Tíminn - 08.01.1993, Blaðsíða 5

Föstudagur 8. janúar 1993
Tíminn 5
Konungsveldi Malasíu
að líða undir lok?
Helgur réttur konungborinna til ýmissa forréttinda vefengdur
Fleyg er lýsing Elísabetar Bretlandsdrottningar á árinu 1992 sem „ann-
us horribilis" og er hennar fjölskylda ekki ein um aö eiga um sárt aö
binda eftir það ár. Kannski ætti breska konungsfjölskyldan aðeins aö
hugsa með samúö til hinna níu konungsætta í Malasíu. Þegar tjaldið féll
í árslok 1992, ríkti hættuástand meðal soldánanna og raj'ahanna, en úr
þeirra röðum kemur konungur landsins.
Mahmood, soldán í rtkinu Johore og fym/erandi konungur Malasíu,
er sakaöur um að hafa misbeitt valdi sínu. Þaö kann aö draga dilk á
eftir sér um framtíöarskipan konungsveldisins.
Stjómmálamennimir hafa gefið
þeim þá viðvörun að þeir heyri brátt
sögunni til, nema því aðeins að þeir
bæti ráð sitt.
Friðhelgi soldánanna
afnumin?
Eftir að upp hófst mikill hávaði yf-
ir því hvemig valdaættimar misnot-
uðu vald sitt, ætlar malajíska þingið
að halda sérstakan fund til að af-
nema friðhelgi þeirra gagnvart lög-
unum. En sú atburðarás, sem hratt
þessu neyðarástandi af stað, er mun
meira óviðeigandi en upplausn
hjónabands verðandi konungs og
undanþága drottningar frá tekju-
skatti.
Það sem reitti almenning til reiði
var sú árátta eins eða tveggja soldána
að ráðast á fólk, kúga eigin þegna og
jafnvel ganga af þeim dauðum, og
vera samt friðhelgir gegn því að
verða sóttir til saka fyrir verknað
sinn skv. stjómarskrá ríkisins, sem
sett var eftir að Malasía fékk sjálf-
stæði frá Bretlandi 1957. Einnig eru
í fyrsta sinn vefengdar greiðslur til
konungsfjölskyldnanna, 47 milljónir
sterlingspundaá kostnað ríkisins, og
háar upphæðir í þeirra hendur fyrir
nýtingu á náttúruauðlindum lands-
ins.
Soldánaættirnar níu
velja konung
Hinar níu konunglegu ættir Malas-
íu, þar sem tignin gengur að erfð-
um, velja einn úr sínum hópi til að
ríkja í konungsembætti á fimm ára
fresti. í mörg ár eftir að Malasía varð
sjálfstætt ríki þjónaði þetta einstæða
keríi vel, þar sem skipst var á um að
gegna konungsembættinu með til-
heyrandi Austurlandaíburði, valdi og
forréttindum. Gagnrýni var bann-
helg, þar sem litið var á konungsætt-
imar sem tákn um einingu.
Einkum soldánamir höfðu sterk
völd meðal Malaja til sveita. En jafn-
framt því sem landið færðist nær
nútímanum, jókst óhjákvæmilega
andúð í garð þeirra. 1983 átti ríkis-
stjómin í biturri baráttu um stjóm-
arskrána, til að binda enda á völd
konungs til að Ieggja blessun sína yf-
ir eða hafna lagasetningu. í júlí sl.
beitti ríkisstjómin soldánana þrýst-
ingi til að samþykkja að halda sig ut-
an við stjómmál og virka þátttöku í
viðskiptum.
En ríkisstjóm Mahathirs Mohamed
forsætisráðherra ber nú fram tillögu
um að fella úr gildi lagalega friðhelgi
soldánanna fyrir fullt og allL
Núverandi konungur er Azlan
Shah, soldán í ríkinu Perak. Sem
konungur nýtur hann þeirrar virð-
ingar sem austurlenskum þjóðhöfð-
ingja ber.
Þessi konungur nýtur virðingar
flestra, en það er hegðun forvera
hans, Mahmood Iskandar Ibni Al-
Marhum Ismaii soldáns, fjórða sol-
dánsins í suðurríkinu Johore og fjöl-
skyldu hans, sem hefur beint athygl-
inni að framtíð konungsveldisins.
Hegðun fyrrverandi
konungs
Mahmood er einn af ríkustu mönn-
um heims. Hann á fimm þyrlur og
einkaþotu, er yfirhershöfðingi eigin
einkahers, og þrátt fyrir að hann sé
AÐ UTAlf
orðinn sextugur er hann fallhlífar-
stökkvari og ákafur brimbrettaiðk-
andi. Þegar hann var kóngur, á árun-
um 1984-1989, ók lögreglufylgdarlið
hans um í Porsche 944 sírenubún-
um bílum, með blikkandi rauðum
ljósum, og byssur vom festar á
mælaborðin. Hann er enn mikill að-
dáandi hraðskreiðra bíla og einn
fylgdarbfla hans er rauður Rolls-
Royce. Það er hins vegar ekki auður
soldánsins, sem hefur gert hann svo
umdeildan, heldur æst skap, sem
sögur fara víða af. Nýlega var þingið
upplýst um að Mahmood og sonur
hans, Abdul Majid Idris prins, sem er
22 ára, hefðu verið viðriðnir 23 árás-
armál síðan 1972 og að almenningur
í Johore-ríki lifði í stöðugum ótta
við þá feðga. Ofbeldi hefur löngum
fylgt Mahmood. 1961 var hann út-
nefndur erfðaprins, en faðir hans,
Ismail heitinn soldán af Johore,
svipti hann þeirri stöðu eftir að
prinsinn hafði nokkrum sinnum
komist í kast við lögin og komið við
sögu hneykslismála. í eitt sinn lét
hann loka lögreglumann inni í
hundahúsi, en sá hafði móðgað
prinsinn. 1977 var hann dæmdur í
sex mánaða fangelsi eftir að hafa
skotið meintan smyglara úr þyrl-
unni sinni, en faðir hans náðaði
hann. Hann fékk aftur sæti sitt í
erfðaröðinni rétt áður en faðir hans
dó.
Meðan hann var konungur virtist
hann hafa róast eitthvað, en þá var
því haldið fram að hann hefði barið
til bana burðarmanninn sinn í golfi,
en það hefði verið þaggað niður.
Ekki er líklegt að slík linkind verði
sýnd framvegis, eftir síðustu ofbeld-
isatburði sem soldáninn og sonur
hans hafa verið bendlaðir við. Nýlega
gaf Abdul prins sig sjálfur fram við
lögregluna og var kærður fyrir lík-
amsárás, eftir að hafa ráðist á mark-
vörð andstæðinga eftir hokkíkeppni
í júlí sl. Hámarksviðurlög við afbrot-
inu eru eins árs fangelsisvist.
Því er haldið fram að Mahmood hafi
barið til óbóta þjálfara í mennta-
skólahokkí í svipuðu tilfelli, en fóm-
arlambið, Douglas Gomez, vogaði
sér að bera fram kvörtun. Hann
sagðist hafa verið kallaður fyrir í
konungshöll ríkisins, verið haldið
þar í fjórar klukkustundir og verið
lúbarinn eftir að hann gagnrýndi að
öll lið Johore hefðu verið neydd til
að draga sig út úr kappleikjum í
hokkí í landinu.
„Konungbomir eru
ekki hafnir yfir lögin“
Sem soldán er kóngurinn fyrrver-
andi enn vemdaður gegn ákærum.
En slík friðhelgi á ekki eftir að
standa miklu lengur, ef ríkisstjómin
fær að ráða. Nú hefur Ghafar Baba,
aðstoðarforsætisráðherra, borið
fram tillögu um að veita soldáninum
áminningu fyrir að misbeita valdi.
Mahathir forsætisráðherra segir:
„Konungbornir em ekki hafnir yfir
Iögin. Þeir mega ekki drepa fólk.
Þeir mega ekki berja fólk.“
Stj ómmálamaður númer eitt. Og annar
í vinsældasamkeppni Stöðvar 2 og
Bylgjunnar um „mann ársins" þótti
mér það lang-athyglisverðast, að af
stjórnmálamönnum var í fyrsta sæti
lengst af enginn af flokksforingjun-
um, sem voru þó ofarlega, heldur
Eyjólfur Konráð Jónsson. Vera má
að Davíð Oddsson hafi aðeins kom-
ist upp fyrir hann áður en lauk, og
Steingrímur og Ólafur Ragnar verið
í námunda — en fyrr má nú vera,
foringjar stjómmálaflokkanna eða
einn stakur þingmaður. Ég veit ekki
hvað væri stærsti stjórnmálasigur
einstaks þingmanns ef ekki þetta —
ef rannsókninni mætti treysta. En
ætli ekki verði reynt að breiða yfir
þetta óþægilega atriði í hinni virku
fjölmiðlun ársins 1993, og það verði
ekki margt um það talað, að sá, sem
öðrum fremur
er kunnur sem
andstæðingur
EES-valda-
framsalsins, á mestar vinsældir?
Hugsandi menn munu minnast
þessa gagnvart vandræðalegum „yf-
irbreiðslu-fréttum".
Jón B. Hannibalsson, sem ekki var
í hópi hinna vinsælustu, þrátt fyrir
hæfileika sína og afrek, kom í út-
varpið á annan janúar í persónulegt
spjall. Hann sagði frá því, að þegar
hann kom til Moskvu árið 1960 (eða
‘61), hafi hann verið gripinn sterkri
tilfinningu þess að hafa komið þar
áður. Ekki sagðist hann túlka þetta
sem endurburð, „eða neitt svoleið-
is“, og var fyrri hluti þeirrar athuga-
Á það hefir verið bent af þeim, sem
skyn bera á efnahagsmál, að halli
ríkissjóðs verði ekki jafnaður með
niðurskurði útgjalda, heldur þurfa
auknar tekj-
ur að koma
til.
Eigi að síð-
ur heldur fjármálaráðherrann
áfram að skera niður í gríð og ergi.
Ráðherra heilbrigðismála er í
sama skyni gerður út í eins konar
herferð á hendur gamalmennum,
semdar í rauninni ágætur: að grípa
ekki til flókinnar hugmyndar til
þess að skýra það sem einfalt er. En
síðari hlutinn er ekki jafngóður. Það
er engin skýring á þessari ríku til-
finningu, að JBH var búinn að lesa
heilmikið um Rússlandssögu áður.
Hinsvegar liggur beint við að hann
hafi, e.t.v. í tengsium við þá lesn-
ingu, fengið hugsamband við ein-
sjúklingum og barnafjölskyldum.
Markmiðinu er þó ekki náð. Enn
vantar milljarða króna á jöfnuð í
ríkisfjármálum. Jafnvel þeim
áfanga, sem lofað var á þessu ári,
er hvergi nærri náð, enda þótt
komið sé fram í síðasta mánuð árs-
ins. Friðrik Sophusson gortar af
tveggja milljarða króna spamaði af
þeim fimm, sem hann boðaði.
Ekki sjást nein merki þess, að
stjómarliðar læri af reynslunni.
Það er þó fyrir löngu vitað og
hvern í Moskvu, sem þekkti borgina
af eigin raun og sá hana með eigin
augum á þeirri stundu, sem Jón lá í
sögudraumum sínum heima á ísa-
firði. Dæmi um slíkt samband þekki
ég mörg, og það er ekkert dular-
fyllra við það að fá slíka fjarskynjun
frá Moskvu en t.d. kappræðufund
stjórnmálamanna inn á stofugólf
hjá sér (sjónvarp).
sannað, að samdráttur hins opin-
bera á tímabili kreppu og atvinnu-
leysis hefir þau ein áhrif að auka á
erfiðleikana. Það er mannlegt að
skjátlast, segir latneskt máltæki,
en hörmulegt að vaða áfram í vill-
unni.
Efnahagspakki ríkisstjórnarinnar
í desember er vanhugsaður og
mglingslegur. Gengislækkun um
6% er gagnslaus fyrir útveginn, en
nægir þó til þess að gangsetja
verðlags- og vaxtaskrúfu. Þegar
Það er vísindaleg óráðvendni af
JBH að víkja þessum möguleika ffá,
en fara þess í stað að lesa helgisögu
úr Dostojevskij, með öllum þeim
hryllingi sem þar til heyrir (hel-
stefna). JBH leitar ekki upp úr far-
vegi helstefnunnar, heldur lætur
berast fyrir straumi hennar.
Þorsteinn Guðjónsson
gengi er lækkað, verður að banna
vöruverðshækkanir, meðan birgð-
ir í landinu endast, og hækka þarf
lægstu laun og skattleysismörk,
svo að kyrrð haldist á vinnumark-
aðinum.
Við þurfum nýtt forystulið, sem
hefir manndóm til þess að skatt-
leggja fjármagnstekjur eins og
aðrar tekjur, svo sem tíðkast í öll-
um vestrænum ríkjum. Þessi
stjórn íhalds og krata er stjórn
niðurrifs, en ekki viðreisnar. Á.S.
LESEMÐOB SKRIFAj
Uppgjöf og gjaldþrot ríkisstjómarinnar