Tíminn - 08.01.1993, Blaðsíða 1

Föstudagur
8. janúar 1993
4. tbl. 77. árg.
VERÐ í LAUSASÖLU
KR. 110.-
Verslunarpláss í Reykjavík vaxið álíka hratt og verðbólgan frá miðjum áttunda áratugnum.
Offjárfesting í húsum að
sliga verslun í Reykjavík
„Offjárfesting í verslunarhúsnæði kemur áberandi fram sem og
lækkun á heildararðsemi verslunarinnar. Nýting sölurýmis er oft
slæm,“ segir í Versiunartíðindum þar sem Helgi Baldursson rekstr-
arráðgjafi fjallar um niðurstöður hagkönnunar sem hann gerði
meðal dagvörukaupmanna 1991.
í samanburði við álíka könnun fimm
árum áður, er sláandi að á sama tíma
og verðlagsvísitala hækkaði um
Formaður Neytendasam-
takanna spáir neyslu-
breytingu í kjölfar verð-
hækkana á kjöti:
Neysla á lambi
og pasta eykst
„Þetta mun styrkja stöðu
lambakjötsins, það er alveg
Ijóst," segir JÓhannes Gunn-
arsson, formaður Neytendasam-
takanna, vegna verðhækkana á
kjöti. Þá finnst honum ekki
ólíklegt að neytendur snúi sér
að öðrum réttum." Færíst
neyslan út í pastarétti og aðra
svipaða?," bætir Jóhannes við.
Hann bendir á að fjárbændur
hljóti að kætast, komi til þessara
verðhækkana þar sem verð á
lamakjöti helst óbreytt. „Ég
minni á þá staðreynd að kjöt-
neysla hefur farið minnkandi.
Hækkanir á þessum vörum
munu að sjálf sögðu ekki auka
neysluna," segir Jóhannes. Hann
telur sýnt að þrengingar heimil-
anna muni beina neyslunni að
þeim vörum sem eru hagkvæm-
astar. ,>laður hlýtur að velta því
fyrir sér hvort verðhækkanir
komi ekki í bakið á þeim sem að
þeim standa,“ segir Jóhannes.
„Það liggur í raun ekki fyrir
hver hækkunin verður þegar
upp er staðið. Eftir því sem
hækkunin er minni, styrkjast
viðkomandi vörutegundir á
markaðinum. Framleiðendur
verða að taka þá áhættu að neyt-
endur muni beina neyslu sinni
að öðrum vörutegundum komi
til hækkana," segir Jóhannes.
„Það er okkar von að hækkanir
verði sem allra minnstar. Þá er
fúll ástæða til að vara seljendur
og framleiðendur almennt við að
notfæra sér það ástand sem nú
ríkir til tilefnislausra hækkana.
Það er hlutur sem Neytendasam-
tökin munu ekki líða,“ segir Jó-
hannes.
Ingvar Karlsson, innflytjandi
einnar tegundar Pasta, tekur
undir með Jóhannesi. Hann
bendir á að neysla á pasta hafi
aukist hér á landi og nálgist eitt
kg á mann á ári. Það segir hann
helmingsaukningu á þremur ár-
um en standist samt ekki erlend-
an samanburð. Til samanburðar
nefnir hann Norðurlönd en þar
úðar hver íbúi í sig hátt í 4 kg ár-
lega. -HÞ
120% og sala á hvern starfsmann um
115%, þá óx sala á hvem fermetra
verslananna sáralítið í krónum talið.
Þetta þýðir með öðrum orðum að frá
1986 hefur verslunarhúsnæðið þan-
ist út með álíka hraða og verðbólgan,
sem aftur leiðir til þess að velta á
hvern fermetra hefur minnkað um
nærri því helming að raungildi.
Enda segir formaður Félags dag-
vöruverslana, Júlíus Þ. Jónsson, m.a.
um þessa niðurstöðu: „Þá er Ijótt að
sjá tölur um nýtingu á söluplássi en
við höfum reyndar vitað um árabil
um offramboð á verslunarhúsnæði á
Reykjavíkursvæðinu. Það er líka at-
hyglisvert að sjá að afkoman er síst
verri úti á Iandsbyggðinni, þar eru
vandamálin bara önnur en hér í þétt-
býlinu."
Þarna vitnar Júlíus m.a. til niður-
staðna, sem Helgi lýsir þannig: „Of-
fjárfestirig í verslunarhúsnæði á
Reykjavíkursvæðinu undanfarin ár,
er dæmi um óhagstæða þróun í
normtölum. Landsbyggðaverslunin
sem könnunin náði til virðist hafa
sloppið betur við offjárfestinguna og
það kemur að hluta til fram í hag-
stæðari afkomutölum en fyrir
Reykjavíkursvæðið."
Annað sem athygli vekur, er að
launakostnaður dagvöruverslana
hefur vaxið töluvert, eða úr 8,56%
árið 1986, upp í 9,63% af sölu 1991.
Hækkunin (1,07%) nemur t.d. nærri
fjórum sinnum hærra hlutfalli held-
ur en verslanirnar vörðu í auglýsing-
ar (0,29% af sölu) árið 1991, eða
meira heldur en kostnaði við ljós,
hita og tryggingar (0,95% af sölu)
sama ár. A vaxandi hlutfalli launa af
veltu, segir Helgi ýmsar eðlilegar
skýringar, eins og t.d. breytingar á af-
greiðslutíma og lækkun meðalálagn-
ingar yfir línuna (úr 20% í 19%). Það
sé hins vegar áberandi að starfsmenn
gætu skilað mun betra starfi en þeir
gera í dag, með bættri verkstjórn í
verslunum.
Af niðurstöðum Helga verður raun-
ar vart annað ráðið en að töluvert
vanti á að ýmsir kaupmenn kunni að
reka verslun af sæmilegri kunnáttu
og viti. Að verslanir skuli hafa aukið
fjárbindingu í lagerum á sama tíma
og hægt hafí á meðalveltuhraða
bendi til þess að lagerstýringu og
innkaupum sé ábótavant í mörgum
verslunum. En beint samband sé á
milli lítils veltuhraða og verri af-
komu.
„Það eru veltufjármunimir sem
framleiða tekjurnar og þar er stjórn-
uninni oft ábótavant. Lagerinn er
ranglega samansettur, göt eru að
finna í mikilvægum vöruflokkum og
allt of mikið til í öðrum flokkum. Yf-
yrstjórn skortir í pöntunum og oft er
ekki fylgst með neyslubreytingum
eftir árstíðum....Fjárbinding í lager-
haldi verður því röng,“ segir Helgi. f
samanburðinum við 1986 kemur
fram að veltuhraði birgða hefúr
lengst úr 26 í 34 daga. Enda er niður-
staða Helga í stuttu máli: „Oft var
þörf en nú er nauðsyn á betri lager-
stýringu, kostnaðaraðhaldi og bættri
starfsmannastjórnun.“
í annarri könnun sem Verslunartíð-
indi segja frá, um innkaupahegðun
neytenda og ýmsa þætti í rekstri
20.900 matvöruverslana í 16 löndum
Evrópu og Bandaríkjum, koma einn-
ig fram atriði sem fróðlegt er að bera
saman við íslenska verslunarhætti.
Hún leiðir m.a. í ljós að verslanir f
þessum löndum fá nærri alla sína
sölu staðgreidda í peningum (88%)
og tékkum (7%) en aðeins 4,3% sam-
tals með kredit- og debitkortum.
Hlutfall kortaviðskiptanna (sem
kaupmenn þurfa bæði að lána f allt
að sex vikur og síðan borga fyrir) er
a.m.k. tífalt hærra hér á landi.
Sömuleiðis kemur í ljós að þessar
erlendu verslanir virðast velta lager-
um sínum allt að 5 sinnum oftar á
ári, eða kringum þriðjungi hraðar.
Ekki vantar svo sem að afgreiðslu-
tími verslana sé víðar langur, eða að
meðaltali hátt í 60 stundir á viku,
langhæstur þó í stórmörkuðum
rúmar 66 stundir.
Enn vekur athygli (m.a. í ljósi helm-
ingi lægra verðs og helmingi hærri
launa sem við heyrum svo oft af í út-
löndum) að launakostnaður er að
meðaltali heldur lægra hlutfall af
veltu í þessum löndum heldur en á
íslandi, eða aðeins 9% að meðaltali.
- HEI