Tíminn - 15.09.1993, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miövikudagur 15. september 1993
Fegurö Havana, höfuöborgar Kúbu, sem f eina tlö var rómuö, hefur heldur betur látiö á sjá.
KÚBA ENN í BANNI
BANDARÍKJAMANNA
Abatavænlegur markaður fellur í hendur annarra
að var ekki blísið til frétta-
mannafundar til að tilkynna
tímamótaatburð. Og opinberir
aðilar sýndu engin viðbrögð.
Þegar þjóðarleiðtogi Kúbu, Fi-
del Castro, tiikynnti í Havana
að framvegis yrði leyft að nota
Bandankjadollara sem opinber-
an gjaldmiðil í landinu, virtist
enginn í Washington hafa
áhuga á því. Það mun heldur
ekki milda neitt andrúmsloftið
milli ríkjanna tveggja.
Bandaríkjamenn ætla að bíða þar
ti! einræðisherrann lýsir yfir gjald-
þroti. Það segir bara enginn í Hvíta
húsinu hreint út
Orö Clintons hógvær-
ari en forvera hans —
en stefnan sú sama
Clinton forseti orðar að vísu yfir-
lýsingar sínar um Kúbu á hógvær-
ari hátt en forverar hans, Bush og
Reagan. í reyndinni rekur hann þó
sömu hörðu viðskiptastefnuna. Það
hillir ekkert undir að viðskipta-
bannið, sem Bandaríkjamenn settu
á 1959, verði afnumið.
Þvert á móti. Það var Clinton sem
þvingaði Bush til að herða á við-
skiptabanninu. í kosningabarátt-
unni til forsetaembættisins höfðaði
Clinton til útlægra Kúbumanna í
Florída og atkvæða þeirra með
kröfu um að bannið yrði herL Bush
gaf eftir og setti hin svokölluðu
„lög um lýðræði á Kúbu“. Eftir það
máttu ekki heldur erlend dótturfyr-
irtæki bandarískra fyrírtækja senda
neinn framleiðsluvarning til Kúbu.
Keppinautar frá Asíu
og Evrópu hasla sér
völl á mörkuðum á
Kúbu
En nú er farið að gæta sífellt meiri
óþolinmæði í höfuðbækistöðvum
bandarískra stórfyrirtækja. Þarvilja
menn ekki lengur verða að horía
upp á keppinauta frá Asíu og Evr-
ópu skipta markaðnum á Kúbu
milli sfn. Eitt þeirra bandarísku fyr-
irtækja, sem hafa orðið fyrir barð-
inu á haftastefnu Clinton- stjómar-
innar, er lyftufyrirtækið Otis Eleva-
tor Company. Arsvelta fyrirtækisins
er 4,8 milljarðar dollara og það er
stærsti lyftuframleiðandi í heimi.
Fyrirtækið hefur til þessa selt gegn-
um dótturfyrirtæki f Mexíkóborg
útbúnað til Kúbu fyrir rúmar þrjár
milljónir dollara. í samvinnu við
byggingafyrirtækið UNECA, sem er
f ríkiseign, hafði dótturfýrirtæki
Otis til viðbótar gert samning um
sölu á aukahlutum að verðmæti
um 10 og hálfrar milljónar dollara.
„Þegar þessir samningar renna út
í júní á næsta ári megum við ekki
framlengja þá," kvartar talskona
Otis. Otis hefur í hyggju að fara
fram á undantekningarheimild hjá
bandaríska viðskiptaráðuneytinu.
Líkumar á að sú umsókn fái já-
kvæða umfjöllun eru þó „engar“.
Jafnvel símasam-
bandslaust
Einkennandi fyrir skilningsskort-
inn milli Washington og Kúbu er
að jafnvel símasambandið er rofið.
Þó að fjarskiptafyrirtækið Americ-
an Telephone & Telegraph (AT & T)
hafi lagt símastreng frá West Palm
Beach (Florida) til strandstaðarins
Cogmar á Kúbu 1989, em bein
símasamtöl milli landanna tveggja
ekki möguleg. Astæðan er sú að
Kúba hafði farið fram á að AT & T
greiddi 80 milljónir dollara fyrir
leyfið. „Við vomm líka reiðubúnir
að greiða féð,“ segir Femando
Figueredo, talsmaður AT & T
stjómarinnar í Miami. „Bandaríkja-
stjóm hefur hins vegar bannað
okkur það.“ Strengurinn var aldrei
tekinn í notkun. 80 milljónir doll-
ara hafa allar götur síðan legið inni
á sérstökum bankareikningi. í stað
þess að taka strenginn í brúk varð
AT & T að senda öll símasamtöl frá
Bandaríkjunum til Kúbu um fjar-
skiptastöð í grennd við Miami.
Þegar fellibylurinn Andrew æddi
yfir Florida í ágúst í fyrra hrundi
fjarskiptatuminn — og með hon-
um eina símasambandið við Kúbu.
Síðan er AT & T tilneytt að senda
símtölin við grannlandið um ftalíu,
sem þýðir um 16.000 km krók. Og
skv. ákvörðun stjómvalda mega
símtölin í mesta lagi verða 300 á
dag. Sá, sem vill hringja, verður að
bíða eftir sambandi í allt að þrjá
daga.
Fleiri stórfyrirtæki
þegjandi í startholun-
um
A.m.k. varðandi þetta atriði vill
Bill Clinton lina aðeins Kúbu-
stefnu sína. Innan fárra vikna ætlar
hann að undirrita fyrirskipun, sem
heimilar bandaríska símafélaginu
að hafa samstarf innan vissra
marka við kúbönsk fyrirtæki. AT &
T með ársveltu upp á 67 milljarða
dollara hefur langmesta hlutdeild
bandarískra símafyrirtækja í lang-
línusamtölum. Fyrirtækið hefur að
eigin sögn mikinn áhuga á að end-
urbæta úrelt og úr sér gengið síma-
kerfi Kúbu. Aðeins þrír af hverjum
100 íbúum eyjarinnar hafa eigin
síma. „Það verður að grafa upp alla
eyjuna og leggja allar línur alger-
lega upp á nýtt," er mat Figueredo.
„Það væri áreiðanlega verk upp á
einn milljarð dollara."
Kúba væri líka ábatasamur mark-
aður vegna lágs launakostnaðar fyr-
ir stórfyrirtæki eins og General Mo-
tors, Coca-Cola og McDonald’s.
Reyndar neita öll fyrirtækin þrjú
því einum rómi og staðfastlega að
þau hafi hug á því að fjárfesta á
Kúbu. „En þau lúra öll á áætlunum
þar að lútandi. Þær eru bara niðri í
skrifborðsskúffum og forsvars-
mennimir tala alls ekki um málið,"
segir Emest Preeg, sérfræðingur
um málefni Kúbu við CSIS, stofnun
sem fæst við rannsóknir á alþjóða-
málum og hemaðarlist í Washing-
ton. Reyndar undrast Preeg ekki
hlédrægni fyrirtækjanna á opinber-
um vettvangi. Clinton-stjómin
bregst við fyrirætlunum um fjár-
festingu á Kúbu af ýtmstu við-
kvæmni.
Bara setíð og beðið
eftir gjaldþrotsyfírlýs-
ingu Castros
„Stefria okkar breytist ekki,“ full-
yrðir fulltrúi utanríkisráðuneytis-
ins. „Við höldum áffarn ffamvegis
eins og hingað til að einangra Kúbu
eins og unnt er — á stjómmála-
sviðinu, ekki síður en því efnahags-
lega.“ Og því sjónarmiði fær sú
staðreynd heldur ekki breytt að Fi-
del Castro er búinn að heimila að
dollarinn verði notaður sem opin-
ber gjaldmiðill á Kúbu. „Hann vill
laða erlent fé inn í landið og jafn-
framt halda áfram að brjóta mann-
réttindi." En með þessari tvöfeldn-
isstefnu heldur Kúba áfram að vera
einmana eyja.
í augum Kúbusérfræðingsins Pre-
eg er það einungis tímaspursmál
hvenær Maximo Líder í Havana lýs-
ir yfir gjaldþroti.
Skálholtsskóli og rektorsbústaður
Vegna fregna í fjölmiðlum undan-
farið af fyrirhugaðri byggingu
rektorsbústaðar í Skálholti og nei-
kvæðrar umfjöllunar DV þann 7.
þessa mánaðar og Tímans þann
10. þessa mánaðar, skal eftirfar-
andi tekið ffam, varðandi Skál-
holtsskóla og rektorsbústað.
Kirkjuráð ákvað í febrúar síðast-
liðnum að byggður skyldi rektors-
bústaður f Skálholti. Um árabil
hafði rektor Skálholtsskóla búið í
embættisbústaðnum í Skálholti. Á
sfðastliðnu ári var hins vegar gert
samkomulag milli biskups íslands
og kirkjuráðs annars vegar og
Dóms- og kirkjumálaráðuneytis
hins vegar, um að embættisbú-
staðnum yrði ráðstafað til vígslu-
biskups Skálholtsstiftis, en sam-
kvæmt lögum frá 1990 um starfs-
menn þjóðkirkjunnar er gert ráð
fyrir því að vígslubiskupinn hafi
aðsetur í Skálholti.
Því var ekki um annað að ræða en
ráðast í byggingu rektorsbústaðar
í Skálholti. Akveðið var að verkið
yrði boðið út og önnuðust Man-
freð Vilhjálmsson og Almenna
verkffæðistofan h.f. útboðið.
Kostnaðaráætlun hljóðaði uppá
26,4 milljónir króna. Fjölmörg til-
boð voru gerð í verkið. Lægsta til-
boðið átti fyrirtækið Biskverk í
Biskupstungum og hljóðaði það
uppá 22,6 milljónir króna. Nú hef-
ur verið undirritaður verksamn-
ingur við þetta fyrirtæki og mun
húsið, samkvæmt þeim samningi,
kosta 21,5 milljónir króna, eða
tæpum 5 milljónum króna minna
en kostnaðaráætlun gerði ráð fyr-
ir. Þessi niðurstaða mun vera í
samræmi við það sem gengur og
gerist í framkvæmdum af þessu
tagi. Kostnaður við hönnun húss-
ins og útboðsgerð liggur hins veg-
ar ekki fyrir.
Nokkurs misskilnings virðist víða
gæta varðandi stöðu og hlutverk
Skálholtsskóla.
f mars síðastliðnum voru sam-
þykkt ný lög um skólann. Áður
hafði skólinn verið starfræktur um
árabil sem lýðháskóli að norrænni
fyrirmynd. Ekki reyndist grund-
völlur fyrir þess háttar starfi og
þjónaði skólinn nú allra síðustu
árin hlutverki ráðstefnu- og nám-
skeiðastofnunar á vegum kirkj-
unnar. Með lögunum nú í mars er
skólinn færður undan Mennta-
málaráðuneytinu og heyrir nú
undir kirkjuráð. Skálholtsskóli
verður kirkjuleg menningar- og
menntastofriun, eins og segir í
lögunum. Því fer fjarri, að þar
verði einvörðungu fengist við
menntun starfsmanna þjóðkirkj-
unnar eða að skólinn eigi að verða
kirkjuleg stofriun í þröngum
skilningi þess orðs, þannig að eng-
inn eigi þar aðgang nema prest-
vígðir menn og starfsmenn kirkj-
unnar. Það er þvert á móti mark-
mið skólans að efla tengsl kirkju
og þjóðlífs, meðal annars með
námskeiðum og ráðstefnum um
menningu, listir og samfélagsmál-
efni; efria til samræðu um trú, lífs-
skoðanir og álitamál og auka
þannig vægi Skálholtsstaðar í ís-
lenskri menningu.
Og svo dæmi séu tekin af handa-
hófi úr dagskrá skólans undanfar-
in ár, má nefna námskeið fyrir
fermingarböm, kyrrðardaga sem
hafa hlotið mikla aðsókn, listsýn-
ingar, ráðstefnur um menningar-
efrii og samfélagsmál.
Einhver skrifar undir nafni
„Garra" í Tímanum þann 10. þessa
mánaðar, undir millifyrirsögninni
„26 milljón króna helgiathöfri", og
fer mikinn í hneykslan sinni yfir
því að byggt skuli sæmilegt hús yf-
ir rektorinn í Skálholti. Þar segir
meðal annars: „Fréttir hafa borist
af því að rektorinn í Skálholti, sem
raunar er ekki lengur rektor yfir
neinu nema einstaka námskeiðum
fyrir starfsmenn kirkjunnar, eigi
að fá nýtt steinsteypuhús til að búa
í.“
Sú lítilsvirðing í garð starfs-
manna þjóðkirkjunnar, sem skín
út úr þessum orðum, er reyndar
undrunarefni útaf fyrir sig. En
vonandi verður það, sem rakið hef-
ur verið hér á undan, til að leið-
rétta þann hleypidómalega mis-
skilning dagblaðsins Tímans, að
ekkert markvert sé á seyði í Skál-
holtsskóla.
Þorbjöm Hlynur Ámason,
biskupsritari