Tíminn - 24.01.1992, Blaðsíða 7

Föstudagur 24. janúar 1992
Tíminn 7
Tvístígandi fursti í Kúvæt:
Lýðræði getur beðið
ljósakrónumar
hafa forgang!
Nú er liðið ár síðan stríð var rekið af miklum móð við Persaflóa,
en her bandalagsríkja undir forystu Bandaríkjamanna réðst til at-
lögu við íraskan innrásarher í Kúvæt 17. janúar 1991. Stríðið
stóð stutt, aðeins sex vikur, og síðan hófst endurreisnin í þessu
auðuga olíurfld. Margir gerðu sér miklar vonir um breytingar á
stjórnskipun í landinu, sem lflct er við lénsskipulag, en þær hafa
lítið látið á sér kræla enn sem komið er. Enn ræður furstafjöl-
skyldan al-Sabah lögum og lofum, en ekki sætta sig allir við það.
Sagt er að eina skjóta ákvörðunin,
sem furstinn í Kúvæt hafi nokkum
tíma tekið, hafi verið þegar hann
stökk upp í Mercedesbfiinn sinn og
æddi yfir landamærin meðan írask-
ir skriðdrekar brunuðu í áttina að
fúrstahöllinni.
Núna, þegar sambandsherinn und-
ir forystu Bandarikjamanna hefur
aftur komið honum í öruggt skjól
innan um gullkranana sína og
glampandi ljósakrónur, er háll
furstinn aftur orðinn tvístígandi og
reynir að verjast kröfum fólksins,
sem farið er að ókyrrast, um um-
bætur og meira lýðræði.
Þessi tregða furstans fer sérstak-
lega fyrir brjóstið á Aishaa al-Yahya,
en nafn hennar er orðið á allra vör-
um í landinu. Margar milljónir
manna hlusta á daglegan útvarps-
þátt hennar um málefni fjölskyld-
unnar. En hún er ekki bara vinsæl
útvarpskona í Kúvæt; í augum
landa sinna er hún hetja.
Starfaði með and-
spymuhreyfingunni
Þegar íraskur her lagði Kúvæt
undir sig fyrir hálfú öðru ári, kom
hún fram eins og sannur föður-
landsvinur. Hana skortir ekki fé —
glæsilegt íbúðarhús hennar og
þungir gullskartgripir eru til vitnis
um það. Hún gæti hafa slegist í för
með hinum stóra hópi efnaðra Kú-
væta, sem lögðu leið sína yfir eyði-
mörkina í öryggið í Saúdi- Arabíu.
En Aishaa, 38 ára gömul, ákvað að
sitja sem fastast og starfa með and-
spymuhreyfingunni.
Meðan kúvæska furstafjölskyld-
an beið þess að stríðinu lyki á íúx-
ushóteli í fjöllum Saúdi-Arabíu,
ögraði Aishaa íraska hemum með
því að færa vinum sínum í felum
mat.
Á sama tíma og furstinn fordæmdi
ódæði óvinarins utan skotmáls Scu-
deldflauganna, bjó Aishaa við stöð-
uga hættu. Hún lagði líf sitt að veði
með því að bjóða andspymumönn-
um skjól á heimili sínu. Hún notaði
smurt brauð og sígarettur til að
komast framhjá íröskum varð-
mönnum til að smygla matarpökk-
um til fjölskyldna, sem vom of skelf-
ir.gu lostnar til að voga sér út fyrir
hússins dyr. Og á meðan stjómandi
Kúvæts var enn að velta fyrir sér
hvort hann ætti að taka þá áhættu
að snúa aftur til hins stríðshrjáða
lands síns mörgum vikum eftir að
stríðinu lauk, tók Aishaa dyggan
þátt í því að endurreisa það.
Það virðist hámark vanþakklætis-
ins, en enn hefur furstafjölskyldan
ekki séð ástæðu til að launa tryggð
hennar og föðurlandsást. Aishaa fer
svo sem ekki fram á mikið: aðeins
að fá þann einfalda rétt almenns
borgara að greiða atkvæði í kosn-
ingum, réttindi sem öllum kúvæsk-
um konum eru meinuð skv. Iögum.
Furstinn ætlar
kannski að hugleiða
málið — ef hann
hefur tíma!
Jaber al-Ahmed al-Sabah fursti hef-
ur gefið í skyn að hann kunni að láta
svo lítið að hugleiða málefnið kven-
frelsi á næstu vikum, að svo miklu
leyti sem ströng vinnuáætlun hans
leyfir. Það gefur a.m.k. vonir um að
hann komist í þetta verkefni áður en
kosningamar fara fram, sem ráð-
gerðar eru á þessu ári.
En Aishaa er samkvæm sjálfri sér
og í samræmi við baráttuandann,
sem skerptist á þeim mánuðum
sem stríðið stóð, hefur hún ákveðið
að bíða ekki bara eftir því að fúrst-
inn geti ákveðið sig. Hún hefur
kastað stríðshanskanum með því að
tilkynna framboð sitt í kosningum
til kúvæska þingsins. Hún viður-
kennir að þetta sé ótímabær yfirlýs-
ing, þegar haft er í huga að konum
er bannað að greiða atkvæði, hvað
þá að gefa kost á sér til opinbers
embættis.
En hún vill knýja hinn önnum
kafna fursta til að einbeita sér að
málefnum kvenna, í þeirri von að
hann kunni að taka sönsum. Hún
bendir á að kúvæskar konur hafi Iát-
ið mikið til sín taka meðan landið
var hemumið. Þær hafi borið skila-
boð, flutt vopn og komið fyrir bfi-
sprengjum. Þær hafi stjómað mót-
mælum og írakar drepið þær fyrir
vikið. ,Nú höfum við unnið til þess
að ráða einhverju um hvemig land-
inu er stjómað,“ segir hún.
Afstaða þjóðarínnar til
furstafjölskyldunnar
breytt
Ári eftir að „Eyðimerkurstormi"
var hrint í framkvæmd, er rödd Ais-
haa aðeins ein af mörgum sem
heyra má andmæla stjóm al-Sabah-
fjölskyldunnar, en flótti hennar
meðan á innrásinni stóð og frammi-
staða eftir það hefúr að miklum
hluta eytt blindu trausti þjóðarinn-
ar til hennar.
Furstinn leysti upp síðasta þing
þjóðarinnar 1986, en þar sátu ein-
göngu karlar, þegar það var orðið of
málgefið. Hann tekur því talsverða
áhættu með því að samþykkja að
láta fara fram kosningar. Það gerir
reyndar andstaðan líka, en hana fyll-
ir ósamstætt bandalag lýðræðis-
sinna, menntaðra á Vesturlöndum,
Búið er að slökkva olíueldana, sem loguðu glatt í mörg hundruð ol-
lulindum eftir að írakar yfirgáfu Kúvæt.
og kvennahópa annars vegar, og is-
lamskra bókstafstrúarmanna hins
vegar. Einhvem veginn verða þeir
að finna ráð gegn þeirri föðurlegu
forsjá og styrkjum, sem al-Sabah-
fjölskyldan hefúr gert að venju að
kaupa sér stuðning með.
Eftir að Aishaa tilkynnti um fram-
boð sitt, mynduðust brestir í banda-
lagið. Bókstafstrúarmennimir, sem
eru ákveðnir í að koma á sharia (is-
lömskum lögum), segja að þeir
sætti sig við þá meginreglu að kon-
ur fái kosningarétt, en álíti að mikil-
vægari mál hafi forgang. „Það getur
verið að í framtíðinni ættu konur að
hafa kosningarétt, en nú myndi það
bara rugla kjósendur," segir Ahmed
Baquir, forystumaður bókstafstrú-
arflokksins Salafine, á fundi þar sem
karlar sitja að tedrykkju og ræða
málefni ríkisins.
Enduruppbyggingín
gengur hægt
Að hluta var hann að vísa til þeirr-
ar nauðsynjar að koma aftur á fjöl-
flokkakerfi. En hann var ekki síður
að benda á himinhrópandi vanda-
mál vegna endurbyggingarinnar.
Það er rétt að búið er að slökkva ol-
íueldana í landinu og aftur eru það
stórir amerískir bfiar sem leggja
undir sig hraðbrautimar. Alþjóð-
legu hótelin og stóru verslanamið-
stöðvamar em aftur tekin til við
stórviðskiptin og gefa vinnukonun-
um frá Bangladesh tilefni til að gapa
af undrun þegar þær kíkja í búðar-
gluggana.
Höll furstans við sjávarsíðuna
hefur aftur tekið á sig fyrri glæsi-
brag.
En glæsibragurinn er bara á yfir-
borðinu. Raunveruleg endurbygg-
ing gengur skelfilega hægt og á þar
ekki síst hlut að máli ágimd al-
Sabah-fjölskyldunnar. í gamla borg-
arhlutanum má enn sjá merki
stríðsins hvarvetna og í eyðimörk-
inni umhverfis borgina em á víð og
dreif skemmdir skriðdrekar, hlutar
úr stórskotaliðsútbúnaði og eyði-
lagðir bflar, sem íraskir hermenn
stálu til að reyna að flýja.
Skiljanlegur er hægagangurinn á
endurreisninni í eyðimörkinni, á
orrustuvöllunum úir og grúir af
jarðsprengjum og öðmm skotfær-
um, sprengjum sem flugvélar
bandamanna létu falla, allt að 400 í
kippum, og margar hverjar spmngu
ekki eins og til var ætlast.
En það er erfiðara að skilja hversu
þungur róðurinn virðist vera að
koma Kúvætborg í sitt fyrra glæsi-
lega horf. Það er almennt vitað að
það var fyrsta verk furstans, þegar
hann sneri heim, að láta setja upp
nýjar Ijósakrónur í stað þeirra sem
eyðilagst höfðu í höllinni hans við
sjávarsíðuna.
Sumir álíta að vandinn liggi í ein-
hverju öðm en einfaldlega skorti á
stefnufestu. AbduIIah Nibari, aðal-
ritari andstöðuflokksins Lýðræðis-
legur vettvangur, segir að al-Sabah-
fjölskyldan notfæri sér forréttindin
til hagsbóta fyrir sjálfa sig og ættina.
Hann segir marga þar á bæ eiga fyr-
irtæki, sem eiga í samkeppni um
Furstinn í Kúvæt er ekkert að
flýta sér að koma á lýðræði I
landinu.
viðskipti við ríkið, og það liggi í aug-
um uppi að þar séu þeir í betri stöðu
en aðrir verktakar. Þegar fjölskyldu-
meðlimimir nái samningi, láti þeir
vera að uppfylla skilyrði hans. T.d. ef
eigi að skila einhverju verki á tveim
ámm, sýni það sig að það taki fjögur
eða jafnvel fimm ár og enginn geti
framfylgt refsiákvæðum.
„Nú er það verra en nokkm sinni
fyrr. Fjölskyldan stendur í þeirri trú
að hún geti notfært sér þessa klípu
til að bæta eigin hag. Eftir frelsun
landsins er hún að hrifsa til sín það,
sem hún kemur höndum yfir af
ágóðanum vegna endurbyggingar-
innar," segir hann.
Útlendingahatríð
Og þá má ekki gleyma útlendinga-
hatrinu, sem tekið hefur völdin eftir
frelsunina og valdið stómm eyðum í
vinnuaflinu. Vestrænir útlagar hafa
liðið fyrir það og sumir þeirra hafa
orðið að endurgreiða erfiðleika-
greiðslur, sem þeir fengu meðan á
hemáminu stóð. En þrengingar
þeirra, sem oftast em látnar í ljós yf-
ir „e og t“ (etanol og tonic, drykk
sem gerður er úr tölvuhreinsivökva
til að komast framhjá áfengisbann-
inu), verða að engu í samanburði
við örlög hinna ógæfúsömu Palest-
ínumanna.
Fyrir innrásina vom yfir 400.000
Palestínumenn í KúvæL Nú em þar
innan við 50.000 eftir. PLO studdi
írösk yfirvöld, og Palestínumenn-
imir supu seyðið af því. Sumir
þeirra áttu samstarf við innrásar-
mennina, en jafhvel þeir Palestínu-
menn, sem ekki gerðu það, urðu að
þola útskúfún.
Núna bera heilu raðimar af yfir-
gefrium íbúðarblokkum í hveiju út-
hverfi vitni um nauðungarbrott-
flutning þess fólks sem myndaði
miðstéttina í Kúvæt: verkstjóranna,
kaupmannanna og iðnaðarmann-
anna. „Meðan á hemáminu stóð
færði ég kúvæsku vinnuveitendun-
um mínum mat og fylgdist með því
að írakar legðu skrifstofur þeirra
ekki í rúst,“ segir 49 ára Palestínu-
maður, sem nýfarinn er til Jórdaníu
til að sameinast fjölskyldu sinni.
„Hér átti ég heima í 31 ár og nú á ég
ekkert"