Tíminn - 08.08.1992, Blaðsíða 7

Laugardagur 8. ágúst 1992
Tíminn 7
hjálpar bæjarstjórans í þorpinu þar.
Jafnframt því er minningartöflunni
yrði komið fyrir ákvað ég nú að efnt
skyldi efnt til sérstakrar minningarhá-
tíðar á Grænlandi um leið.
Margbrotinn
undirbúningur
Ég átti fyrst viðræður við menn í
Grænlandsmálaráðuneytinu í Kaup-
mannahöfn og var auðsótt að fá til-
skilin leyfi þar. En einnig vildi ég að
opinberir aðilar í Þýskalandi ættu
hlut að þessu fyrirtæki og sneri ég
mér þess vegna líka til utanríkis-
ráðuneytisins í Bonn. Þar lagði ég
málið svo greinilega fyrir sem ég gat
og varð þess strax var að þar báru
menn skynbragð á að um verðugt
og viðeigandi framtak að ræða. Var
þess óskað að þýska sendiráðið í
Kaupmannahöfti greiddi götu mína
á allan hátt. Bonnstjómin hafði
enda áhuga á því um þetta leyti að
efla samband við Grænland aif efna-
hagslegum og stjómmálalegum
ástæðum.
Er hér var komið sögu hafði ég hafist
handa við að leita uppi þá fáu þáttak-
endur sem enn lifðu af leiðangurs-
mönnum og fjölskyldur þeirra sem
fallnir voru frá. Það gekk vel og ég
hlaut ágætar undirtektir alls staðar.
Einna mestur fengur var mér að áhuga
Kurt Wölken sem var veðurfr æðingur
í ferð Wegeners. Hann hafði gerst pró-
fessor í jarðeðlils- og veðurfræði í Bu-
enos Aires í Argentfnu og bjó þar er ég
hafði uppi á honum. Honum er þakkað
að hafa byggt upp argentínsku veður-
þjónustuna og hefur starfað á hennar
vegum á Suðurskautinu. Má geta þess
að eftir leiðangurinn hafði hann einn-
ig verið í leiðangri sem farinn var til
Novaya Zemlya árið 1932. Sýndi hann
málinu mikinn áhuga. Ég reyndi að fá
sem flesta er leiðangrinum tengdust til
þess að koma til minningarathafnar-
innar á Grænlandi og þar á meðal varð
þessi maður. Hann kom þótt hann
væri þá áttræður og veill fyrir hjarta.
Fannst mér mikið til um að fá hann
með.
Þá kom þama maður sá er séð hafði
um viðhald vélsleðanna er Wegener
flutti með sér til Grænlands og voru
því þama tveir þátttakendur úr sjálfum
leiðangrinum. AIls komu níu manns
með mér frá Kaupmannahöfn til
Crænlands og voru viðstaddir er at-
höfnin fór fram föstudaginn 4. ágúst
1984. Tveir bjuggu í Bandaríkjunum
en aðrir í Þýskalandi eða Austurríki.
Og ekki má gleyma tveimur græn-
lenskum mönnum er aðstoðað höfðu
leiðangurinn sem stjómendur hunda-
sleða og ættingjum Rasmus Willum-
sen er fórst á jöklinum með Wegener.
Ég hefði feginn viljað að ekkja Wegen-
ers hefði getað komið með, en því
miður var hún of veikburða, enda orð-
in háöldmð. Hún lifir þó enn og varð
100 ára í byrjun þessa árs. Þýskir fjöl-
miðlar minntust hennar á veglegan
hátt á afmælisdaginn.
Hátíðin á Umanak
Ég annaðist allt skipulag vegna ferð-
arinnar — flug, sjóflutninga og gist-
ingu — og naut í því aðstoðar bæði
danskra og þýskra yfirvalda. Meðal
annars lagði þýska stjómin okkur til
bát sem flutti okkur um á Grænlandi.
Þátttakendumir hittust í Kaupmanna-
höfn og var flogið þaðan með SAS til
Straumfjarðar. Þaðan lá leiðin til Jak-
obshavn uppi á vesturströndinni. Þá
tók við siglingin til Umanak. Með f för
voru meðal annarra þýski sendiherr-
ann í Kaupmannahöfn og fulltrúar
grænlensku stjómarinnar.
Þetta varð okkur ógleymaleg stund.
Efnt var til veglegrar veislu og minn-
ingataflan fest upp í aðalstofu þess
Horst Ullman: „Leitaöi uppi þá
fáu sem enn liföu af leiöangurs-
mönnum og fjölskyldur hinna
sem fallnir voru frá. “
húss sem var aðsetur Wegeners. Til-
finningin er mér ógleymanleg. Að end-
ingu var farið f alllanga siglingu um
nærliggjandi firði og stórbrotin nátt-
úra Crænlands skoðuð.
í tengslum við þetta starf við að sýna
Wegener og leiðangri hans þann sóma
sem hann verðskuldaði hef ég eignast
marga vini og lfka á íslandi. Eg kynntist
meira og minna fjölskyldum allra ís-
lensku þátttakendanna, sem voru þrír.
Þeirra á meðal er Alfreð Jónsson bif-
vélavirki, sonur Jóns Jónssonar frá
Laug, sem hefur verið hjálparhella mín
þessa daga á íslandi nú, sem hann og
var þegar ég fyrst kom hér 1983, eins
og ég minntist á. Faðir hans varð hálf-
gerð þjóðsagnapersóna er verið var að
koma flutningi leiðangursins upp á jök-
ulinn. Slíkir voru kraftar hans. Jón
skírði son sinn eftir Alfred Wegener og
það gerðu fleiri af Ieiðangursmönnum.
Hinir fslensku þátttakendumir voru
Guðmundur Gfslason og Vigfus Sig-
urðsson. Þessir menn skipa sinn verð-
uga sess í þeim bókum og frásögnum
sem um leiðangurinn hafa verið ritaðar.
Á mörgum ámm eftirgrennslana um
Wegenerleiðangurinn hefur margt
komið upp úr kafinu, þótt ekki tengist
það leiðangrinum nema óbeinlínis. Ég
rakst meðal annars á nokkrar myndir
sem teknar voru úr loftfarinu Graf
Zeppelin er það flaug yfir fsland í för
sinni til Norðurpólsins árið 1930, eða
um það bil sem Wegenerleiðangurinn
var að hefjast. Má vel vera að einhverj-
um vina minna hér á íslandi og öðmm
mér ókunnum muni þykja nokkur
fengur í að skoða myndir þessar, sem
ég veit ekki til að áður hafi birsL
AM
Þýski vfsindamaöurinn Alfred
Wegener fórst í 54 stiga frosti á
Grænlandsjökli á 50 ára afmæl-
isdegi sínum 1. nóvember 1930.
Skip hans Diskó hafði komiö viö
á íslandi í apríl sama ár og slóg-
ust þá þrlr íslenskir menn meö f
förina.
Flogiö vestur meö Vatnajökli.
Reykjavfk. Austurbæjarskólinn sést f horninu efst til vinstri. Byggö er Hverasvæöiö viö Geysi.
enn strjál innan Rauöarárstfgs.