Tíminn - 18.02.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 18. febrúar 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYHDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gisiason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Stml: 686300.
Auglýsingasíml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideiid Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskríft kr. 1200,-, verð i lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Það hefur verið
gengið of langt
Hvað er að gerast? spyr Morgunblaðið í forustu-
grein sinni um helgina og vitnar til harðnandi
átaka í þjóðfélagsumræðu, sem leiðir af sér leið-
indaatvik eins og gífuryrði og eggjakast.
Þessi spurning er tímabær og það er vert að velta
henni fyrir sér. Það er mjög miður, ef þjóðmála-
umræðan hér fer á það stig að hún ýtir undir
skæting og æsingar.
Aðstæður í íslensku þjóðfélagi eru um margt sér-
stæðar núna. Atvinnuástand er ótryggt, og at-
vinnuleysi meira en þekkst hefur um langt árabil.
Það er uggur í fólki af þessum sökum.
Við þessar aðstæður stendur ríkisstjórnin í því að
skera niður ríkisútgjöld. Það er út af fyrir sig skilj-
anlegt að það þurfí að draga saman útgjöld ríkis-
sjóðs. Því er ekki mótmælt hér. Hins vegar er
gengið að því verkefni með þeim hætti að það býð-
ur heim þeirri hörku í þjóðfélagsumræðunni, sem
Morgunblaðið gerir að umtalsefni í forustugrein
helgarinnar. Það er verið að boða meiri þjóðfélags-
breytingar samhliða niðurskurði ríkisútgjalda en
nokkurn óraði fyrir. Enginn gat ráðið í það af mál-
flutningi stjórnarliða fyrir kosningar að svo
mundi verða gengið fram. Jafnhliða niðurskurð-
inum er boðuð einkavæðing á öllum sviðum, sem
þýðir uppsagnir hjá ríkisfyrirtækjum og óvissu
um endurráðningu.
Við þessar aðstæður er jarðvegur fyrir hörku í
umræðum, sem getur leitt til leiðinda eins og
dæmi hafa verið um.
Hugmyndir um að breyta velferðarkerfinu á þann
veg að hinir efnuðu í þjóðfélaginu hafi aðrar og
betri aðstæður til mennta og heilbrigðisþjónustu
heldur en hinir sem minna hafa, og vaxandi gjald-
taka fyrir þjónustu, sem hefur sömu áhrif, sam-
rýmist ekki réttlætiskennd þess fólks sem er alið
upp við þetta kerfi.
Það er því ekki að undra þótt Morgunblaðið spyrji
hvað sé að gerast.
Það er vissulega miður þegar skotið er yfir mark-
ið í málflutningi, og það skeður í hita bardagans ef
harkan vex.
Ríkisstjórnin hefur gengið of langt. Nú er kom-
inn tími til þess að ráðherrar hennar staldri við og
athugi sinn gang.
Verði ekki svo, og ríkisstjórnin keyri áfram af
fullum krafti breytingar á velferðarkerfinu og
framkvæmi einkavæðingu á öllum sviðum, þar á
meðal í heilbrigðis- og skólakerfinu, þá hefur hún
gengið miklu lengra en stuðningsmenn hennar
boðuðu fyrir kosningar. Þar af leiðir að gengið er
lengra en stjórnarflokkarnir hafa í raun umboð til,
og ættu þeir því að leggja málin án tafar undir
dóm þjóðarinnar.
Rosalega fagurt mannlíf
Liðin er sú tíð að flest kaupstaðar-
börn áttu þess kost að dvelja í sveit
á sumrum. Krakkamir unnu við
þau störf, sem þeir réðu við, og
kynntust umhverfi sem var þeim
um margt framandi. Drjúgan hluta
þessarar aldar var til að mynda raf-
magn í kaupstöðum, en ekki í sveit-
um. Daglegt líf mótaðist ekki svo
lítið af svona andstæðum.
í sveitinni fengu krakkar að taka
þátt í búskaparbaslinu og öðluðust
tilfinningu fýrir að lífsnauðsynjarn-
ar skapast ekki af sjálfu sér, heldur
þarf að hafa fyrir þeim. Minningar
um sveitadvölina og störfin, sem
þar voru unnin, fylgja þeim,
sem nutu, fram á grafarbakk-
ann.
Tæknivæðing sveitanna með
tilheyrandi fólksfækkun í
dreifðum byggðum og fjölgunin í
kaupstöðunum veldur því að ekki fá
nema örfáir útvaldir kaupstaðar-
krakkar að fara í sveit og njóta þess
uppeldis og þroska, sem sveitalífið
eitt getur boðið upp á.
Hér er vissulega um afturför að
ræða, sem gerir þjóðlífið heldur fá-
tæklegra.
Ævintýrin heilla
En ævintýrunum lýkur ekki, þótt
krakkar hætti að fara í sveit. Nú
fara unglingar vítt of veröld sem
skiptinemar, og skipuleggur mikið
apparat alla þá sveitasælu.
Yfirleitt fer litlum sögum af kynn-
isdvölum unglinga meðal framandi
þjóða, en öllu er því hælt einhver
ósköp í fjölmiðlunum þegar svo ber
undir.
Nýverið gafst kostur á að hlusta á
unga stúlku Iýsa dvöl sinni meðal
fjölskyldu og í skóla í Bólivíu eða
Kólombíu í útvarpi. Ruglaður
hlustandi heyrði ekki betur en að
þjóðlöndin væru nefnd á víxl sem
menntunarstaður stúlkunnar
ungu. Lýsingin á menntun og að-
búnaði fór fram með hinu vinsæla
viðtalsformi, sem er svo handhægt
í dagskrárgerð útvarpa. íslenska
stúlkan lá ekki á þeim boðskap sín-
um að þarna suður í Amerfku, hvar
sem það nú er, var rosalega gaman
og fólkið var rosalega gott og rosal-
ega vingjarnlegt og rosalega lítiö
stressað.
Þarna var rosalega fagurt mannlíf.
Settleg og meðvituð dagskrár-
gerðarkona leiddi viðtalið full
áhuga og hluttekningar með því ro-
salega góða og óstressaða fólki. sem
stúlkan unga fékk að kynnast I Kól-
ombíu eða Bólivíu.
Við menntabrunninn
Þeir, sem hlustuðu á skiptinem-
ann, komust að því að stúlkan bjó
hjá fjölskyldu í þorpi í Suður-Amer-
íku. í húsinu bjuggu pabbi og
mamma, afar og ömmur, börn og
tengdabörn og frænkur og frænd-
ur.
Pabbinn (íslenska stúlkan talaði
eins og fjölskyldumeðlimur) var
bóndi og hann átti líka skólann í
þorpinu. Þegar hann var að bú-
störfum eða var sólarhringum sam-
an að heiman, sem oft kom fyrir,
var enginn skóli.
Ekki komst tomæmur hlustandi
að því hvað kennt var í skóla bónd-
ans eða hvernig skólastarfi var yfir-
leitt háttað, þegar eigandi mennta-
stofnunarinnar hafði tíma til að
sinna henni.
Hins vegar upplýstist að allt fátækt
fólk væri ólæst og eignalaus böm
eiga ekki kost á lestrarkennslu.
í landi því, sem íslenski skipti-
neminn var sendur til, er ekki
skólaskylda og ríkið hefur engar
skyldur til að mennta fólk.
Mannréttindi
Skiptinema okkar þótti sjálfsagt
að konur séu lokaðar inni á heimil-
um eftir að þær giftast. Ungar
stúlkur fara heldur ekkert út nema
til að vinna.
Meðvitaða dagskrárgerðarkonan
vildi frétta meira af jafnréttinu og
hlustaði þolinmóð og full velvildar
á það að stelpurnar í þorpinu eru
heima hjá konunum öll kvöld, en
strákarnir fara út að skemmta sér.
Þeir fara á krána og hitt og þetta.
Kvæntu karlarnir fara líka út og var
helst að heyra að þeir væru úti á
streddiríi öll kvöld. Meðvitaða kon-
an spurði hvort ekki væm framin
hjúskaparbrot.
Skiptineminn svaraði að það væri
landlægt á þessum slóðum. Karl-
arnir væru alltaf að halda framhjá,
en konunum er harðbannað að
leggja hugann að slíku, enda lokað-
ar inni og látnar vinna. Ekki var
spurt og engin svör fengust við því
við hvað karlagraddarnir, kvæntir
sem ókvæntir, væru að halda.
Um afstöðu alls þessa rosalega
góða fólks til fmmbyggja var farið
mildum orðum og kókaínneysla er
talin góð til að ná úr sér lúa.
Fyrirheitna landið
Eilítið var vikið að matargerð og
daglegum þörfum þorpsbúa þama í
hitabeltinu og virtist vera með
fmmstæðari hætti.
Aftur og aftur vék unga stúlkan að
því hve fólkið í þorpinu hennar,
sem hún kallaði pabba, mömmu,
systkyni sín o.s.frv., sé rosalega gott
og hve siðvenjur þess og daglegt Iíf
höfðaði til hennar.
Einkum dáðist hún að því að ekk-
ert stress væri í hitabeltisþorpinu.
Munur en hér heima þar sem allir
em yfirspenntir við nám, störf eða
að fara út og skemmta sér.
íslenska stúlkan hafði um
það mörg orð að fólkið
hennar í skólalausa þorpinu
í Suður-Ameríku væri alltaf
að bjóða sér að koma og setjast að
hjá sér.
Og það ætlar hún að gera. Skipti-
neminn fyrrverandi er staðráðinn í
að flytja til þorpsins og amla ofan af
fyrir sér þar.
Þar er nefnilega ekkert stress, allir
svo hamingjusamir og sjálfum sær
nógir og stórfjölskyldan lifir þar
góðu lífi.
Ekkert stress
Viðtal kornungrar skólatelpu og
meðvitaðrar dagskrárgerðarkonu
er umhugsunarefni. Skiptineminn
kynnist mannlífi, sem á flestan hátt
er andstætt því sem talið er sæmi-
legt hér á landi annó 1992.
Fræðslukerfið er í molum sam-
kvæmt okkar stöðlum, mannrétt-
indi nær engin. Konur kúgaðar og
niðurlægðar og karlremban ræður
ríkjum.
Lífsþægindin eru á borð við þau
sem Rósa í Sumarhúsum bjó við, að
undanskildum vetrarkulda.
Afstaðan til frumbyggja þætti ekki
par fín í Ríkisútvarpinu, ef Norður-
álfumenn ættu í hlut.
En þarna leið stúlkunni vel og allt
fólkið er svo rosalega gott og elsku-
legt og ekkert stress og þama ætlar
hún að lifa lífi sínu.
Dagskrárgerðarkonan meðvitaða
tók undir allan dýrðaróðinn um
hvað karlarnir suður í heimi séu
rosalega elskulegir og hvflík kosta-
fæða kjúklingaklær séu.
Enginn kröfugerðarsöngur þar,
aðeins skilningur og velvilji.
Það eru ekki allir svo heppnir að
finna fyrirheitna landið þegar á
æskudögum.
OÓ