Tíminn - 03.11.1992, Qupperneq 4

4 Tíminn
Þriöjudagur 3. nóvember 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoöamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verð i lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Ekki vogandi
að spyrja þjóðina
Nú eru horfur á því að tillaga nokkurra þingmanna
stjórnarandstöðunnar um þjóðaratkvæði um EES-
samninginn komi til atkvæða á Alþingi síðar í þessari
viku. Meirihluti mun hafa myndast fyrir því í allsherj-
arnefnd Alþingis að leggja málið í dóm þjóðarinnar.
Viðbrögð stjórnarliða í þessu máli vekja mikla at-
hygli. Ljóst er að forustumenn stjórnarliðsins vilja
allt til vinna að komast hjá því að vísa þessu máli til
þjóðarinnar. Viðbárurnar eru margs konar. í fyrsta
lagi að ekki sé hefð fyrir þjóðaratkvæðagreiðslum í
okkar stjómkerfi og þetta sé mál sem fulltrúalýðræð-
ið geti fengist við. I öðru lagi hefur heyrst að þjóðin
einfaldlega hafi ekki vit á málinu, og í þriðja lagi að
slík atkvæðagreiðsla mundi rugla starfsáætlun Al-
þingis.
Allar þessar viðbárur eru léttvægar. EES-samning-
urinn er víðtækasti milliríkjasamningur sem þjóðin
hefur staðið frammi fyrir. Hann gerir ráð fyrir gjör-
breyttum aðferðum við laga- og reglugerðasetningu í
landinu og frjálsum samskiptum á sviði fjórfrelsisins.
Full rök eru fyrir því að leggja svo stórt mál fyrir
þjóðina, og það er ekkert vantraust á fulltrúalýðræð-
ið í landinu.
Fullyrðingar um fáfræði þjóðarinnar er ekki ástæða
til að ræða, og ljóst er að hægt er að gera ráðstafanir
í Alþingi til þess að þjóðaratkvæðagreiðsla fari fram.
EES-samningurinn er einfaldlega forgangsmál nú og
hægt er að víkja öðrum málum til hliðar, ef vilji er til.
Ljóst er að nokkrir af þingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins eru fylgjandi þjóðaratkvæði í hjarta sínu.
Það er ennfremur víst að nú þessa dagana er lögð á
það höfuðáhersla að fá þá til þess að hverfa frá stuðn-
ingi við tillöguna, m.a. með því að blanda málinu
saman við líf eða dauða rfkisstjórnarinnar. Samþykkt
þingsályktunartillögu um þjóðaratkvæði hefur ekk-
ert með líf eða dauða ríkisstjórnarinnar að gera. Öðru
máli gegnir ef samningurinn er felldur í þjóðarat-
kvæði. Þá verður ríkisstjórnin að meta sína stöðu í
framhaldi af því, hvort hún segir af sér eða reynir aðr-
ar leiðir, svo sem tvíhliða samninga.
Tíminn vill engu spá um lyktir þjóðaratkvæða-
greiðslu um EES- samninginn. Fullvíst er að sú
kynning, sem fram færi í tengslum við slíka atkvæða-
greiðslu, er bráðnauðsynleg. Það er ekkert vit í því að
keyra málið í gegnum Alþingi eins og kynningu þess
nú er háttað.
Viðbrögð ríkisstjórnarinnar sýna að hún þorir ekki
með nokkru móti að vísa málinu til þjóðarinnar. Nú
er gengið í það að reyna að hræða þingmenn stjórn-
arliða, sem eru fylgjandi þjóðaratkvæði, frá fylgi við
tillöguna á þeim forsendum að líf ríkisstjórnarinnar
sé í veði. Þetta eru svo sannarlega ekki rismikil
vinnubrögð, og reyndar er bíræfnin mikil að vilja
forðast það umfram allt að vita þjóðarviljann í þess-
um efnum.
m
r
má að Laugatvatn komi
með einhverjum hætti við sijgu
þegar stórír atburðir gerast í trú-
ariífi ísiendinga, eins og td. þeg-
ar þjóöin tekur upp nýjan sið.
Þannig segir sagan að heiönir
menn af Suðurlandi hafl verið
skírðir við Vígðulaug að Laugar-
vatni eftlr kristnitökuna á Aiþingi
árið 1000. Þetta hafa menn fyrir
satt, þó skíma þessara hafí ekki
verið getið í söguskýringum
Hrafns Gunniaugssonar af hvíta
Kristi í sjónvarpinu á döguntim.
Laugarvatn kom aftur við sögu
þegar iúterskur siður var að ryðja
kaþóiskum burt frá íslandi. Garri
hefur það eftir Laugvetningum aö
árið 1550 hafi norðanmenn þeir,
sem sóttu og grófu upp Ifk Jóns
Arasonar og sona hans tfl að færa
þau norður að Hóium, einmitt
gert stans við Laugarvatn og laug-
að Íík þessara stórmenna úr
Vígðuiaug. Hvort þessar uppiýs-
ingar Laugvetninganna eru byggð-
ar á sögulegum grunni eða hvort
þetta kom fram í einni af bíó-
myndum Hrafns Gunnlaugssonar
treystir Garri sér ekki til að skera
úrum.
Enn gerast tíðindi að
Laugarvatni
Hitt er ijóst að enn á ný kemur
Laugarvatn viö sögu siðaskipta á
íslandi, þó þessi siðaskipti séu
e.t.v. ekki eins afdrifarík og í fyrri
tiifeiiunum og enn sé óljóst bvort
yfirhöfuð hafi tekist að koma hin-
um nýja sið á, eða hvort hinn
gamli ríkir enn.
Á iandsfundi Kvennaiistans á
Laugarvatni um heigina var tekist
á um tvo siði, annars vegar stelpu-
pólitík og hins vegar strákapólitík.
Þessir tveir siðir hafa síðan birst í
afstöðonni til EES og eru þær
konur, sem hlynntastar eru EES-
sammngnum, boðberar strákapói-
itíkur á meðan andstæöingar EES
eru gæsiumenn stelpupólitíkur.
Hin raunverulegu átök snúast
því um hvort það hijóti ekki að
teijast heigispjöll á hinni femi-
rHiVVi ;ll
nísku rítningu að feministasam-
tökin, hinn kynhreini kvenna-
fiokkur, taki upp karlapóiitík bæði
í afstöðu tii ytri þjóðfélagsmála og
innri skipuiagsmála. Deiian snýst
m.ö.o. um það hvort hægt sé að
hafa karlpóiitískan Kvennaiista.
Ljósvetningagoðinn
Eins og oft vill verða með trúar-
iegar deiiur, á hinn óbreytti með-
aimaður erfitt með skilnihg á
fióknum og nákvæmum útfærsl-
um á guðssðnnunuœ. Á það við
um Garra. Hins vegar gafst tæki-
færi til að horfa á brot af umraeð-
unni í sjónvarpi og það þurftiekk-
ert gáfnaijós tíl að sjá að í henni
var svo mikill tiifinningahiti að
margar konumar munu hafa
brostið í grát af geðshræringu
einni saman undir ræðuhöidum.
Slíkt mun óþekkt í pólitískum
karlaflokkum, en svjpuð viðhrögð
munu aigeng undir prédikunum
Gunnars Þorsteinssonar í Kross-
inum. Þó niðurstaða iandsfundar-
ins á Laugarvatni hafi verið nokk-
uð loðin, er ijóst að leið Þorgeirs
Ljósvetningagoða var farin, en
með öfugum formerkjum. Hinum
nýja sið hefur verið hafnað í ölium
aðalatriðum, en þó verður þeim
kvennalistakonum sem það ýósa,
konum eins og Ingibjörgu Sói-
rúnu Gísladóttur sem verið hefur
kaþólskari en Jón Arason f Evr-
ópumálum, heimilað að blóta sfna
karlapóiitfk á Íaun.
Þannig skapaðist nú um helgina
nýyrðið „laumu-kariapóiitikus",
en sú nýyrðasmíð byggir á sögu-
legum málfarsgrunni, enda var
orðið „Iaumu-kommi“ vel þekkt i
málinu hér á árum áður. En aðal-
atriðið er að Kvennaiistinn hefur
komist frá þessum fundi án þess
að rjúfa friðinn í hreyfingunní.
Það var því ekki síður vegna áhrifa
frá þrúgandi sögu Laugarvatns en
frá ýmiss konar nýaidardulhyggju
og Hare Krishna blómabamaguð-
speki að Kvennaiistinn lét skírast
að loknum fundi, eins og DV
greinir frá í gær. í biaðinu er birt
mynd eftir ÞÓK þar sem skímar-
athöfnin sést og segir m.a. í
myndtexta að: „Guðrún Agnars-
dóttir fyflti skál með vatni úr
Laugarvatni og bað konur að dýfa
hendi í vatnið, bera hana að enni
og brjósti næstu konu og segja
eitthvað jákvætt að lokum til
tákns um heiimdi og hlýju.“
Garri
Svona er lífið
„Hvaða samleið ætli ég eigi með
öllum andsk... kerlingum," sagði
Margrét Indriðadóttir, lengi frétta-
stjóri Ríkisútvarpsins, eitt sinn í
skörulegu viðtali. Þetta eru nú
íhugunarverð orð hjá Margréti, því
auðvitað eru konur jafn ólíkar sem
einstaklingar og hverjir aðrir þjóð-
félagsþegnar og geta haft gjörólík
viðhorf til málanna, þrátt fyrir sam-
eiginlegt kynferði. Þannig er með
fleiri þjóðfélagshópa. Þótt til dæm-
is hómósexúalistar myndi með sér
samtök um viss réttindamál
sín í þjóðfélaginu, þá eru
þeir ekki allir á sömu bókina
lærðir samt. Sumir kjósa að
ganga berrassaðir á risa-
vöxnum börum fyrir samkyn-
hneigða í vafasömum hverfum
stórborganna meðan aðrir eru
miklir prívatmenn og kjósa glerfág-
aða einveru í ilmandi laufskálum
innan heimilisveggjanna. Brenni-
vínsmenn geta stutt hverjir aðra í
samtökum sem gera þeim það við-
ráðanlegra að hafa hóf á lesti sín-
um, en sé út fyrir þann ramma far-
ið mundu þeir ekki lengi sitja á sárs
höfði, því sem einstaklingum er
ekki meiri svipur með þeim en Ölp-
unum í Sviss og flatneskjum Hol-
lands.
Þing Kvennalistans á Laugarvatni
hefur nú rekið sig á þessi ónotalegu
sannindi og má segja að það sé ekki
vonum fýrr. Samtökin voru upphaf-
lega stofnuð til þess að berjast fyrir
ýmsum auðsæjum réttindum, sem
konur þurftu að heimta, svo sem að
berjast fyrir leiðréttingu á hróplegu
launamisrétti og því að vissulega
hafa konur átt undir högg að sækja
þegar kemur að hvers kyns emb-
ættisframa. Framboðslistar og list-
ar um fólk í efri lögum embættis-
mannastigans sýndu þetta sérlega
glöggt og svo er enn. Pólitísku
flokkarnir hafa að vísu verið að
skjóta konum inn á listana hjá sér,
svona einni og einni, en af ein-
hverri ástæðu ber það alit skelfilega
mikinn tilgerðarsvip. Naglaförin og
límingin sjást svo greinilega —
merkin um að allt er þetta gert í því
skyni að menn geti sagt: „Sko okk-
ar flokk — þarna er kona!“ Það
kemur líka oft í ljós að það fer ekki
mikið fyrir konunni þegar hún er
sest á prúðar samkundur innan um
karlana. Oft hefur hún verið valin
með það í huga að skapferli hennar
sé slíkt að henni sé ekki gjarnt að
vera með uppsteit. Samt eru ýmsar
myndarlegar undantekingar frá
þessu, sem betur fer.
í ljósi þessa var það hreint ekki út
í bláinn að bjóða fram lista, sem
einvörðungu skyldi sinna kvenrétt-
indum. En þegar hann þarf að fara
að taka afstöðu til mála, sem mjög
er umdeilt hvort vit sé í að ætla að
allar konur geti sameinast um, er
von að mál gerist örðug. EES er
vissulega eitt herjans karlavígi.
Hafi konur átt í basli við að sækja
mál sín í hendur frónskra karl-
punga, þá verður það sennilega ní-
falt örðugra innan stofnanaveggj-
anna úti í Evrópu. Hver sem kærir
sig um að vita það, veit að á íslandi
eru konur langtum meira virtar en
gerist og gengur úti á meginland-
inu. En tjóir nokkuð að reyna að
einangra sig frá EES fyrir það?
Hinn litli hópur kvenna, sem
stendur að sérstökum stjómmála-
samtökum hér norður í hafinu, má
hafa að minnsta kosti hugrekki Jó-
hönnu af Örk, ætli hann að finna
hugsjónamálum sínum
hljómgrunn í Evrópuríkinu
nýja. En kannske Ingibjörg
Sólrún sé sú Jóhanna, er ætl-
að er að leiða óvígan kvenna-
her EES-ríkjanna í nýrri baráttu.
Flokkssystur hennar standa þó
flestar fastar á þeirri skoðun að
vænlegra sé að hasla sér smærri
baráttuvöll, einangra sig frá umrót-
inu handan hafsins og láta sér
nægja að fást við karlpening sem
fram til þessa hefur lúffað (að
nokkm), þegar otað er að honum
prjónunum og hann snautast til að
sinna að minnsta kosti parti af bú-
verkunum.
En hvað um það. Kvennalistinn
fæst nú við þann vanda að konur
eru ólíkir einstaklingar eins og aðr-
ir þjóðfélagsþegnar og að þeim
verður ekki skipað á bás nema að
afar takmörkuðu leyti. En hvort
sem dagar Kvennalistans em senn
taldir eða ekki, þá var þetta átak
sem vert var að gera. Og árangurs-
laust hefur þaö ekki reynst. Það er
víst. AM