Tíminn - 28.08.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Föstudagur 28. ágúst 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tfminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrfmsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gfslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavfk Sfmi: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verð f lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Lífsgæði skorin niður
Á Kópavogshæli standa menn nú frammi fyrir því
að svipta þá þjóðfélagsþegna íslenska, sem hvað
mest hornreka hafa verið, þeirri takmörkuðu þjón-
ustu sem þeir þó hafa notið. Takmarkaðar fjárveit-
ingar og sparnaðaraðgerðir, sem fyrirskipaðar hafa
verið, virðast ætla að leiða til þess að vistfólk fái ekki
þá örvun og hæfmgu sem það þó hefur fengið hing-
að til. Er nú svo komið að í örvæntingu er starfsfólk
á Kópavogshælinu og aðstandendur vistmanna þar
farið að funda um hugsanleg úrræði til að tryggja
þessum mikið fötluðu einstaklingum lágmarks lífs-
gæði. Orð Huldu Harðardóttur, starfsmanns á hæl-
inu, í Morgunblaðinu í gær þess efnis að fólk sé ráð-
villt út af sparnaðinum eru lýsandi um áhyggjur
þeirra sem málið varða. Hún bendir raunar á að
þeim finnist að fólkið sem þarna býr sé jafnan sett
skör lægra en aðrir hópar fatlaðra og að verið sé að
saxa á það litla sem fyrir sé. í svipaðan streng tekur
Árni Már Björnsson yfirþroskaþjálfí, sem bendir á þá
sérstöðu Kópavogshælis að þar sé ekki hægt að loka
deildum, því fólk búi þar allt sitt líf.
Nú fer sá tími í hönd þegar áhrifa niðurskurðar rík-
isstjórnar Davíðs Oddssonar á ríkisútgjöldum fer að
gæta af auknum þunga á ýmsum sviðum opinberrar
þjónustu og velferðar. Eðli málsins samkvæmt
koma þessi áhrif hvað greinilegast fram á seinni
hluta árs, þegar verulega er gengið á fjárveitingar og
rekstrarfé er orðið af skornum skammti eða jafnvel
upp urið.
Stofnanir og fyrirtæki hafa þó reynt eftir því sem
kostur er að hagræða í rekstri og sníða sér stakk í
samræmi við naumt skammtað framlag. Á sumum
sviðum hefur aðhald og hagræðing skilað árangri og
ríkisreksturinn orðið rennilegri en áður tíðkaðist.
Hins vegar eru dæmin orðin alltof mörg þar sem
niðurskurðurinn hefur orðið til þess að stórlega er
dregið úr þjónustu sem áður þótti sjálfsögð, og fyr-
irskipanir gefnar um niðurskurð á sviðum, sem ekki
er hægt að skera niður án þess að eyðileggja og stór-
skaða þá starfsemi sem fyrir var. Ljóst er að á Kópa-
vogshæli stefnir í slfkan skaða og er sérstaklega
ógeðfellt til þess að hugsa að stjórnvöld virðast ætla
að skilgreina grunnþarfir og lífsgæði lítt sjálfbjarga
og mikið fatlaðra vistmanna út frá þeim pólitíska
ramma sem settur var í fjárlögum.
Það, sem menn eru að verða vitni að á Kópavogs-
hælinu, er afleiðing þess að ríkisstjórnin setti sér
óraunhæf markmið í fjárlögum án þess að leggja
nauðsynlega vinnu í undirbúning. Ríkisstjórnin
gafst upp á að segja sjálf nákvæmlega hvar ætti að
spara og lagði til handahófskenndan niðurskurð og
þrengdi jafnframt að öllum, jafnt þeim sem gátu
sparað og þeim sem gátu það ekki. Á næstu dögum
og vikum má búast við erfiðleikum og uppákomum
víðar, t.d. í heilbrigðiskerfinu og í skólakerfinu, en
fýrirhugaður spamaður mun væntanlega koma þar
fram af fullum þunga í haust. En ömurlegri getur
stjórnarstefna þó varla orðið en svo, að telja þjóðina
ekki hafa efni á að láta vistmenn Kópavogshælis,
okkar minnstu bræður, njóta þess sem kalla mætti
lágmarks lífsgæði.
, ,F yrirmy nd-
arríkið“
Stefán Zweig var heimsþekkt-
ur rithöfundur á sinni tíð.
Hann var fæddur í Vínarborg,
austurrískur Gyðingur af ætt
velstæðra iðjuhölda. Hann
naut í æsku alls þess frjálsræð-
is og ferðalaga sem þeir tímar
leyfðu, en hann var í æsku um
síðustu aldamót.
Veröld sem var
Ævisaga Stefáns Zweig, „Ver-
öld sem var“, hefur nokkra sér-
stöðu í hópi þeirra ævi-
sagna sem ég hef lesið, að
minnsta kosti. í bókinni
segir hann sögu Evrópu
frá aldamótum fram í
byrjun seinni heimsstyrjaldar
sem þátttakandi, en ævi hans
sjálfs er rammi eða bakgrunn-
ur um þá sögu. í ævisögunni
lýsir hann þeirri hrikalegu
reynslu að upplifa tvær heims-
styrjaldir með tuttugu ára
millibili og vera persónulega
útskúfaður frá ættlandi sínu
og menningarheimi og hrak-
inn í útlegð og bækur hans
brenndar. Hann lýsir aðdrag-
anda þessara blóðugu átaka af
miklu innsæi. Saga Evrópu á
þessari öld er blóði drifin,
mörkuð heiftarlegum átökum.
Mjög eftirminnilegur er upp-
hafskafli bókarinnar, en hann
fjallar um tímabilið frá alda-
mótum og fram að fyrri heims-
styrjöld. Þá voru friðartímar í
Evrópu og menn lifðu í góðri
trú á frið og öryggi. í austur-
ríska keisaradæminu var allt
múr- og naglfast, að dómi
þegnanna, ekkert fékk lengi
vel haggað öryggiskennd hinn-
ar efnuðu millistéttar.
„Sannir Evrópu-
menn“
Þessum heimi var síðan
splundrað með einu skoti í
Sarajevo og fyrri heimsstyrj-
öldin hófst. Ekkert var sem áð-
ur. Með friðarsamningum voru
dregin landamæri sem áttu sér
enga stoð nema á kortum her-
foringja. Tilfinning þegnanna
fyrir umhverfi sínu og menn-
ingu var að engu höfð. Verð-
bólga fór í hæðir, eignatil-
færsla var óskapleg, atvinnu-
leysi varð landlægt og öfga-
stefnum eins og nasismanum
óx fiskur um hrygg, með enn
skelfilegri afleiðingum síðar.
Stefáni Zweig entist ekki þrek í
útlegðinni til þess að horfa upp
á þær skelfmgar, sem áttu sér
stað í Evrópu, og stytti sér ald-
ur í útlegð í Brasilíu árið 1942.
Það kemur oft fram í bók
Stefáns Zweig að hann dreym-
ir um sameiningu Evrópu.
Hann lýsir því með söknuði
þegar hann, á stund milli
stríða á millistríðsárunum,
ferðaðist og lifði eins og „sann-
ur Evrópumaður", eins og það
er orðað í bókinni.
„Draumar fólksins“
Mér verður oft hugsað til
þessa ritverks nú í allri þeirri
umræðu sem er um Evrópu-
málefni um þessar mundir.
Talsmenn samrunans í Evrópu
reyna að byggja sín áform um
sameiningu álfunnar undir
merkjum Evrópubandalagsins
á hugsjóninni um athafna-
frelsi Evrópumanna innan
bandalagsins. Draumar og
þrár fólks í Evrópu sem víðar
eru þess efnis að njóta friðar
og frelsis til athafna og efna-
hagslegs öryggis fyrir sig og
sína. Því miður er uppfylling
þessara drauma óralangt und-
an. Atvinnuleysi, órói og ör-
birgð fer vaxandi í gömlu Evr-
ópu og ástandið nú minnir
óhugnanlega á það ástand sem
lýst er á millistríðsárunum í
ævisögu Stefáns Zweig.
Sarajevo er komin í sviðsljós-
ið aftur og blóðugustu átök
um langt skeið geisa innan
marka Evrópu. Hrun komm-
únismans í Austur-Evrópu
hefur afhjúpað svo skelfilegar
staðreyndir um ástandið
undir þeirri stjórn, að
langur tími mun líða áð-
ur en ástandið þar leitar
jafnvægis á einhvern
Uppfyllir EB draum-
ana um fyrirmyndar-
rfíkið?
Verður Evrópubandalagið
það skjól sem uppfýllir
drauma Evrópubúa um frelsi
til að njóta lystisemda heims-
álfunnar og efnahagslegs og
andlegs sjálfstæðis, sem
ósviknir Evrópumenn? Ég ef-
ast um það. Álfan er svo flókið
fyrirbæri að ótrúlegt er. Hún
er sambland ólfkra þjóða og
alls konar menningarstrauma.
Slíku litrófi er ekki hægt að
stjórna frá einum kontór. Það
er útilokað.
Ég hef því trú á því að enn sé
langt í land til hins fullkomna
skipulags í Vestur-Evrópu.
Menn skulu ræða málefni EB
með opin augu, einnig EES-
samninginn sem til umræðu
er um þessar mundir. Trúin á
fyrirmyndarríkið hefur oft
beðið skipbrot. Öllum, sem
rýna í söguna, ætti að vera það
ljóst.
J.K.
hátt.