Myndin er tekin af þjóðvegi.
Myndir: EH
Nikulás II. I skauti fjölskyldunnar þegar allt lék I lyndi, fyrir byltinguna.
Verðir varpa ljósi á
síðustu ævistundir
Rússakeisara
Að utan
Lengi hefur mönnum leikið for-
vitni á að vita nákvæmlega hvemig
aftöku Nikulásar II. Rússakeisara
og fjölskyldu hans bar að. M.a.s.
hafa oftar en einu sinni komist
sögusagnir á kreik um að einhver
barna keisarans hafí komist undan
og fíúið land. Vafalaust er þar fræg-
ust Anastasia dóttir hans, sem allt í
einu skaut upp kollinum á Vestur-
löndum, reyndar fleiri en ein, og
tókst að slá ryki í augu fjölda fólks.
Var m.a. gerð um hana fræg kvik-
mynd þar sem Ingrid Bergman fór
með hlutverk prinsessunnar.
Síðar kom í ljós að „Anastasia" var
óbreytt alþýðukona, Anna Anderson
að nafni. Nú hefur verið birtur vitn-
isburður sjónarvotts og þátttakanda
í aftökunni sem þykir taka af allan
vafa um að Anastasía hafi reyndar
verið líflátin ásamt fjölskyldu sinni í
grennd Ekaterinburg 1918.
Nýju ljósi hefur verið varpað á einn
mesta leyndardóm rússneskrar
sögu, þ.e. hvernig byltingarmenn
bolsévíka réðu Nikulás II. keisara,
konu hans og fimm börn bana 1918.
í dagblaði í Moskvu birtist nýlega
skráður vitnisburður tveggja
bræðra, Alexei og Mikhail Ka-
banovs, sem báðir eru látnir en voru
í hópi leynilögreglumanna sem
gættu Romanov-fjölskyldunnar í
húsi í grennd við Ekaterinburg í Úr-
alfjöllum.
Alla tíð síðan hefur gengið orðróm-
ur um að einhverjir meðlimir fjöl-
skyldunnar, þ.á m. Anastasia prins-
essa, kunni að hafa komist undan á
flótta frá Rússlandi eftir byltinguna.
Af þessum nýjustu upplýsingum að
dæma leikur enginn vafi á því að
hún var einnig tekin af lífi.
.JVljög þykkir veggir voru á þessu
herbergi"
Annar bræðranna sagði að áætlun-
in um að drepa fjölskylduna byggð-
ist á því að hvetja þau til að færa sig
úr herbergi í „öruggu húsi“ þar sem
þau voru í gæslu, til húsakynna
leynilögreglumannanna. ,jdjög
þykkir veggir voru á þessu her-
bergi," skrifaði Alexei Kabanov, „og
að okkar áliti átti engin hætta að
vera á því að hávaðinn af skothríð-
inni heyrðist inn til borgarinnar."
Bræðurnir létu fylgja með ná-
kvæmar lýsingar á fjölskyldunni
kvöldið sem aftakan fór fram. Niku-
lási lýstu þeir svo að hann væri
„meðalhár, með stutt og uppbrett
nef og virtist ánægður". Alexandra
kona hans var „rauðhærð og ólag-
leg“. Bræðurnir segja í skýrslu sinni
að einkasonur hjónanna, Nikulás,
sem var blæðari, hefði virst vera
veikur. „Hann gat ekki notað fæt-
uma. Þegar hann var úti í garði varð
að bera hann til og frá.“
Keisarinn skotinn fyrstur
Skömmu áður en aftakan var gerð
skaut vörður viðvörunarskoti í átt
að keisaranum til að koma í veg fyr-
ir að hann stæði nærri glugga þar
sem þeir sem fram hjá fóru kynnu
að koma auga á hann. „Keisarinn
stóð gjarnan við gluggann og fylgd-
ist með því sem gerðist á götunni,"
skrifaði Mikhail Kabanov. „Það var
ekki nema ein leið til að koma í veg
fyrir það, þ.e.a.s. að skjóta honum
skelk í bringu. Einn daginn skaut
vakthafandi vörður á gluggann.
Keisarinn var svo hræddur að hann
æddi í burt og faldi sig undir rúmi."
Keisarinn, eða einfaldlega Nikulás
Romanov eins og hann er nefndur í
vitnisburðinum, var skotinn fyrst-
ur. Það var Mikhail Medvedev lög-
reglumaður sem þrýsti á gikkinn
og eitt skot nægði. Kabanov hjálp-
aði svo allmörgum „félögum" að
skjóta eftirlifandi fjölskyldumeð-
limi.
Reynt að yfirgnæfa hávaðann
Böðullinn segir að gömlum Ford-
vörubfl hefði verið gefið rækilega
inn utandyra þegar skothríðin
hófst, til að kæfa óp fjölskyldunnar.
En þrátt fyrir þessar varúðarráð-
stafanir sagði Alexei Kabanov að
gauragangurinn hefði heyrst til
bæjarins.
Fjórir hundar Nikulásar fóm að
gelta og juku þannig við hávaðann
og verðirnir ákváðu að hætta skot-
hríðinni. Hundamir voru hengdir
og aðrir í fjölskyldunni, og auk þess
vinnukona, vom drepnir með
„köldu vopni" og er þá sennilega átt
við hníf.
Verðirnir tilheyrðu fyrstu bolsé-
vikaleynilögreglunni, Tékunni.
Þeir rannsökuðu ferðakoffortin
með eigum fjölskyldunnar að aftök-
unni lokinni. Þar var að finna hirð-
kjóla, myndir af fjölskyldunni og
klæðnað úr eigu Gregori Raspú-
tíns, munksins dularfulla sem álitið
var að hefði haft dáleiðandi áhrif á
keisaraynjuna.
Dagbækur prinsessanna lýstu
hugsunarlausu munaðarlífí
Alexei Kabanov hafði sérstaka
skömm á dagbókunum sem keis-
aradætumar fjórar höfðu haldið.
,AHar dætumar héldu nákvæmar
dagbækur," er haft eftir honum í
dagblaðsgreininni. „Við skoðuðum
bækurnar vel og það alveg augljóst
af innihaldinu að þessar fullvöxnu
hefðarkonur áttu tómlegt munað-
arlíf þar sem þær gerðu ekkert ann-
að en að borða morgunmat, hádeg-
ismat, kvöldmat, stunda bænir og
sofa. Ekkert annað einkenndi dag-
ana hjá þeim, engar hugrenningar
eða nokkuð annað."