Tíminn - 06.06.1992, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Laugardagur 6. júní 1992
Mikill óútskýrður launamunur meðal VR-fólks er bæði milli kynja og eftir búsetu:
Vantar skýringu á 20-35%
hærra tímakaupi karlanna
Fiskvinnslukonur eru einu konumar innan ASÍ sem fá ekki lægra
tímakaup en starfsbræður þeirra, og raunar er kaup ófagiærðs
verkafólks í heildina litið sáralítið háð kyni eða búsetu. Allt annað er
hins vegar uppi á teningnum meðal afgreiðslufólks og skrifstofu-
fólks. Þar er að finna mikinn launamun sem erfitt er að finna aðra
skýringu á en kynferði. Og þar kemur einnig í Ijós töluverður launa-
munur á milli höfuðborgarsvæðis og landsbyggðar.
Mynd 5.11
Greitt tímakaup afgreiðslufólks
skv. lfkani 5.3
Af einhverjum óútskýranlegum
ástaeðum hafa karlar við afgreiðslu-
störf um 37% hærri laun en konur á
höfuðborgarsvæðinu og 20% hærri
á landsbyggðinni. Og það sama á við
um 25% hærri laun skrifstofukarla
en skrifstofukvenna bæði í Reykja-
vík og á landsbyggðinni.
Þetta er meðal þess sem í ljós kom
í rannsókn sem Eiríkur Hilmarsson
vann á vegum Kjararannsóknar-
nefndar og úr upplýsingum sem
nefndin hefur um nærri 5 þúsund
fastráðna starfsmenn fyrirtækja á al-
menna vinnumarkaðnum á 3. árs-
fjórðungi 1990. Markmiðið segir
hann m.a. það að leita skýringa á því
af hverju tekjur kvenna eru að jafn-
aði lægri en tekjur karla og að reyna
að varpa Ijósi á þætti sem áhrif hafa
á launaþróunina.
Ýmsar fyrri kannanir meðal fólks í
fullu starfi hafa leitt í Ijós að karlar
hafa kringum 65-70% hærri heild-
artekjur en konur. Þennan mun seg-
ir skýrsluhöfundur álíka í nágranna-
löndum okkar og raunar í flestum
ríkjum Vesturlanda. Af hverju er svo
þessi munur? Eiríkur lítur fyrst til
ófaglærðs verkafólks. Rannsóknin
leiddi í ijós að vikukaup verkakarla
var 64% hærra en verkakvenna.
Meginskýring þessa launamunar
reyndist sú að bæði var vinnuvika
karlanna að jafnaði helmingi lengri
(50%) og yfirvinnutímar þeirra
helmingi fleiri. Þegar tekið hefur
verið tillit til þessa kemst skýrslu-
höfundur að þeirri niðurstöðu að á
heildina litið séu laun verkafólks
ekki háð kyni.
Karlarnir hafi að vísu um 15%
hærra hreint tímakaup. En þann
mun bæti konurnar upp með miklu
hærri bónusgreiðslum, sem er nær
fjórðungurinn (23%) af heildar-
tímakaupi þeirra. Þar sem fyrst og
fremst er um bónusgreiðslur að
ræða í fiskvinnslu er niðurstaðan
sú, að það er eina starfsgreinin þar
sem konurnar standa körlunum
fyllilega jafnfætis í greiddu tíma-
kaupi. Aðrar verkakonur mega sæta
því að standa skör lægra en starfs-
bræður þeirra.
Sá munur er hins vegar hégómi
miðað við þann mun sem í Ijós kom
meðal afgreiðslufólks. Karlar við af-
greiðslustörf höfðu að jafnaði 73%
hærri vikutekjur en afgreiðslukon-
ur. Mismunandi vinnutími skýrir
muninn að miklum hluta en langt
frá allan. Á 3. ársfjórðungi 1990 var
greitt tímakaup afgreiðslukvenna að
jafnaði 314 kr. en afgreiðslukarla
414 kr., eöa 32% hærra. Munurinn
felst í því að launamunur er mjög
lítill meðal afgreiðslukvenna. Aðeins
10% þeirra höföu tímakaup yfir 360
kr., en hins vegar helmingur karl-
anna og um 10% þeirra hafði m.a.s.
tvöfalt hærra tímakaup og einstaka
upp undir 1.000 kr.
Laun afgreiðslufólks voru mjög
mismunandi eftir tegundum versl-
ana. Langhæst var það í heildversl-
un þar sem karlar höfðu um 68%
hærra tímakaup en konurnar (560
kr. á móti 330 kr.) og í bflavarahluta-
verslunum, þar sem eingöngu karl-
ar eru við afgreiðslu. Hins vegar var
tímakaupið lægst og Iaunamunur-
inn minnstur (320/300) í dagvöru-
verslunum og þar eru konur líka yf-
irgnæfandi hluti (84%) starfs-
manna. Meðal afgreiðslukarla hefur
búseta einnig áhrif. Afgreiðslukarlar
í Reykjavík hafa jafnaðarlega 10%
hærra kaup en starfsbræður þeirra
úti á landi.
Aldur hefur einnit töluvert áhrif —
þ.e. hjá körlunum. Tímakaup þeirra
tvöfaldast að meðaltali frá tánings-
aldri og fram á fertugsaldur, þegar
þeir ná hátindinum í launum. Hjá
konunum er tímakaupið nánast það
sama allar götur frá 20 ára aldri og
út starfsævina.
Að teknu tilliti til allra þessara
þátta verður niðurstaðan sú að skýr-
ingu skortir á 37% hærra tímakaupi
afgreiðslukarla en kvenna á Reykja-
víkursvæðinu og samsvarandi 20%
launamun úti á landi.
Á skrifstofum ná karlar að jafnaði
59% hærra vikukaupi en konur. Að
teknu tilliti til mismunandi vinnu-
tíma stendur eftir 27% óútskýrður
launamunur. Skrifstofufólk er að
jafnaði með 18% hærra tímakaup á
Reykjavíkursvæðinu en á landsbu-
yggðinni — og það á bæði við um
karla og konur. Áð öðru leyti kemur
um margt fram svipaður munur
meðal skrifstofufólks og afgreiðslu-
fólks. Fram undir miðja starfsævina
færir hækkandi aldur körlum mun
meiri launahækkanir en konum.
Karlar eru fleiri í stjórnunarstöðum
og stöðum sérfræðinga, sem talið er
að skýri Iaunamuninn að hluta. Nið-
urstaða skýrsluhöfundar er sú að
þegar hann hefur tekið tillit til ald-
urs, búsetu og stjórnunarstöðu eru
karlarnir að jafnaði með 25% hærra
tímakaup en konurnar. - HEI
Fyrsti aðalfundur SÍS, eftir að Sambandinu var breytt í eignarhaldsfyrirtæki, var haldinn í gær. Guðjón B. Ólafsson:
Lánastofnanir hafa ekki
tapað krónu á Sambandinu
Á aðalfundi Sambands íslenskra samvinnufélaga sem haldinn var í
gær kom fram að tap félagsins, ásamt dótturfyrirtækjum, á síðasta ári
nam um 1,3 milljarða króna, en á móti kemur hagnaður af sölu eigna
952 milljónir, þannig að halli samkvæmt samstæðu-rekstrarreikningi
er 368 milljónir.
Frá aðalfundi Sambands ísl. samvinnufélaga í gær. Sigurður Mark-
ússon stjórnarformaður í ræðustóli.
Guðjón B. Ólafsson segir að skuld-
irnar séu enn það miklar að ekki ná-
ist arður út úr eignunum og því
verði að vinna enn harðar í því að
selja þær. Aðalfundurinn er sá fyrsti
eftir að Sambandinu var breytt í
eignarhaldsfyrirtæki, en það var
gert í upphafi árs 1991.
„Það sem stendur upp úr á þessum
tímapunkti er að þrátt fyrir ýmsa
erfiðleika Sambandsins, þá hafa
lánastofnanir og lánveitendur yfir
höfuð ekki tapað krónu á viðskipt-
um sínum við Sambandið, en fjöl-
margir samkeppnisaðilar í ýmsum
greinum hafa horfið og orðiö gjald-
þrota. Þar hafa einstaklingar, fyrir-
tæki og lánastofnanir tapað millj-
ónahundruðum, en Sambandið og
tengd fyrirtæki hafa staðið við sitt.
Það þýðir kannski um leið að hér
eru vandamálin ennþá til að glíma
við þau, en þau hafa ekki horfið með
því að menn hafi lent í gjaldþroti
eða verið hlaupið frá þeim,“ sagði
Guðjón B. Ólafsson, forstjóri Sam-
bandsins, í samtali við Tímann.
í ræðu sinni við upphaf aðalfundar
Sambandsins í gær fjallaði Guðjón
B. ólafsson um vandamál Sam-
bandsins, en skuldir þess og dóttur-
fyrirtækja eru gífurlegar. „Vanda-
málið er og hefur verið of miklar
skuldir Sambandsins og að ein-
hverju leyti nýju hlutafélaganna
Enn sem komið er, þó að fyrirtækið
eigi enn talsvert eigið fé, eða um 1,5
milljarða, þá skila eignir Sambands-
ins ekki nægilegum arði. Þær bera
fjármagnskostnað af fullum þunga,
en arðsemi vantar á móti. Þess
vegna er það mjög nauðsynlegt fyrir
Sambandið að halda áfram að selja
eignir. Málið er svona einfalt," sagði
Guðjón B. Ólafsson í samtali við
Tímann. Hann sagði ennfremur að
allt rekstrarumhverfi í landinu hefði
verið mjög óhagstætt og það væru fá
fyrirtæki í landinu sem teldust með
viðunandi afkomu á síðasta ári.
Sambandið hefur markað þá
stefnu að það selji sig út úr meiri-
hluta eða helmingseign nýstofnaðra
hiutafélaga og eftir nýafstaðinn að-
alfund verður engin breyting á því.
„í dag er verið að vinna að sölu á
fleiri hlutabréfum í Samskipum, en
þegar hafa verið seld hlutabréf í því
fyrirtæki fyrir um 100 milljónir
króna og síðan verður, eftir því
hvernig markaður þróast, gengið í
hvert félagið af öðru og hlutar í því
seldir." Sala á hlutabréfum Sam-
bandsins í Olíufélaginu er enn í
fullum gangi og þá er Sambands-
húsið enn á sölulista og sagði Guð-
jón að það væri unnið á fullu í þess-
um málum.
Samkvæmt rekstrarreikningi var
tap dótturfyrirtækjanna á síðasta
ári um 620 milljónir króna og er
mest hjá Miklagarði hf. eða um 396
milljónir, þó verulegur árangur hafi
náðst á síðasta ári í að rétta þá ein-
ingu af. „Góðu fréttirnar eru þær að
stærsta vandamálið hjá okkur,
Mikligarður hf., hefur sýnt, í krón-
um talið, mesta bót. Þar eru nú í
gangi aðgerðir sem eru áfram að
skila verulegum árangri, það er
sókn í sölu, mikil lækkun á öllum
kostnaði og á þeim bæ er harðsnúið
liö og duglegt að vinna að því öllum
árum að snúa því fyrirtæki á rétta
braut,“ sagði Guðjón B. Ólafsson.
Heildareignir Sambandsins námu
í árslok 6.380 milljónum króna sem
eru að langmestum hluta saman-
settar af eignarhlutum í dótturfyrir-
tækjum, eða um 4.295 milljónir
króna. Skammtímaskuldir námu
3.383 milljónum, lækkuðu frá ár-
inu áður og námu langtímaskuldir
nú 1.294 milljónum króna. Eigið fé
Sambandsins rý’rnaði sem nemur
261 milljón frá árinu áður. Heildar-
velta Sambandsins, kaupfélaga og
nýstofnaðra hlutafélaga nam 66
milljörðum króna og er veltuaukn-
ing frá árinu áður 5%. Þá er ekki
talin með velta hlutdeildarfélaga
svo sem eins og Oíufélagsins o.fl.,
auk dótturfýrirtækja kaupfélaga.
Guðjón sagði að afkoma fyrirtæk-
isins eftir skipulagsbreytingarnar
væri afskaplega svipuð frá árunum
áður. Það væri þó athyglisvert að
rekstrarafkoman hefði lítið breyst á
síðustu þremur árum. „Það er út af
fyrir sig barnaskapur að búast við
einhverjum töfrabrögðum þó að
skipulagi væri breytt. Ég benti alltaf
á að þótt skipulaginu yrði breytt þá
myndu skuldirnar ekki hverfa og
það myndu ekki eiga sér stað nein
töfrabrögð í rekstrinum og ég held
að reynslan sýni það. Ég ætla ekki
að tímasetja það hvenær Sambandð
verði endanlega búið að rétta úr
kútnum, en maður verður að von-
ast eftir því að efnahagslífið hér á
landi fari ekki alveg í rúst. Ef það
gerir það ekki þá held ég að Sam-
bandið hafi jafna möguleika á að
standa fyrir sínu í framtíðinni,"
sagði Guðjón B. Ólafsson að lokum.
Á fundinum var kjörin ný stjórn og
var Sigurður Markússon endurkjör-
inn stjórnarformaður. Aörir í stjórn
voru kjörnir Þorsteinn Sveinsson,
Þórir Páll Guðjónsson, Þórhalla
Snæþórsdóttir, Jón E. Alfreðsson,
Sigurður Kristjánsson og Jóhannes
Sigvaldason. í varastjórn voru
kjörnir Gísli Jónatansson, Birna
Bjarnadóttir og Egill Olgeirsson.
-PS