Tíminn - 04.11.1993, Blaðsíða 1

Fimmtudagur
4. nóvember 1993
209. tbl. 77. árg.
VERÐ í LAUSASÖLU
KR. 125.-
Deildarstjóri í Þjóðminjasafni hefur gerst sekur um afglöp í starfi
Tvívegis víttur fyrir
brot á þjóðminjalögum
Fornminjavörður, Guðmundur Ólafsson, hefur tvívegis verið víttur
af fomleifanefnd fyrir brot á þjóðminjalögum. Guðmundur er ævi-
ráðinn hjá Þjóðminjasafninu. Um langt skeið hefur verið djúpstæð-
ur ágreiningur, í kjölfar breytinga á þjóðminjalögum árið 1990, milli
hans og formanns fornleifanefndar Sveinbjörns Rafnssonar. „Það
er alvariegt þegar svona mál koma upp,“ segir Sveinbjöm.
Guðmundur Ólafsson var í íyrra
sinn víttur á fundi fomleifanefndar
þann 7. ágúst 1991. 27. febrúar
sama ár undirritaði Guðmundur,
sem er deildarstjóri í Þjóðminja-
safninu, samning við Bessastaða-
nefnd um fomleifauppgröft á
Bessastöðum, með fyrirvara um
samþykki fomleifanefndar. Þann
fyrirvara hunsaði Guðmundur og
hóf þegar uppgröft.
í ályktun, sem samþykkt var á
fundi fomleifanefndar með at-
kvæðum Sveinbjöms Rafnssonar
formanns, Ingu Láru Baldvinsdótt-
ur fomleifafræðings og Margrétar
Hallgrímsdóttur fomleifafræðings,
segir: „Samningurinn var ekki bor-
inn undir nefndina, hún hefur ekki
samþykkt hann og ekki hefúr verið
gefið út leyfi til þessara rannsókna,
eins og áskilið er í þjóðminjalögum
og áður hefúr verið gert varðandi
fornleifarannsóknir á Bessastöð-
um. Framkvæmdir eftir þessum
samningi em því óheimilar eftir 3.
grein þjóðminjalaga. Þjóðminja-
verði var kunnugt um málavöxtu.
Fornleifanefnd telur þetta athæfi
deildarstjórans vítavert."
Þór Magnússon, þáverandi þjóð-
minjavörður, greiddi ályktuninni
ekki atkvæði sitt, en féllst engu að
síður á gagnrýnina í meginatrið-
um.
Guðmundur Ólafsson lagði þá
fram bókun þar sem hann sagði
ástæðuna fyrir því að uppgröftur
var hafinn strax, vera að engir
fundir hefðu verið haldnir í fom-
leifanefnd. Þá hefði hann litið
þannig á að fyrirvarinn um sam-
þykki nefndarinnar hefði einungis
verið til að sýna vilja hans til að
hafa fomleifanefnd með í ráðum.
Guðmundur var svo enn einu
sinni víttur fyrir brot á þjóðminja-
lögum á fundi fornleifanefndar 21.
maí síðastliðinn, þar sem hann
hafði farið langt fram úr heimild-
um við fomleifauppgröft á Bessa-
stöðum. Bessastaðanefnd hafði sótt
um rýmkun á heimildum til upp-
graftar 13. maí síðastliðinn og
studdi Guðmundur þá umsókn.
Þegar fomleifanefnd skoðaði vett-
vang kom í Ijós að þegar var búið að
grafa upp stóran hluta þess svæðis,
sem sótt var um að rannsakaður
væri.
Kom vegna þessa til harðra deilna
á fundi nefndarinnar 21. maí og var
eftirfarandi greinargerð samþykkt
á fundinum, með fjórum atkvæð-
Sveinbjörn Rafnsson.
um gegn atkvæði Guðmundar Ól-
afssonar sjálfs:
„... svo mikið jarðrask hefúr fom-
leifanefnd ekki heimilað. Guð-
mundur Ólafsson, starfsmaður
Þjóðminjasafns íslands, hefur látið
fara fram jarðrask og gröft á fom-
leifúm á Bessastöðum á Álftanesi
langt umfram veitt leyfi fomleifa-
nefndar. Fomleifanefnd lftur þær
athafnir mjög alvarlegum augum.
Þar sem um einn af nefndarmönn-
um er að ræða, er þetta framferði
bæði vísvitandi brot á reglugerð
nefndarinnar og þjóðminjalögum.
Fomleifanefnd áminnir Guðmund
Ólafsson stranglega um að fara að
Guömundur Ólafsson.
lögum og reglum í starfi sínu.“
Guðmundur Ólafsson mótmælti
tillögunni harðlega og óskaði eftir
því við þjóðminjavörð að farið væri
fram á úrskurð ríkislögmanns um
ágreiningsatriði við fomleifakafla
þjóðminjalaganna. Við því var ekki
orðið, þar sem reglugerð um fom-
leifanefhd kveður á um, að ef ein-
stakir aðilar í fomleifanefnd sætta
sig ekki við niðurstöðu meirihlut-
ans, þá geta þeir skotið málunum
til Þjóðminjaráðs, sem fer með yf-
irstjóm Þjóðminjasafnsins.
Þjóðminjasafnið styrkti Guðmund
Ólafsson til farar á alþjóðlega ráð-
stefnu fomleifafræðinga, sem hald-
in var í Vejle í Danmörku 13. sept-
ember, og þar flutti hann erindi.
Þar notaði hann tækifærið og
gagnrýndi Sveinbjörn Rafnsson,
formann fornleifanefndar, nefndina
sjálfa og Þjóðminjaráð harkalega.
„Stjórnarnefndirnar [þ.e. fom-
leifanefnd og Þjóðminjaráð] hafa
stjómað af ráðríki og verið sérstak-
lega tortryggnar gagnvart fom-
Ieifafræðingum og fornleifaupp-
gröftum og hafa heldur ekki sýnt
áhuga á að fjölga stöðum fomleifa-
fræðinga við safnið [Þjóðminja-
safnið]. Þvert á móti hafa þær sam-
eiginlega og undir sterkum áhrif-
um formanns fornleifanefndar,
sem á sæti bæði í fomleifanefnd og
Þjóðminjaráði, í reynd tafið já-
kvæða þróun innan fomleifafræði á
íslandi með ójafnri og ranglátri
meðferð erinda og fomleifafræð-
inga.“
Við þetta tækifæri sagði Guð-
mundur ennfremur: „Ef meirihluti
fomleifanefndar heldur áfram að
fylgja stefnu formannsins, getur
það aðeins leitt til þess að fæla
marga fomleifafræðinga frá því að
starfa á íslandi. Þróun, sem þegar
er farið að bera á.“
Spurður sagði Sveinbjöm Rafns-
son, formaður fomleifanefndar, að
ekki kæmi á óvart að Guðmundur
væri þessarar skoðunar, en sér
þætti verra að verið væri að bera út
ágreininginn erlendis. „Þetta er
ekki landi og þjóð til sórna." -PS
Gúrkurnar umdeildu í verslunum
Ráðherra hleypti gúrkunum í land
Agúrkumar umdeildu, sem beðið
hafa tollafgreiðslu frá því um helgi,
eru komnar til sölu í verslunum.
Gúrkumar bera hvorki tolla né
vörugjald, samkvæmt tvíhliða
samningi við EB. Leyfi til tollaf-
greiðslu var veitt eftir að sótt var
um það til landbúnaðarráðherra og
fyrir lá að skortur var á vörunni í
landinu.
Magnið er óvenju mikið, eða 800
kassar af gúrkum. Gúrkumar em
fluttar inn samkvæmt óbreyttum
reglum um innflutning á grænmeti.
Grænmeti hefur reyndar verið flutt
inn af og til í sumar eftir því sem það
hefur vantað til sölu. Að sögn Sigur-
geirs Þorgeirssonar, aðstoðarmanns
landbúnaðarráðherra, er fullur vilji í
landbúnaðarráðuneytinu til þess að
standa við fylgisamning EES varð-
andi grænmetið, að svo miklu leytd
sem lög leyfa. Grænmeti, sem flutt
er inn eftir 1. nóvember, ber enga
tolla vegna þess að ekki þarf laga-
breytingu til þess að breyta tollskrá.
Kílóverð gúrknanna út úr búð verð-
ur um 150 krónur. Heildsöluverð er
96 krTkg. -ÁG
Guðmundur Sigurðsson, starfsmaöur Mata hf., staflar umdelldum gúrkum á bretti, þegar byrjaö var að keyra þær
út f verslanir I gær. Tímamynd Ami Bjama
Morgunblaðið
Ritstjóri
Tímans
gaf
nafnið
Það mun hafa verið Guðbrand-
ur Magnússon, fyrsti ritstjóri
Tímans, sem átti uppástung-
una að nafni Morgunblaðsins,
þegar hann starfaði sem prent-
ari hjá ísafold.
í sjónvarpsauglýsingu, sem
gerð var í tilefni af 80 ára af-
mæli Mogga, var m.a. rætt um
tilurð þess að ákveðið var að
láta blaðið heita Morgunblaðið.
í útsetningu Moggamanna var
það „rödd sem gall við“, sem
kom með nafnið og þann rök-
stuðning að það mundi sóma
sér vel fyrir blað sem kæmi út á
morgnana. Þessa rödd átti
Guðbrandur Magnússon prent-
ari, ritstjóri og fyrsti forstjóri
ÁTVR. -GRH